چرایی ارسال سیگنال جدید عربستان به ایران

با وجود اینکه تبادل سیگنال های پنهان بین ایران و عربستان برای بازسازی روابط در چندماهه اخیر امر چندان غریبی نبود اما تصریح سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان سعودی در خصوص ارسال پیام بهبود روابط به تهران، رویدادی کم سابقه و در شرایط ویژه جاری منطقه، اقدامی منحصربفرد به شمار می رود.

به گزارش فرانس پرس، سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان روز سه شنبه (23 اردیبهشت ماه 1393) در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی با نبیل العربی دبیر کل اتحادیه عرب گفت: برای محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران برای سفر به عربستان سعودی پیامی ارسال شده است، اما هنوز این دیدار محقق نشده است... هر زمان او مناسب بداند می تواند در این باره اقدام کند.

الفیصل افزود: ایران کشور همسایه است و ما با آن روابطی داریم...با آنها (مقامات ایرانی) مذاکره می کنیم و امیدواریم اختلافات بین دو کشور پایان یابد.

پاسخ ایران نیز از زبان حسین امیر عبداللهیان معاون عربی و آفریقای وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در چند جمله مختصر شد: «دعوت کتبی هنوز دریافت نشده، اما برنامه دیدار وزرای خارجه دو کشور در دستور کار جمهوری اسلامی ایران است.»

این عبارات در حالی بین مقام های دو کشور رد و بدل می شوند که تحولاتی مانند اجرای توافق برای خروج گروه های مسلح از حمص – جایی که مخالفان بشار اسد آن را «پایتخت انقلاب سوریه» می نامیدند-، سفر نواز شریف نخست وزیر پاکستان به ایران –دیداری که برخی بر این باور بودند که قرار است بامیانجیگری اسلام آباد، آبی بر آتش تنش در روابط تهران و ریاض بریزد- و پیشتر از آن، انتخابات پارلمانی عراق – تحولی که سرنوشت قدرت و خط کشی های سیاسی را در آن کشور ترسیم خواهد کرد- پیش درآمد این کنسرت منطقه ای را نواختند.

به هر حال، شرایط جدید منطقه ای باعث شد که چنین سیگنال هایی بین دو کشور تعیین کننده معادلات منطقه رد و بدل شود، اما پاسخ به سوال های زیر می تواند به درک بهتری از ابعاد اقدام عربستان و پاسخ ایران منجر شود.

- چرا عربستان (نظر به مواضع خصمانه پیشین و همچنین محافظه کاری ناشی از غرور رهبری بر جهان عرب) برای ارسال پیام آشکار به ایران اقدام کرد؟

- نقش تحولات اخیر سوریه و بازپس گیری حمص به دست ارتش بشار اسد، به عنوان یک پیروزی راهبردی برای محور مقاومت در این نرمش از سوی ریاض چیست؟

- دولت آمریکا در کجای معادله روابط تهران و ریاض ایستاده است؟

- و نهایتا چه چشم اندازی برای پرونده های مختلف منطقه ای (در صورت بازسازی روابط بین تهران و ریاض) می توان متصور شد؟

نقش میانجیگر خلیج فارسی

روزنامه القدس العربی در خبری به نقل از یک منبع آگاه مرتبط با وزارت خارجه ایران –بدون بردن نامی از وی- می نویسد: که وساطتی در سطح دولت های خلیج فارس مسبب تلاش های دوجانبه برای بهبود روابط بین ایران و عربستان شد.

این روزنامه می افزاید: وزیر خارجه عربستان با اعلام اخیر خود نشان داد که آنچه رسانه های لبنانی مرتبط با ایران در ماه های اخیر درخصوص ارتباطات محرمانه بین ریاض و تهران منتشر می کردند، صحت دارد و همین ارتباط ها، وزیر خارجه عربستان را به صرافت و صراحت درباره لزوم بازسازی روابط دو کشور انداخته است.

این روزنامه عربی زبان چاپ لندن تاکید می کند: به نظر می رسد که ایرانی ها در دو ماه گذشته مواضع مثبتی را از خود به ویژه درباره لبنان نشان داده اند و مشخص شد که دیپلماسی (میانجیگری) عمان به دور از چشم حساس رسانه ها به دنبال سفر یوسف بن علوی وزیر خارجه آن کشور به ریاض در 20 مارس گذشته و چند روزی پس از سفر به تهران، در حال تکمیل شدن است.

نگاه لبنان به دو کرانه خلیج فارس

القدس العربی در ادامه اینگونه گمانه زنی می کند که «این ارتباط ها در پشت پرده تفاهمات در لبنان بود و به «تمام سلام» امکان داد که دولت توافق ملی را تشکیل دهد.

در ادامه این گزارش آمده است: ارتباط های عربستان و ایران، اخیرا مستقیم شده است؛ از طرف عربستانی، مشعل بن عبدالله بن عبدالعزیز معاون وزیر خارجه آن کشور مامور پیگیری پرونده است و از طرف ایران، شخص محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت روحانی.

این روزنامه می افزاید: بنابراین تصادفی نبود که عربستان با نامزدی سمیر جعجع ( یکی از سران حزب 14 مارس و معارض حزب الله) برای ریاست جمهوری لبنان (به جای میشل سلیمان)مخالفت کرد با وجود اینکه سعدالحریری (همپیمان وفادار عربستان در لبنان) با وی موافق بود.

روزنامه لبنانی الدیار نیز دعوت وزیر خارجه عربستان سعودی از همتای ایرانی‌اش برای سفر به عربستان و آغاز مذاکرات دو جانبه را بسیار حائز اهمیت توصیف کرد و نوشت که ممکن است اولین نتیجه آن حل موضوع لبنان باشد.

منابعی که الدیار آنان را منابع مسیحی در جریان 8 مارس خواند، گفتند: این دعوت آثار مثبتی بر موضوع لبنان که ساده‌ترین مسائل اختلافی موجود (میان ایران و عربستان) است، بر جای خواهد گذاشت. اگر کارها بخوبی پیش برود، و اگر موانع میان دو کشور برداشته شود، شاید حل مسئله انتخاب رئیس جمهور لبنان اولین نتیجه و ثمر این روابط نزدیک باشد.

طی سه هفته گذشته، پارلمان لبنان سه جلسه برای انتخاب رئیس جمهور برگزار کرده است، اما هر سه برای پر کردن صندلی ریاست جمهوری لبنان بی‌نتیجه ماند .

ورود به توافق منطقه ای از دروازه حمص

شاید بتوان آشکارترین مقدمه را برای ارسال سیگنال بی پرده عربستان، توافقی دانست که در حمص برای عقب نشینی گروه های مسلح به اجرا درآمد.

واقعیتی که درباره توافق بازپس گیری حمص دستکم در رسانه های داخلی مغفول ماند این بود که توافق حمص تنها یک پیروزی بزرگ برای اسد در نوک پیکان جبهه مقاومت نبود، بلکه جان هزاران نیروی مسلح تکفیری مورد حمایت عربستان را نیز نجات داد.

روزنامه های عربی نوشتند که ارتباط های ایران و عربستان به توافق حمص منجر شد و توانست 2 هزار و 200 نیروی وابسته به عربستان را که عمدتا از تکفیری های جماعت موسوم به جبهه اسلامی مورد حمایت عربستان بودند را از مهلکه ای مسلم پس از محاصره ای دو ساله به در برد.

روزنامه النهار لبنان نیز در مطلبی با عنوان «ایران و عربستان؛ با هم در حمص» می نویسد: نقش خارجی در توافق حمص، امری پوشیده نیست. اگر ایران در این توافق و مدیریت آن نقش اول و علنی را بازی کرد، دعوت سعود الفیصل نیز باعث شد تا گمانه ها با دعوت از محمد جواد ظریف برای دیدار از عربستان بر محور هماهنگی بین تهران و ریاض تقویت شود. عربستان همچنین، بازیگر اصلی برای رساندن کمک ها به دو روستای شیعه نشین النبل و الزهرا بود.

یک نگاه سوری به برندگان و بازندگان

پایگاه رادیو و تلویزیون سوریه در تحلیلی از دعوت وزیر خارجه عربستان از همتای ایرانی خود، این دعوت را زلزله یا انفجاری تمام عیار می داند و می نویسد:

دلایل متعددی برای این گشایش سیاسی و دیپلماتیک سعودی در قبال تهران وجود دارد:

نخست اینکه توافق (اولیه) بین تهران و واشنگتن، تدریجا در حال از بین بردن محاصره اقتصادی ایران است و اوباما به صراحت در دیدار ماه گذشته اش از عربستان گفت که کشورش خواهان حل مساله هسته ای ایران با ابزارهای مسالمت امیز و نه استفاده از زور است.

دوم اینکه تغییر زیادی در موضع عربستان در خصوص بحران سوریه حاصل شده است و با ایران در یک زمینه هم نظر شده است؛ اینکه گروه های تندرو تروریستی می توانند تهدیدی برای کل منطقه (ازجمله خود عربستان) باشند.

سوم اینکه تمایل پادشاهی عربستان برای جلوگیری از تحرکات قطر در جهت برقراری روابط با ایران علیه خود، محرز است. این توافق می تواند بسیاری از معادلات دیگر منطقه ای را نیز تغییر دهد و ائتلافی با حضور مصر علیه ائتلاف ترکی-قطری در حمایت از اخوان المسلمین تشکیل دهد.

این پایگاه سوری ادامه می دهد: بزرگترین برنده نزدیکی مواضع عربستان و ایران، نظام و ملت سوریه است، زیرا راه حل سیاسی در سوریه بدون نشستن ایران و عربستان بر سر میز مذاکره حاصل نمی شود.

صفحه جدید در روابط

رادیو صوت العراق، ابراز تمایل ریاض برای بهبود روابط با تهران را از زاویه دیگری می بیند.

این رسانه عراقی آورده است: می توان گفت که عربستان با توجه به مختصات منطقه ای اخیر، پرچم تسلیم را در سوریه بلند کرده است و می خواهد صفحه ای جدید را در روابط با ایران و تعدادی از کشورهای منطقه از جمله عراق، بگشاید.

صوت العراق افزود: تردیدی نیست که ایران طرف پیروزی است که شرایطش را به عربستان سعودی تحمیل خواهد کرد، اما صلح بین دو کشور به کوتاه آمدن دو طرف نیاز دارد.

جواد ارشادی- جام جم آنلاین