حاشیه و متن گشایش بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی ایران

به گزارش جام‌جم،‌ روز گذشته، حدود ساعت 10 صبح،‌ ضلع جنوبی مصلی میزبان جمع زیادی از مدیران فرهنگی ارشد کشور و اهالی قلم و اصحاب رسانه بود که منتظر بودند تا با حضور حجت‌الاسلام روحانی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گشایش یابد و این در حالی بود که کمی آن طرف‌تر بسیاری از ناشران با شدت و شتاب در حال چیدن غرفه‌های خود و آماده شدن برای میزبانی از استقبال چند میلیونی مردم در روزهای پیش رو بودند.

برخلاف آنچه سال‌های گذشته مرسوم بود، رئیس‌جمهور ترجیح داد تا ابتدا سری به فضای عمومی نمایشگاه بزند و از چند غرفه دیدار کند و گپ و گفتی کوتاه با دست‌اندرکاران و ناشران داشته باشد و پس از این بازدید کوتاه بود که دکتر روحانی، راهی سالن اصلی افتتاحیه نمایشگاه شد تا حرف‌های مهم و گاه جنجالی بزند که قطعا بر پیشانی صفحه نخست بسیاری از رسانه‌های مکتوب امروز نقش بسته است.

او در سخنرانی افتتاحیه‌اش به موارد مختلف و متعددی اشاره کرد، از نگاه داشتن حرمت اهل قلم و توجه به فرهنگ مقاومتی تا واکنش، گلایه و گاه هشدار به برخی نقدها و تخریب‌ها علیه دولت و سرانجام سخن آن که گفت: «صاحبان فرهنگ نیازی به ارشاد و گشت ارشاد ندارند.»

رئیس‌جمهور بخش نخست سخنانش را به اهمیت کتاب در هویت دینی ما ایرانیان اختصاص داد و گفت: اگر موسای کلیم را به عنوان شکافنده نیل می‌شناسند، اگر عیسی روح‌الله را به عنوان زنده‌کننده مردگان می‌دانند، پیامبر عظیم‌الشان اسلام را به عنوان صاحب کتاب می‌شناسند؛ معجزه پیامبر ما کتاب است و ما مسلمانان و خانواده‌های ایرانی از دوره خردسالی جزو اولین اشیایی که در قفسه اتاق مشاهده می‌کردیم کتاب و حداقل قرآن مجید بود. او ادامه داد: ارتباط ما مسلمانان با ادیان آسمانی دیگر و با پیروان مکاتب توحیدی با کلمه کتاب شکل می‌گیرد، ما آنها را اهل کتاب می‌دانیم و کلمه اهل کتاب ارتباط ویژه ما مسلمانان با دیگر ادیانی است که به نزول کتاب آسمانی معتقد هستند.

نگاه داشتن حرمت اهل قلم

روحانی در فراز دیگری از سخنرانی خود که در جمع اهالی قلم بیان می‌شد به نگاه داشتن حرمت آنها اشاره کرد و افزود: وقتی که اندیشه و خرد دارای حرمت است، پس به همان اندازه کتاب و نشر دهنده آن و خواننده کتاب نیز دارای حرمت هستند. رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی کشورمان تاکید کرد: حرمت کتاب یا آفریننده اثر فقط با زبان و بیان نیست، بلکه باید در قانون و مقررات و حمایت هایمان و نیز در امنیت حقوقی، اجتماعی و فرهنگی خود تلاش کنیم حرمت اهل قلم را نگه داریم.

از کاه کوه ساختن به روایت رئیس‌جمهور

مطرح کردن این موضوع فرصتی بود تا در ادامه آن روحانی مقوله آزادی را هم به میان آورد، رئیس‌جمهور گفت: باید برای آفریننده، ناشر و عرضه‌کننده کتاب امنیت و آزادی را تضمین کنیم، بدون آزادی، فکر و خرد و اندیشه واقعی انسان روی صفحه کاغذ یا صفحه فضای مجازی ثبت نمی‌شود. در دنیای کتاب باید زمینه را برای نوشتن آرام تر و بدون دغدغه فراهم کنیم، بگذاریم آنچه در دل و اندیشه وجود دارد روی صفحه کاغذ خودنمایی کند، البته دولت در پی سانسور دولتی نیست، همان‌طور که می‌بینید بیشترین نقد امروز در جامعه از دولت و دولتمردان می‌شود و افتخار می‌کنم به دولتی که شرایطی را به وجود آورده تا همه براحتی نقد می‌کنند و سخن می‌گویند و گاهی از کاه، کوه می‌سازند. او با اشاره به این‌که نقد حق همه گروه‌هاست، تصریح کرد: آنچه پسندیده نیست این است که به جای نقد با پول مردم و بیت‌المال، دولتی را که منتخب مردم است، تخریب کنیم.

رئیس‌جمهور ادامه داد: از همه می‌خواهیم با شناسنامه حرف بزنند، بگویند به کدام جناح تعلق دارند و با نام جناح خود سخن گویند نه با نام ملت، چراکه ملت ایران راهش روشن است و به دنبال آرامش و اعتدال است، به دنبال پیشرفت و اخلاق است؛ اگر گروهی می‌خواهند ذهن مردم را از تعالی اخلاقی بازدارند یا با اتهام و تخریب و دروغ بر اخلاق جامعه ضربه وارد کنند یادشان باشد امسال سال فرهنگ و اقتصاد است، نه سال تخریب، نه سال دروغ و نه سال مشغول کردن مردم به حوادث غیرواقعی و رویدادهای تخیلی که از ذهن کوچک برخی بر می‌خیزد.

نیاز به فرهنگ مقاومتی

رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر این‌که باید همراه اقتصاد مقاومتی به‌دنبال فرهنگ مقاومتی نیز باشیم، گفت: فرهنگ و اخلاقی که ملتی را در برابر هویت‌های دیگر تضمین کند و بتواند در‌برابر انواع موج‌های انحرافی مقاومت کند، فرهنگ مقاومتی است و همان‌طور که ما نیاز به اقتصاد مقاومتی داریم، نیاز به فرهنگ و اقتصاد دانش‌بنیان هم داریم.

بخش پایانی سخنان رئیس‌جمهور دو نکته بسیار مهم را در بر می‌گرفت، نخست زدن مهر تائید بر نکته‌ای که در چند ماه اخیر از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بارها مطرح شده است، یعنی واگذاری نظارت پیش از چاپ کتاب به خود اهالی قلم، روحانی در این رابطه گفت: باید راه را برای کار مولفان و صاحبان اندیشه آسان کنیم و تشخیص خوب و بد را به صاحب‌نظران واقعی و اصحاب فکر و قلم واگذار کنیم.

صاحبان فرهنگ نیاز به گشت ارشاد ندارند

او در آخرین بخش سخنان خود با تاکید بر این که همه دولت‌ها نیازمند ارشاد صاحبان فرهنگ هستند، گفت: صاحبان فرهنگ ما نیاز به ارشاد و گشت ارشاد ندارند و خود باید دیگران را ارشاد کنند که آنها فرهنگ و ارزش‌های جامعه را خود بخوبی حفظ خواهند کرد.

قدردانی از برخی ناشران

در مراسم افتتاحیه همچنین علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به سخنرانی پرداخت و تدوین راهبردهای نوین و اصلاح سیاست‌های کلان نشر را از سیاست‌های اساسی دولت دانست. به گفته او در این دوره از نمایشگاه تقویت اقتصاد نشر به عنوان حلقه واسط اقتصاد و فرهنگ در اولویت قرار گرفته است. در حاشیه مراسم افتتاحیه هم برخی ناشران که در سال 92 فعالیت‌های چشمگیری داشته‌اند، مورد تجلیل و قدردانی قرار گرفتند.

مخالفت با توقیف روزنامه‌ها

پس از پایان مراسم افتتاحیه جمعی از خبرنگاران موضوعات مختلفی را از وزیر ارشاد سوال کردند که بر اساس آنچه مهر گزارش کرده است، جنتی درباره توقیف روزنامه ابتکار و این که آیا قرار است رسانه‌های دیگری هم توقیف شوند، گفت: من اطلاعی از این موضوع ندارم، اما اصولا در وزارت ارشاد با توقیف روزنامه‌ها مخالف هستیم و معتقدیم آخرین مرحله برخورد با مطبوعات، باید توقیف باشد و قبل از آن می‌توان محدودیت‌هایی را مثلا برای مدیرمسئول یا دست‌اندرکار اصلی یک مطلب قائل شد. صحبت‌هایی در این زمینه شده است و امیدواریم این رویه قدری معتدل شود.

سینا علی‌محمدی ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر