نذر کتاب در ایران

در این پارکینگ که همه چیز با سادگی تمام و البته منظم مهیا شده بود، قرار بود کتاب‌های خوانده شده و اضافه مردم بدون هیچ شلوغ‌کاری خاصی جمع شود و بعد برای بچه‌های روستاهایی که یا کتابخانه ندارند یا کتابخانه‌هایشان مجهز نیست، ارسال شود. این دومین دوره برنامه نذر کتاب است. دفعه پیش با وجود آن که بار اول بود و خیلی‌ها بی‌خبر، حدود 8000 جلد کتاب در پارک کنار شهر کتاب مرکزی (خیابان شریعتی، نرسیده به معلم) جمع‌آوری شد.

ماجرای نذر کتاب از این قرار است که روزی، فردی در جمعی مطرح می‌کند که می‌توان کتاب‌های خوانده شده مردم را به دست مدارس و کتابخانه‌های روستایی فرستاد. این فکر در جمع دیگری نقل قول می‌شود و سرانجام تعدادی از دانشجویان (بخصوص‌ دانشجویان رشته جامعه‌شناسی) تصمیم می‌گیرند دوستانه برای انجام این کار اقدام کنند. آنها طرح را به سرای محله (سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران) و شهر کتاب ارائه دادند. مسئولین شهر کتاب با طرح موافقت کردند تا محل برگزاری و برخی امکانات دیگر را در اختیار آنها قرار دهند. البته شهر کتاب هزینه‌های مربوط به حمل و نقل کتاب‌ها به مناطق مختلف کشور را نیز تقبل کرده است.

پارکینگی مملو از کتاب

مردم کم‌کم‌ با یک یا چند کیسه کتاب به سمت فلش‌های محل برگزاری نذر کتاب می‌آمدند. حتی بعضی‌ها ماشینشان را داخل پارکینگ می‌آوردند تا کتاب‌هایی را که در کارتن یا گونی دسته‌بندی کرده بودند، راحت‌تر به دست مسئولان پذیرش بدهند. چند نفر پشت میز پذیرش ایستاده‌ بودند و کتاب‌ها را تحویل می‌گرفتند و همان جا از مهمانان پرسش‌هایی می‌کردند، مثل این که: چه طور از طرح نذر کتاب باخبر شدید؟ و بعد آنها را دعوت می‌کردند ‌پذیرایی شوند و البته در آن دفتر بزرگ، یادگاری بنویسند تا حرف‌هایشان برای مدت‌ها مکتوب بماند. یکی شعر می‌نوشت، یکی توصیه، یکی نقد، یکی تشکرنامه و خیلی چیزهای دیگر. خلاصه هر یک از مهمانان از همان ابتدای ورود مشغول کاری می‌شدند. میز پذیرش مملو از کتاب‌های متنوع بود. از شاهنامه فردوسی گرفته تا جدیدترین یا قدیمی‌ترین رمان‌های پرفروش و حتی کمی آن طرف‌تر، کتاب‌های تست کنکور و کمک آموزشی. پشت آن میز، کتاب‌ها در شش موضوع کلی دسته‌بندی می‌شدند، کودک و نوجوان، کمک آموزشی و... در میز سوم، دسته‌بندی‌ها جزئی‌تر می‌شد و در آخرین میز، کارتن‌های روستاهای مختلف با اطلاعات کامل روستا، رابط، آدرس پستی و... چیده می‌شد، تا کتاب‌ها در جعبه‌های مخصوص خود قرار بگیرد. البته ناگفته نماند که مسئولان دسته‌بندی کتاب‌ها، خودشان هم کتابخوان بودند و مطالعاتشان در حوزه‌های مختلف موجب می‌شد که براحتی کتاب‌ها را تفکیک کنند.

تمام این کارها از همان ساعات اولیه برگزاری نذر کتاب در حال انجام شدن بود، زیرا حجم کتاب‌های اهدایی آنقدر زیاد بود که نمی‌شد تمام کارها را به بعد موکول کرد، در‌ضمن کل کارها باید سریع جمع می‌شد تا به دست رابطان روستاها برسد.

14 هزار جلد کتاب اهدایی

مجریان برنامه نذر کتاب که عموما با موسسات خیریه و مردم نهاد در ارتباط هستند، رابطانی را در روستاهای نیازمند کتاب پیدا می‌کنند و بعد با هماهنگی‌های لازم، کتاب‌ها را به دست افراد می‌رسانند. در دور نخست، ارسال کتاب‌ها به دست رابطان آشنا صورت می‌گرفته ولی برای دور دوم، فرم‌هایی در اختیار عده‌ای معتمد قرار گرفته تا از این طریق رابطان جدید برای دیگر روستاهای کشور نیز شناسایی شوند.

در دور نخست از اجرای طرح نذر کتاب 17 کتابخانه در روستاهای کشور تشکیل یا به تعداد کتاب‌هایشان افزوده شد. در دور دوم که تعداد کتاب‌های جمع‌آوری شده به حدود 14 هزار جلد رسیده، قرار است به روستاهایی مانند آب بید (خوزستان)، پیازآباد، میان قلعه و پله کبود (ایلام)، دستجرد، چراغلو، زنگ‌آباد و هیبت بیگلو (آذربایجان شرقی)، اسماعیل‌آباد، بیژن‌آباد و حیدرآباد (کرمان)، تاج‌آباد (همدان)، اسفندیار و خرم‌آباد (خراسان جنوبی)، چای قوشان کوچک (گلستان)، خمس (اردبیل) و برتمام (کردستان) و... برسد.

فاطمه آرام‌نژاد، مسئول روابط عمومی و هماهنگی امور روستاها در طرح نذر کتاب، درباره بازخوردهایی که تاکنون از ساخت کتابخانه در روستاها داشته به جام‌جم می‌گوید: «در دوره اول قصد نداشتیم با عکس‌های فراوان کارمان را به یک حرکت نمایشی تبدیل کنیم، اما طی بازخوردهایی که در جلسه نقد نذر کتاب در انجمن جامعه‌شناسی داشتیم، تصمیم گرفتیم در دوره فعلی برای تعدادی از کتاب‌های ارسالی پرسش‌هایی را مطرح کنیم و به هر دانش‌آموزی که به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد، بدون قرعه‌کشی، هدیه‌ای کوچک یادگاری بدهیم‌ تا از این طریق متوجه شویم این کتاب‌ها تا چه حد خوانده می‌شود و تاثیرگذاری واقعی آن چقدر است؟» مخاطبان این کتاب‌ها معمولا دانش‌آموزان مدارس در تمام مقاطع هستند. البته چون کتاب‌ها در طیف‌های مختلف است، بنا به گفته رابطان، بانوان روستایی نیز از این کتابخانه‌ها استقبال زیادی کرده‌اند.

شما هم دعوتید به کار نیک!

خلاصه آن که حدود 40 نفر دوست و همکار، بدون دریافت هیچ هزینه و دستمزدی، دلی و برای انجام کاری نیک دور هم جمع شدند و کتاب‌های مردم را تحویل گرفتند و تا چند روز بعدش، مشغول دسته‌بندی کتاب‌ها بودند و اکنون کتاب‌ها در حال رسیدن به روستاهایی است که قرار است سال 93 را با خواندن کتاب‌های بیشتر و متنوع‌تر آغاز کنند.

مسئول روابط عمومی نذر کتاب از هدف خودش و همکارانش در این طرح می‌گوید: «باورمان بر این است که کمک‌ها به روستاها و مناطق محروم می‌تواند به شکل فرهنگی نیز باشد تا برای رسیدن به توسعه متوازن همگی به کتاب‌ها و منابع مشترک فکری دسترسی داشته باشیم. ضمن این که باید یاد بگیریم نذر کردن می‌تواند وجهه‌های مختلفی داشته باشد مثل نذر کتاب، کتابخانه و... .»

این کار مردمی می‌تواند در دیگر شهرهای کشور نیز برگزار شود تا روستاهای دیگری نیز از داشتن کتاب بهره‌مند شوند. همان‌طور که در همین پنجشنبه آخر سال، در شهر یزد نیز همزمان برنامه نذر کتاب در حال برگزاری بوده است. درست است که هماهنگی‌ها وقتگیرند، ولی استقبال مردم نشان می‌دهد اطلاع‌رسانی حتی اگر صرفا از طریق برخی شبکه‌های اجتماعی و دهان به دهان بین مردم صورت بگیرد، نتایج خوبی را به همراه خواهد داشت.

حورا نژادصداقت / جام‌جم