دام‌ها مراتع کشور را می‌بلعند

شرایط اقلیمی کشورمان و بهره‌برداری بدون برنامه سبب شده آسیب زیادی به مراتع کشور وارد شود تا آنجا که اکنون فقط 8.5 درصد (حدود هفت میلیون و 175 هزار هکتار) از کل مراتع کشورمان را می‌توان مراتع متراکم نامید که با توجه به تعریف مرتع متراکم، تاج پوششی حدود 50 درصد دارند. افزون براین مراتع کم‌تراکم که تاج پوششی حدود 5 تا 25 درصد دارند، حدود دوسوم از مراتع کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

این درحالی است که باید تاکید کرد اهمیت مراتع فقط تامین علوفه نیست، چون براساس تحقیقات بین‌المللی انجام شده ارزش هر هکتار مرتع سالانه حدود 232 دلار تخمین زده می‌شود که 25 درصد از این ارزش‌گذاری با توجه به تامین علوفه و 75 درصد آن نیز با توجه به فواید زیست‌محیطی مانند جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ ذخایر ژنتیکی گونه‌های جانوری و گیاهی است.

افزون براین باید تاکید کرد مواد اولیه محصولات دارویی و صنعتی زیادی نیز از مراتع تامین می‌شود، اما نکته اینجاست که برخلاف اهمیت و نقش مرتع در شرایط زیست‌محیطی و اقتصادی در کشورمان توجه ویژه‌ای به آن نشده است و سالانه بخش وسیعی از این اراضی به دلیل سهل‌انگاری و نبود برنامه‌ریزی از بین می‌رود. برای نمونه نبود مدیریت صحیح در اراضی ملی سبب شده تا بهره‌بردارانی مانند دامداران تهدیدی برای مراتع محسوب شوند، زیرا دام مازاد بر ظرفیت و چرای زود هنگام سبب از بین رفتن مراتع کشور شده است.

درباره آمار دام در کشور نیز می‌توان گفت بیش از 83 میلیون واحد دامی از مراتع کشور استفاده می‌کنند، براساس تعریف واحد دامی در کشورمان یک راس گوسفند با وزنی 50 کیلوگرم یک واحد دامی است یا یک راس گاو بومی، پنج واحد دامی یا یک نفر شتر، هفت واحد دامی در نظر گرفته می‌شود.

مراتع کشور فقط توان تامین علوفه برای 37 میلیون واحد دامی را آن هم برای مدت هفت ماه دارد، اما براساس آمارهای منتشر شده اکنون 2.2 برابر ظرفیت مجاز از مراتع کشور بهره‌برداری می‌شود. نکته اینجاست که فعالیت دامداری زمانی مناسب و اقتصادی است که هر خانوار حدود 560 هکتار مرتع با 230 واحد دامی در اختیار داشته باشد، جالب است بدانید که در کشورمان هر خانوار حدود 92 هکتار مرتع با 90 واحد دامی دارد.

این درحالی است که نباید فراموش کرد امرار معاش حدود 916 هزار خانوار روستایی و عشایری نیز به مراتع وابسته است، افزون بر چرای دام این افراد برای کسب درآمد مراتع را به زمین کشاورزی تبدیل کرده یا برای تامین سوخت خود بوته‌کنی می‌کنند. این درحالی است که به گفته مدیرکل دفتر فنی حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها سالانه 200میلیون بوته از پوشش گیاهی کشور حذف می‌شود.

به همین دلیل به نظر می‌رسد مسئولان کشور باید برنامه‌های جامعی را برای کاهش وابستگی این خانوارها نسبت به مراتع در نظر بگیرند، برای نمونه می‌توان علوفه ارزان قیمت در اختیار آنها گذاشت و سوخت فسیلی مورد نیاز آنها را تامین کرد.