شناخت حساسیت‌های بهاری

مطمئن است فصل بهار چیزی دارد که او به آن حساس است و حتی آنتی‌هیستامین هم کمکش نمی‌کند، اما آیا واقعا حساسیت بهاره هم داریم؟ دکتر علیرضا سالک‌مقدم، ایمونولوژیست به جام‌جم می‌گوید: برخی افراد در تمام سال دچار آلرژی هستند و برخی فقط در فصل یا فصول خاصی دچار این مشکل می‌شوند. ‌یکی از انواع آلرژی‌ها هم آلرژی‌های فصل بهار است که با توجه به حرارت و دمای شهر محل سکونت فرد مبتلا به آن، ممکن است در زمان خاصی به وجود آید. مثلا در تهران که هوا کمی زودتر گرم می‌شود، آلرژی‌های بهاره حدود نیمه‌های اسفند و حتی گاهی از اوایل اسفند آغاز می‌شود و تا پایان خرداد ادامه می‌یابد، اما در شهرهای سردتر مثل شهرهای شمالی، معمولا حساسیت‌ بهاری از حدود نیمه‌های فروردین در افراد مستعد بروز می‌کند.

حساسیت بهاری در بیرون از خانه

حساسیت‌‌ بهاری معمولا به دلیل وجود مواد حساسیت‌زایی رخ می‌دهد که خارج از منزل وجود دارد. دکتر سالک‌مقدم می‌گوید: مهم‌ترین علت بروز این حساسیت‌ها گرده‌افشانی گیاهان و درختچه‌هاست که فصل بهار اتفاق می‌افتد.

علت دوم بروز حساسیت‌های بهاره گرد و غبار و باد است و حتی آلودگی‌ هوا می‌تواند باعث تشدید این مشکل شود.

آلرژی چند نوع است؟

حساسیت‌ها با درگیری‌ دستگاه تنفسی فوقانی‌ مثل گرفتگی‌ بینی، اشک‌ ریزش، قرمزی چشم، خارش گلو و چشم بروز می‌یابد یا دستگاه تنفسی تحتانی را درگیر می‌کند و فرد دچار خس‌خس سینه، تنگی‌ نفس یا حتی آسم می‌شود.

دکتر سالک‌مقدم با بیان این جمله‌ها می‌افزاید: گاهی در فرد مبتلا‌ حساسیت‌های پوستی هم به شکل‌های مختلف بروز می‌کند. علاوه بر این، آلرژی‌های عروقی و حتی گوارشی هم وجود دارد.

چه کسانی بیشتر دچار حساسیت‌ بهاری‌ می‌شوند؟

دکتر سالک‌مقدم به این سوال ما این‌گونه پاسخ می‌دهد: در هر کسی در هر زمانی از عمرش احتمال بروز حساسیت وجود دارد. مثلا یک نفر تا سال‌ها ممکن‌است به هیچ ماده‌ای حساسیت نداشته ‌باشد، اما در دوران میانسالی ناگهان دچار حساسیت شود چون ژن‌های متعددی در بروز آلرژی نقش دارند که تحت ‌شرایط خاصی فعال می‌شوند. ‌او ادامه می‌دهد: وقتی این اتفاق می‌افتد، علائم آلرژی خود را نشان می‌دهد و گاهی تا آخر عمر، گاهی چند سال و گاهی فقط در چند ماه یا یک فصل با فرد می‌مانند.

این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: ژن، سوابق خانوادگی و وراثت اهمیت زیادی در مستعد شدن فرد و ابتلای او به حساسیت‌های مختلف دارند. البته مواردی هم وجود دارد که فرد از همان کودکی و نوزادی دچار برخی انواع آلرژی‌ها می‌شود.

آلرژی نشانه‌هایی دارد

دکتر سالک‌‌مقدم توضیح می‌دهد: اگر کسی هرگز سابقه آلرژی نداشته و حال عمومی‌اش خوب باشد، یعنی تب، درد عضلانی و استخوانی‌، درد مفاصل و کوفتگی بیمارگونه نداشته باشد و فقط دچار عطسه‌ مکرر و آبریزش‌ بینی، گرفتگی بینی و خارش و اشک‌ریزش چشم باشد، می‌توان حدس زد دچار حساسیت شده ‌است. ‌او می‌گوید: البته آزمایش‌هایی برای قطعی‌ شدن این تشخیص وجود دارد. در خون افراد مبتلا به حساسیت سلول‌هایی وجود دارد که نشان‌دهنده آلرژی است و در نتیجه آزمایش مشخص می‌شود. در این صورت با قاطعیت می‌توان گفت بیمار دچار سرماخوردگی نیست و به حساسیت مبتلاست.

سرخود آنتی‌هیستامین نخورید

دکتر سالک‌مقدم با بیان این‌که هیستامین‌ واسطه‌ای است که در مبتلایان به حساسیت از طریق سلول‌های خاصی ترشح می‌شود و می‌تواند بر گیرنده‌‌های خود در ارگان‌های مختلف بدن مثل دستگاه تنفس بنشیند و باعث بروز علائم حساسیت فصلی شود، توضیح می‌دهد: البته غیر از هیستامین، واسطه‌های دیگری هم در بروز آلرژی نقش دارد، بنابراین اگر کسی به حساسیت مبتلا شود و قرص آنتی‌هیستامین بخورد، فقط جلوی یکی از واسطه‌ها را می‌گیرد.

او تاکید می‌کند: مصرف آنتی‌هیستامین‌ها در صورتی که واقعا علت بروز آلرژی هیستامین باشد، گاهی تا حدود 50 درصد باعث بهبود علائم حساسیت می‌شود، ولی همه علائم را از بین نمی‌برد. او می‌افزاید: بهتر است با مشاهده نشانه‌های حساسیت، حتما به پزشک مراجعه کنیم که اولا مطمئن شویم التهاب‌های مخاطی دستگاه تنفس که در بهار بیشتر بروز می‌کند، علتی دیگر جز آلرژی ندارد. بعد از اثبات‌ این قضیه با معاینه بالینی و آزمایش، آنتی‌هیستامین‌ها تجویز می‌شوند.

آنتی‌هیستامین‌ چند نوع است

دکتر سالک‌مقدم به نکته‌ جالبی اشاره می‌کند که شاید خیلی از ما آن را نمی‌دانیم؛ آنتی‌هیستامین‌ها انواع مختلفی دارند که پزشک از میان آنها با توجه به سن و شرایط زندگی بیمار یکی را انتخاب و تجویز می‌کند. مثلا برخی آنتی‌هیستامین‌ها خواب‌‌‌آورند و نمی‌توان آنها را برای کارمند یا کارگری که از صبح تا عصر باید سرکارش حاضر شود یا فردی که رانندگی می‌کند و باید تمرکز داشته باشد، تجویز کرد.

او ادامه می‌دهد: اما برای کسی که دچار بی‌خوابی شبانه هم است و حساسیت هم دارد، می‌توان انواع آنتی‌هیستامین‌های خواب‌آور را تجویز کرد که علاوه بر کنترل علائم آلرژی، خوابش هم تنظیم شود. البته غیر از آنتی‌هیستامین،‌ داروهای دیگری هم برای رفع مشکل بیماران دچار حساسیت‌های مختلف از جمله حساسیت‌های بهاری لازم است.

حساسیت بهاره بعد از بهار تمام می‌شود؟

دکتر سالک‌مقدم توضیح می‌دهد: اگر واقعا حساسیت بهاره و فصلی باشد و هر سال فقط در این فصل اتفاق بیفتد، بعد از تمام شدن فصل، معمولا علائم بیمار بهبود می‌یابد چون مثلا ممکن است در فصل بهار، زمان گرده‌افشانی گیاهی باشد که او به گرده‌اش حساسیت دارد.

این ایمونولوژیست می‌افزاید: در بقیه فصول علائم حساسیت در این بیماران بروز نمی‌کند، چون گرده‌افشانی این گیاه مثلا فقط در فصل بهار است.

او ادامه می‌دهد: در برخی افراد ممکن است آلرژی تا تمام عمر و سالیان طولانی‌ باقی بماند و همواره در تمام فصل‌های بهار دچار مشکل ‌شوند. معمولا آنها در تمام سال هم زمینه‌ مختصری از آلرژی دارند، ولی در فصل خاصی مثل بهار، این مشکل در آنها تشدید می‌شود. پس بعضی افراد فقط در فصل بهار دچار‌ آلرژی می‌شوند و برخی دیگر مبتلا به آلرژی خفیفی هستند که در بعضی فصل‌ها تشدید می‌شود.

این استاد دانشگاه در نهایت می‌گوید: گاهی حساسیت‌ تا آخر عمر می‌ماند و گاهی با تغییر منزل، شهر محل سکونت و شرایط زندگی امکان دارد فرد از منبع حساسیت‌زا دور شود و بهبود پیدا کند.

زهرا سادات صفوی سهی ‌/ ‌جام‌جم