غائله سمیتکو کی ختم شد؟

شورش اسماعیل آقا شکاک (سمکو) در فاصله مراحل پایانی جنگ اول جهانی تا حدود چهار سال بعد که با اعاده حاکمیت مرکز بدین غائله پایان داده شد (1301 ـ 1297 ش) یکی از موحش‌ترین صفحات تاریخ معاصر ایران است. در این سال‌ها خشونت و قساوتی برخاسته از یک جنگ خارجی میان روس و عثمانی (و بعدها بریتانیا و فرانسه) بخش‌های وسیعی از غرب کشورمان را در بر گرفت و به تدریج به یک جنگ داخلی تبدیل شد.

درباره این واقعه در کتاب‌های آن دوره مثل تاریخ هجده ساله آذربایجان، اوضاع ایران در جنگ اول یا تاریخ رضائیه و ... مطالبی در دست است اما یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که هنوز در مورد ان اطلاع چندانی در دست نیست گزارش طرف دیگر ماجرا یعنی منابع کردی است. گزارش حاضر مثل اکثر منابع گزارش یک جانبه دیگری از این واقعه به قلم طرف فاتح و حاکم است.

این کتاب گزارشی است از مراحل پایانی کار، یعنی هنگامی که پس از پیروزی نظامیان بر سمکو در جنگ شکریازی (تیرماه 1301) قلعه چهریق مسقط الرأس وی فتح شد و قوایش پراکنده شدند و باید نقاط دیگر پاکسازی می‌شد. گزارش حاضر بیان پاکسازی مناطق دیگر توسط شرف الدین میرزاقهرمانی است.

رساله حاضر علاوه بر ماهیت نظامی‌اش، در مقام یک منعب تاریخی جغرافیائی نیز مهم است. اطلاعات ارزنده نویسنده از آبادی‌های مسیر مأموریت و حتی آثار باستانی آنها، جمعیت، تعداد سکنه، کسب و کار، فاصله آبادی‌ها از هم، رودها و ... گرانبهاست.

«ختم غائله سمیتکو» اثر شرف الدین میرزا قهرمانی به کوشش میرهاشم محدث در 160 صفحه از سوی انتشارات پردیس دانش در تهران در سال 92 منتشر شده است.