روزهای سیاه حیوانات آزمایشگاهی به آخر می‌رسد؟

بسرعت از آب بیرون می‌آورمش و پس از ثبت طول و وزن، با سرنگ یک میلی‌لیتر از خونش را برای سنجش‌های هورمونی خارج می‌کنم؛ با خود فکر می‌کنم این ماهی قرمز کوچولو مگر چقدر خون دارد که یک میلی لیترش را من بگیرم؟! شکمش را از مخرج تا زیر گلو می‌شکافم تا تخمدان و کبد و کلیه‌اش را در ماده فیکس‌کننده قرار دهم.

شکم قریب به 200 ماهی را شکافته‌ام، اما همچنان دلم به درد می‌آید از دیدن این صحنه. شرمسارم که ناچارم برای بررسی اثر دارویی که ساخته‌ام، دهها و شاید صدها ماهی را با دست‌های خودم قربانی کنم.

فقط با این فکر که قرار است این دارو موجب رشد و تکامل سریع‌تر تخمدان عموزادگان همان ماهی شود و تلاشی است برای یافتن روشی برای حفظ نسل ماهیان در خطر انقراض، خود را تسکین می‌دهم.

پس از خارج کردن اندام‌ها، نگاه به قلب کوچک و در حال تپش ماهی مرده دوباره وجدانم را می‌لرزاند؛ خون ماهی تقریبا از دست رفته و لاشه‌اش برجا مانده، اما همچنان سیستم عصبی خودکار و عضلات قلبی که رگ‌هایش بریده شده هوا را به جای خون پمپاژ می‌کند.

این سرنوشت مشابهی است که هر روز برای هزاران موش و خرگوش بی‌گناه و حتی گونه‌های مختلف گیاهی با وجود رعایت بیشترین استانداردهای اخلاق علمی در کشتن حیوانات هنگام آزمایش‌ها رخ می‌دهد تا لبه مرز دانش زیست‌شناسی پیشتر برود.

همیشه از خود پرسیده‌ام، چرا علم راه اخلاقی‌تری برای نجات حیوانات از دست ما پیدا نمی‌کند؟

امروز خبری را در خبرگزاری مهر دیدم که بی‌نهایت خوشحالم کرد؛ دکتر امیر صنعتی‌نژاد که از محققان ایرانی دانشگاه هاروارد است از تحقیقاتش در زمینه تست دارو بر اندام‌های مجازی خبر داده و گفته: در آینده نه‌چندان دور، طراحی سیستم‌های اندام بدن بر تراشه می‌تواند جایگزین تست داروها بر سلول‌ها و تست روی حیوانات آزمایشگاهی شود.

او همچنین از فعالیت محققان ایرانی در داخل کشور نیز در این حوزه خبر داده است که مربوط به سامانه‌های بیومیکروالکترومکانیک می‌شود.

یک فناوری چند رشته‌ای که نیاز دارد تا به جنبه‌های مختلفی از جمله مهندسی، پزشکی و زیست‌شناسی پرداخته شود.

صنعتی‌نژاد از این‌که شاید محققان ایرانی رشته‌های مختلف نتوانند با هماهنگی یکدیگر تحقیقات این حوزه را با سرعت بیشتر و همگام با پژوهش‌ها در کشورهای صنعتی پیش ببرند، نگران است.

حالا به نظر می‌رسد روزهای سیاه حیوانات آزمایشگاهی به پایان نزدیک می‌شود.

کاظم کوکرم - دبیر گروه دانش