ادبیات در رسانه ملی شرایط خوبی دارد

جایگاه ادبیات در رسانه ملی در دو بخش قابل بررسی است. ابتدا باید به ادبیات به‌عنوان مفهوم عام در برنامه‌های سرگرمی و تخصصی اشاره کرد و در بخش دیگر به معنای خاص آن که در رسانه کمتر به آن می‌پردازیم. به‌طور کلی باید گفت ادبیات در تلویزیون از شرایط خوبی برخوردار است؛ اما این شرایط مطلوب جامعه ایرانی نیست چراکه ادبیات در رسانه خواسته و ناخواسته مورد توجه کمتری قرار گرفته است. در رسانه ما برنامه‌های مختلفی چون مشاعره و قند پهلو را داریم که برنامه‌های شیرین و جذابی است؛ اما جای برنامه تخصصی که به ادبیات به شکل جدی، نه عبوس، نگاه کند، در رسانه خالی است و اگر هم تولید شود، پراکنده و ذوقی است.توجه رسانه به ادبیات اگر بیشتر شود، قطعا مردم نیز به سمت آن حرکت می‌کنند. با توجه به این که ادبیات از ضرورت‌های جامعه است و اگر نباشد آن جامعه فرهنگ و هویت ندارد، باید دست‌اندرکاران به این بخش توجه بیشتری داشته باشند. خوشبختانه رادیو همواره جدی‌تر از تلویزیون عمل کرده و ادبیات را در برنامه‌ها به‌طور ویژه‌ جای داده؛ اما برنامه‌های تخصصی سیما نسبت به رادیو کمتر است که امیدواریم با روند توجه به فرهنگ جامعه این نوع برنامه‌ها در جدول پخش سیما قرار گیرد.

با توجه به اهمیت ادبیات، رسانه ملی چقدر توانسته در این زمینه برنامه‌سازی کند؟

یکی از دلایلی که باعث شده رسانه ملی توجه کمتری به حوزه ادبیات داشته باشد، این است که در این رسانه ادبیات به‌عنوان یکی از مولفه‌های فرهنگ عمومی مورد توجه کمتری است و مباحث اجتماعی و سیاسی در رسانه بیشتر از ادبیات مورد توجه قرار می‌گیرد. از سوی دیگر نگاه عمومی به ادبیات در جامعه یک نگاه تفننی است و نوع نگاه سبب شده ادبیات از جدیت خارج شود و ما تصور می‌کنیم اگر ادبیات مورد توجه نباشد، آسیبی به آن وارد نخواهد شد. می‌توان از انواع آسیب‌ها در رسانه به اشتباهات گفتاری گوینده‌ها، نداشتن اطلاعات ادبی کافی در برنامه‌ها و نبود یک شخصیت ادبی در رسانه اشاره کرد، هرچند نمی‌توان این موضوع را که رسانه در سال‌های اخیر نسبت به گذشته توجه بیشتری به ادبیات کاربردی در گفتار مجریان دارد، نادیده گرفت.

البته می‌توان ادبیات را به طور جدی در رسانه مطرح کرد، آن هم با زبانی ملموس و بهتر است زبان کلیشه‌ای در ادبیات را کنار بگذاریم تا بتواند بر مخاطب تاثیر داشته باشد و آنها را جذب کند. درخصوص کاربردی کردن ادبیات هم لازم است رسانه به طور جدی وارد شده به شکل ملموس دغدغه‌های مردم را در حوزه‌های گوناگون در قالب ادبیات با نگاهی مردمی پاسخ دهد.

برای بهبود این وضع چه راهکاری را پیشنهاد می‌کنید؟

نیاز امروز رسانه ملی تشکیل شورای نویسندگان با حضور استادان و اهل فن در حوزه ادبیات است.

ادبیات را باید دور از ملاحظات سیاسی در نظر گرفت و به سلامت آن توجه کرد. اشتباهات گویندگی در برنامه‌ها را نمی‌توان انکار کرد و این نشان‌دهنده آن است که نگرش منتقدانه در این زمینه کمتر وجود دارد. باید توجه داشته باشیم برنامه‌های رسانه منتقل‌کننده فرهنگ باشد. برنامه‌های پرمخاطب باید فرهنگ را به‌طور ملموس به مخاطب منتقل کند و در این راه نوع صحبت و برخورد و آنچه مورد اهمیت و توجه است، آموزش داده شود. از این‌رو باید نظارت‌ بر برنامه‌ها بیشتر شود. همچنین می‌توان به سمت آموزش مجریان و گویندگان از سوی معاونت آموزش سیما پیش رفت و آنها را با جدیت پیش برد.

نقش مجریان و گویندگان را در انتقال زبان و ادبیات چگونه ارزیابی می‌کنید؟

گوینده و مجری باید زبانی را انتخاب کند که برای حجم گسترده‌ای از مخاطبان جذاب و قابل فهم باشد. هرچند زبان مجریان باید زبان عموم مردم باشد؛ اما به‌عنوان نمایندگان فرهنگی در یک رسانه ملی و الگویی برای فرهنگسازی در جامعه بهتر است یک زبان معیار را در نظر گرفته و جامعه را با این نوع گویش در زبان همراه کنند و این مستلزم آموزش آنها از سوی استادان برجسته حوزه ادبیات و نظارت از سوی شورایی برای بررسی نوع زبان است. همچنین باید در برنامه‌های ادبی از ظرفیت‌های تصویری بهره گرفت و با استفاده از بخش‌های مختلف و جذاب و در عین حال مرتبط با هدف برنامه، تکنیک‌های تصویری را ارتقا دهیم. به این ترتیب می‌توانیم به گسترش ادبیات که مبنای فرهنگ ماست، دست یابیم. همچنین در فیلمنامه‌ها شخصیت‌ها باید از پایه شخصیتی محکمی برخوردار باشند و علاوه بر آن تلاش کنیم از تکیه‌کلام‌ شخصیت‌های ناهماهنگ با فرهنگ عمومی داستانی کمتر بهره بگیریم تا در جهت پرورش ادبیات در جامعه قدم برداریم.

و نکته آخر؟

ادبیات فارسی بسیار غنی و سرشار از مفاهیم فرهنگی است. شبکه‌های رادیویی نیز توانسته‌اند از این مجموعه فرهنگی در برنامه‌های خود بخوبی استفاده کنند. بهتر است سیما نیز به طور تخصصی به ادبیات توجه کند تا شاهد اتفاق خوشایندی در برنامه‌های تلویزیونی باشیم و تولید برنامه‌های تخصصی در حوزه ادبیات با حضور نویسندگان و مجریان این بخش به ارتقای سطح فرهنگ جامعه کمک کند. (ضمیمه قاب کوچک)