ایـدز مانع مادرشدن نمی‌شود

جام جم سرا: مادر شدن با وجود ابتلا به این بیماری غیرممکن نیست، بلکه به راهکارها و مراقبت‌های خطیری نیازمند است و بیمار باید پیش از تصمیم برای بارداری تا بعد از زایمان نیز اقدامات خاصی انجام دهد و از درمان‌های مختلف استفاده کند؛ یعنی با تجویز برخی داروها زنان مبتلا به ایدز می‌توانند مادر شدن را تجربه کنند و دیگر یاس و ناامیدی معنایی ندارد.

سالانه حدود 1.5 میلیون زن مبتلا به ویروس ایدز باردار می‌شوند که در صورت مصرف نکردن داروهای پیشگیری‌کننده از انتقال این ویروس، خطر انتقال بیماری به جنین بین 15 تا 45 درصد است. در سال 2011، حدود 330 هزار کودک زیر 15 سال به بیماری ایدز مبتلا شدند که حدود 230 هزار تن از آنها جان خود را از دست داده‌اند. به‌طور تقریبی، تمام موارد ابتلای این کودکان به ویروس ایدز به دنبال انتقال این ویروس از مادر به کودک و جز تعدادی از آنها نیز که کودکان ساکن مناطق آفریقایی بوده‌اند.

از سال 1995 تاکنون با اجرای طرح‌های پیشگیری، محققان و پزشکان توانسته‌اند از ابتلای 350 هزار کودک به ایدز جلوگیری کنند و چنانچه این اقدامات در دسترس تمام زنان دنیا قرار داشت، از ابتلای هزاران کودک دیگر به ایدز پیشگیری می‌شد. بسیاری از کشورهای جهان سوم هنوز نتوانسته‌اند راهکارهای پیشگیرانه‌ای که سازمان بهداشت جهانی درخصوص مبتلایان به ایدز ارائه می‌دهد، اجرا کنند و از این رو آمار مبتلایان به این بیماری در این قبیل کشورها همچنان بالاست. برای مثال استفاده از نوعی داروی ضدویروسی که در حال حاضر سازمان بهداشت جهانی برای زنان مبتلا به ایدز تائید نکرده، همچنان در برخی کشورها مانند هند، مصر، کنیا، هاییتی، اوگاندا، چین و ویتنام استفاده می‌شود.

محققان پیش از این تصور می‌کردند زنان مبتلا به ایدز برای همیشه از مادر شدن محروم هستند و نتیجه بارداری آنها به‌طور قطع به معنای تولد نوزادانی مبتلا به ایدز خواهد بود؛ ولی مطالعاتی که طی سال‌های اخیر انجام گرفته نشان می‌دهد خطر انتقال ویروس ایدز از مادر به نوزاد در زنان مبتلا به ایدزی که پیش از اقدام به بارداری تحت نظر پزشک باشند و داروهای خاصی مصرف کنند، کاهش زیادی یافته و آنها نیز می‌توانند طعم شیرین مادر شدن را تجربه کنند. آمارها حاکی از آن است که بیشترین شمار کودکان مبتلا به ایدز را نوزادان متولدشده از مادران مبتلا تشکیل می‌دهند. معمولا داروهایی که برای این گروه از زنان استفاده می‌شود، با کاهش تعداد ویروس‌های اچ‌آی‌وی در بدن مادر، خطر انتقال این ویروس را از مادر به جنین کم می‌کنند. ویروس ایدز از طریق بند ناف از مادر به جنین منتقل می‌شود. داروهایی که در چنین شرایطی به کار می‌رود، از انتقال این ویروس حتی در زمان زایمان نیز جلوگیری می‌کند.

درمان هنگام بارداری

محققان بر این باورند که زنان باردار مبتلا به ایدز به‌صورت کاملا ایمن می‌توانند در دوران حاملگی از داروهای ضدایدز استفاده کنند و حتی پزشکان قادرند با توجه به نیاز بیمار، مقدار دارو را کم یا زیاد کنند. برخی زنان نیز پیش از حاملگی از داروهای اچ‌آی‌وی استفاده کرده‌اند و پزشکان بر این باورند که بهتر است این روند حتما در دوران بارداری نیز ادامه یابد تا از انتقال ویروس اچ‌آی‌وی از مادر به جنین جلوگیری شود؛ ولی به دلیل تغییر در فرایند پردازش این داروها در بدن طی دوران بارداری، مقدار مصرف آنها تغییر خواهد کرد. پس از زایمان نیز پزشکان برای کاهش خطر انتقال ویروس ایدز از مادر به نوزاد، این دارو را برای نوزادان تجویز می‌کنند.

در دوران بارداری معمولا از ترکیبی از درمان‌های دارویی ضدویروس اچ‌آی‌وی استفاده می‌شود. داروهای تجویزی در این برهه در سه‌ماهه دوم بارداری آغاز و تا پایان 9 ماه و حتی زایمان نیز ادامه پیدا می‌کند. عوارض این قبیل داروها عبارتند از: حالت تهوع، استفراغ و کاهش سلول‌های سفید و قرمز خونی.

تا سال 2005، شمار نوزادان مبتلا به اچ‌آی‌وی تا 20 درصد کاهش و این روند تا سال 2010 به 50 درصد رسید و این موضوع می‌تواند بخوبی بیانگر این قضیه باشد که زنان باردار مبتلا به ایدز با دسترسی به انواع خدمات درمانی، مشاوره‌ای و مراقبتی توانسته‌اند فرزندان سالمی به دنیا بیاورند. شواهد حاکی از آن است که استفاده از روش سزارین برای زایمان زنان مبتلا به ایدز راهکار مناسب‌تری است و خطر انتقال ویروس ایدز را کاهش می‌دهد.

شرایط پرخطر را جدی بگیرید

محققان بر این باورند که رعایت نکردن برخی اصول در زنان باردار مبتلا به ایدز، ممکن است خطر انتقال این ویروس را به نوزادان‌شان افزایش دهد. عواملی از جمله سیگار، مصرف مواد مخدر، کمبود ویتامین A، سوءتغذیه، برخی عوامل مرتبط با زایمان و نیز تغذیه نوزاد با شیر مادر ممکن است خطر انتقال ویروس را به نوزاد افزایش دهد، بنابراین مادران مبتلایی که قصد بارداری دارند باید از ماه‌ها قبل تحت نظر پزشکان و مشاوره‌های متخصصان مراحل طبیعی زایمان را سپری کنند. همچنین مصرف مکمل‌های آهن و تامین کمبود انواع ویتامین‌ها و قرار داشتن در وزن طبیعی طی دوران بارداری از راهکارهای مراقبتی به شمار می‌رود.

مراقبت‌های چندمنظوره

اگر مادران مبتلا به ایدز از درمان‌های موجود استفاده نکنند، نوزادان آنها به احتمال 25 درصد در معرض ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی قرار دارند؛ ولی با ادامه روند درمان و پیشگیری، این احتمال به 2 درصد کاهش می‌یابد. به گفته پزشکان، بهترین روش درمانی برای زنان باردار مبتلا به ایدز استفاده از روش‌های مراقبتی چندمنظوره جهت کاهش خطر انتقال ویروس ایدز به جنین است. در این روش می‌توان به ترکیبی از اقدامات پزشکی و درمانی، روان‌شناختی، اقدامات اجتماعی و کاربردی اشاره کرد. بیشتر این راهکارها معمولا تا پس از زایمان نیز ادامه می‌یابد. از آنجا که تغذیه نوزاد با شیر مادر در 15 درصد موارد علت انتقال ویروس اچ‌آی‌وی از مادر مبتلا به نوزاد محسوب می‌شود، پزشکان توصیه می‌کنند مادران از این کار خودداری و به روش‌های دیگر نوزاد خود را تغذیه کنند. البته به گفته محققان، مدت شیردهی به نوزاد نقش مهمی در احتمال انتقال ویروس از مادر به نوزاد دارد. در واقع، اگر تغذیه با شیر مادر 24 ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد، احتمال انتقال این ویروس بشدت افزایش می‌یابد. (ضمیمه سیب/ ندا اظهری)