جنگ با هپاتیت با فرمان تغذیه سالم

عامل اصلی ابتلا به هپاتیت نوعی ویروس است و بسته به نوع آن در سه گونه B، A و C بروز ‌می‌کند. هرکدام نیز به شکلی روی کبد تاثیر می‌گذارند. برای درمان آن داروی مناسب تجویز می‌شود، اما به‌رغم درمان، عامل بیماری در بدن فرد باقی می‌ماند و مدت درمان نیز طولانی است. این بیماری با مراجعه به متخصص و انجام آزمایش‌های لازم تشخیص داده می‌شود.

شروع پنهانی

در هفته‌های نخست ابتلا به بیماری، ممکن است هیچ نشانه‌ای مبنی بر ابتلا به بیماری دیده نشود. در واقع فرد در دوره کمون بیماری قرار دارد. اما پس از آن بیماری با نشانه‌هایی مانند احساس ضعف و خستگی، تهوع، کاهش اشتها، کمردرد و تب که ممکن است خفیف یا حاد باشد، دیده می‌شود. زردی رنگ پوست و چشم نیز از دیگر نشانه‌های ابتلا به هپاتیت است.

گاهی ممکن است نشانه‌های فرد مبتلا به هپاتیت B یا C تا سال‌ها بروز نکند و نهفته بماند، اما در همین اوضاع که بیماری نشانه‌ای ندارد، کبد آسیب می‌بیند و بتدریج تحلیل می‌رود. بنابراین در صورت بروز هر نوع نشانه‌ای باید به دنبال دلیل آن گشت تا بیماری را هرچه زودتر تشخیص داد.

هپاتیت A

این نوع هپاتیت، بسیار مسری است و براحتی از فردی به فرد دیگر به شیوه‌های مختلف منتقل می‌شود. اما نکته جالب این‌که به دلیل نشانه‌های خفیفی که ایجاد می‌کند بسیاری از افراد اصلا متوجه ابتلا به این بیماری نمی‌شوند. ویروس از بدن خارج می‌شود و تاثیر جدی روی کبد نمی‌گذارد.

• راه انتقال: ویروس این بیماری از طریق آب و غذای آلوده و از طریق تماس دست آلوده بیمار با لیوان آب یا غذا منتقل می‌شود. بنابراین تا وقتی از سلامت غذا یا آب مطمئن نیستید، آن را مصرف نکنید. علاوه بر آن، پیش از خوردن غذا حتما دست‌ها را با آب و صابون بشویید.

هپاتیت B

ویروس هپاتیت B در یک دوره کوتاه فرد را درگیر می‌کند. اما در بعضی افراد این تاثیر ماندگار می‌شود و برای مدتی طولانی بیمار با آثار​​ این ویروس در بدن دست و پنجه نرم می‌کند. نزدیک به 90 درصد نوزادانی که دچار این ویروس می‌شوند، تقریبا تا پایان عمر این ویروس در بدن‌شان باقی می‌ماند. ویروس هپاتیت​B اثرهای جبران‌ناپذیری روی بدن باقی می‌گذارد که از آن جمله می‌توان به آسیب جدی به کبد، تخریب بافت کبد و سرطان کبد اشاره کرد.

• راه انتقال: تماس با خون یا بزاق بدن فرد مبتلا به ویروس هپاتیت B ممکن است فرد سالم را بیمار کند. اگر زن یا مرد مبتلا به این ویروس باشد، از طریق ارتباط جنسی این بیماری منتقل می‌شود.

از سوی دیگر مادر نیز این بیماری را به جنین منتقل می‌کند، اما این ویروس از طریق دست دادن، آب یا غذا منتقل نمی‌شود. البته اگر باقی‌مانده غذای فرد بیمار را مصرف کنید، حتما به این بیماری مبتلا می‌شوید، اما میزبان این ویروس، آب و غذا نیست.

• افراد در خطر: افرادی که رفتارهای جنسی پرخطر دارند یا دچار اعتیاد تزریقی هستند، در معرض خطر ابتلا به این ویروس هستند.

هپاتیت C

حدود 25 درصد افرادی که دچار ویروس هپاتیت C هستند، اگرچه بعد از مدتی درمان می‌شوند، اما ویروس در بدن‌شان باقی می‌ماند و نقش میزبان این بیماری را بازی می‌کند.

ابتلا به ویروس هپاتیت C ممکن است زمینه‌ساز ابتلا به نارسایی کبدی تا سرطان کبد شود. خوشبختانه این ویروس مهارکردنی است و می‌توان با درمان به موقع عوارضش را کنترل کرد.

• راه انتقال: تزریق در شرایط غیربهداشتی یکی از راه‌های انتقال بیماری است. در معتادان تزریقی نیز خطر این آلودگی وجود دارد. تاتو و پیرسینگ در شرایط غیربهداشتی از دیگر راه‌های انتقال بیماری است. رفتار پرخطر جنسی نیز از دیگر راه‌های انتقال ویروس است.

زندگی با هپاتیت

اگر آزمایش هپاتیت شما مثبت بود، باید به این چند نکته دقت کنید:

هپاتیت A : اگر دچار این ویروس هستید، باید پیش از دست زدن به هر چیزی، دست‌ها را با آب و صابون بشویید. یکی از اصلی‌ترین راه‌های انتقال این نوع هپاتیت، انتقال ویروس از طریق دست زدن بیمار به خوراکی‌هاست.

هپاتیت B و C : مسواک و وسایل شخصی‌تان را باید از دیگران جدا کنید. این افراد باید در ارتباط زناشویی نیز احتیاط کنند، زیرا ویروس از این طریق به شریک منتقل می‌شود.

پیشنهاد می‌شود اگر فرد مبتلا به هپاتیت B در منزل دارید، همه اعضای خانواده واکسن بزنند.

اصول تغذیه در هپاتیت

مبتلایان مانند هر بیماری دیگری باید تغذیه خاصی داشته باشند تا تغذیه ناسالم مزید بر علت نشود و به آسیب ناشی از ویروس اضافه نکند. در کشور ما به دلیل آن‌که مصرف مشروبات الکلی ممنوع است، از این نظر نگرانی کمتری وجود دارد که مصرف الکل، اثرات​ ویروس‌ بر کبد را افزایش می​دهد. اما در مصرف بعضی خوراکی‌ها باید دقت کرد.

1ـ آرد و گلوتن: پروتئین گندم یا گلوتن یکی از ترکیب‌هایی است که به‌سختی قابل هضم است. بنابراین افراد مبتلا به هپاتیت باید در مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن احتیاط کنند. گلوتن​ از عواملی است که امکان دارد زمینه‌ساز التهاب باشد.

بنابراین در افراد مبتلا به هپاتیت، مصرف موادغذایی حاوی گلوتن مناسب نیست و بهتر است افراد مبتلا به هپاتیت از مواد غذایی بدون گلوتن یا با گلوتن تعدیل‌شده استفاده کنند.

2ـ آب شهری: همیشه تاکید بر این است که آب شهری بهترین آب نوشیدنی است. اما این زمانی درست است که آب لوله‌کشی به لحاظ کیفی مناسب باشد.

در بسیاری موارد آب لوله‌کشی حاوی ترکیب‌های نامناسبی مانند فلزات سنگین، کلر و فلوراید بیش از حد طبیعی و بعضی دیگر حاوی ترکیب‌های شیمیایی نامناسب است.

بنابراین نوشیدن این آب و هضم ترکیب‌های نامناسب آن آسیب بیشتری به کبد وارد می‌کند. بعضی از متخصصان معتقدند در زمان دوش گرفتن هم ممکن است ترکیب‌های نامناسب از طریق پوست و ریه وارد بدن ​شوند. بنابراین توصیه می‌شود از آب معدنی سالم که از کیفیت آن مطمئن هستید، استفاده کنید.

3ـ هله‌هوله‌ها و فست فودها : این خوراکی‌ها که انواع پفک و چیپس و... را شامل می‌شوند به لحاظ ارزش تغذیه‌ای، بسیار بد هستند. بنابراین با مصرف آنها علاوه بر ورود ترکیب‌های مضر به بدن که کبد باید عهده‌دار هضم‌شان باشد، ترکیب‌های غذایی سالم مانند انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز وارد بدن نمی‌شوند و از این نظر بدن دچار کمبود خواهد شد. بنابراین رژیم غذایی افراد مبتلا به هریک از انواع هپاتیت باید عاری از چربی، بویژه چربی اشباع، نمک، ادویه‌ زیاد و از انواع محرک مانند فلفل، افزودنی‌ها، نگهدارنده‌ها و شیرینی غیرطبیعی باشد. بنابراین خوراکی‌هایی مانند چیپس، پفک، شیرینی خامه‌ای، انواع فست‌فودها و غذاهای کنسروی باید از سبد غذایی این افراد حذف شود.

4ـ آرد سفید: این نوع آرد به دلیل آن‌که مراحل مختلف تصفیه را طی می‌کند، به لحاظ ارزش غذایی در پایین‌ترین حد ممکن قرار دارد. بنابراین با مصرف نان فانتزی از هر نوعی که باشد ـ بجز انواع سبوس‌دار ـ ترکیب‌های لازم موجود در نان دریافت نخواهد شد. بنابراین افراد مبتلا به هپاتیت باید از نان‌های غنی مانند سنگک استفاده کنند. علاوه بر آن نان‌های سنتی قاعدتا حاوی ترکیب‌هایی مانند جوش‌شیرین یا افزودنی‌های دیگر نیستند که به کبد آسیب بیشتری وارد شود.

5 ـ روغن جامد: مصرف مواد غذایی تهیه‌شده با روغن جامد یا مصرف آن به هر شکل دیگر برای افراد مبتلا به هپاتیت ممنوع است. به این دلیل که کبد مسئول دفع چربی‌ها در بدن است و کبد بیمار ناتوان از هضم چربی‌هاست. بهترین روغن مورد استفاده روغن زیتون یا ذرت است آن هم به مقدار کم.

6ـ آبمیوه مصنوعی: لطفا وقتی به دیدن بیمار مبتلا به هپاتیت می‌روید با کمپوت یا آبمیوه نروید. زیرا این خوراکی‌ها بویژه آبمیوه‌های کارخانه‌ای حاوی مقدار زیادی شکر مصنوعی است. بنابراین با نوشیدن این نوع آبمیوه‌ها مقدار زیادی شیرین ‌کننده مصنوعی وارد بدن می‌شود که کبد برای هضم آن آسیب زیادی می‌بیند. این نکته بویژه در افراد مبتلا به هپاتیت C بسیار مهم است.

این رفتار‌ها را تمرین کنید

1ـ تعداد وعده‌ها زیاد و حجم کم: هرچه میزان غذایی که در هر وعده میل کنید کمتر باشد، کبد از عهده هضم و جذب آن بهتر برمی‌آید.

2ـ با فاصله زمانی: حداقل 3 تا 5 ساعت پیش از زمان خواب، آخرین وعده غذایی را میل کنید. این نکته بویژه درباره وعده شام بسیار مهم است.

3ـ مایعات بنوشید: بدن را بی‌آب نگذارید و به غیر از نوشیدن آب سالم در طول روز از آبمیوه طبیعی برای جلوگیری از کم‌آبی یا بی‌آبی استفاده کنید.

4ـ آرام باشید: هنگام غذا خوردن سعی کنید لقمه‌ها را آرام بجوید و در وضع استرس‌زا قرار نگیرید.

5ـ آب وسط غذا ممنوع: هیچ گاه وسط غذا آب ننوشید. این کار در عملکرد آنزیم‌های کبدی اختلال ایجاد می‌کند و باعث بروز مشکلاتی در هضم و جذب مواد غذایی می‌شود. علاوه بر آن خود نیز زمینه‌ساز تشدید مشکلات کبدی است.

6ـ خوردن بموقع غذا: برای آن‌که فرآیند هضم و جذب موادغذایی کامل و بموقع باشد، همیشه وعده‌های غذایی را بموقع میل کنید. به این ترتیب بدن با نظم مشخصی کار هضم و جذب مواد غذایی را انجام می‌دهد و به کبد هم آسیب نمی‌رسد.

با این خوراکی‌ها دوست باشید

اگر قرار باشد فهرستی از خوراکی‌های مناسب برای تقویت کبد آسیب‌دیده‌تان انتخاب کنید، این خوراکی‌ها را فراموش نکنید. از بهترین موادغذایی می‌توان به نان سبوس‌دار مانند سنگک، غلات سبوس‌دار، جو و جوی دوسر، برنج قهوه‌ای، انواع سبزی‌ها که البته باید میزان مصرف سیب‌زمینی زیاد نباشد، انواع لوبیا، میوه بین دو تا سه عدد در روز، شیرسویا، روغن زیتون و ماست اشاره کرد.

مهتاب خسروشاهی

کارشناس علوم و صنایع غذایی