با چه کسانی مشورت کنم؟

جام جم سرا: فرض کنید مشکلات یا سوالاتی از این قبیل برایمان پیش آید: «همسرم قهر کرده و رفته، نمی‌دانم با او تماس بگیرم یا نه»، «از رئیسم اضافه حقوق بخواهم؟»، «چگونه می‌توانم نوجوانم را وادار کنم اتاقش را تمیز کند؟»

هروقت هم از دیگران این سوال‌ها را می‌پرسیم امیدواریم نظر و پیشنهادهای خوبی به ما ارائه شود و برای مشکلی که نمی‌دانیم چگونه برطرف کنیم راه حل خوبی به دست آوریم. اما گاهی چنان روی سوالمان متمرکز می‌شویم که فراموش می‌کنیم باید آن را با چه کسی مطرح کنیم و از چه کسی کمک بخواهیم.

بیشتر مردم درباره چیزی که می‌خواهند بدانند به ندرت هدفمند عمل می‌کنند و بارها با مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند. ممکن است نصیحت‌های دیگران به دلیل احساسات و تعصبات فردی یا منافع‌شان تحریف شده باشد و فرد را به اشتباه بیندازد.

هر زمان که خواستید با کسی مشورت کنید حتما بدانید آن فرد کیست و صلاحیت مشورت دارد یا خیر. مثال زیر اهمیت این موضوع را روشن می‌کند:

فرض کنید همسر زنی به او خیانت کرده، اما از رفتار خود بشدت پشیمان است و برای جبران اشتباهش به او اعتراف می‌کند. زن که توقع چنین چیزی را نداشته، گیج و ناامید می‌شود و در این لحظه بحرانی نمی‌داند چه واکنشی در پیش بگیرد. سپس با یکی از دوستانش که او نیز زمانی با چنین موقعیتی روبه‌رو بوده صحبت می‌کند و از او راهنمایی می‌خواهد. در حقیقت او تصور می‌کند بهترین مشاور کسی است که وضعیتی مشابه او داشته است. اما باید گفت کاملا عکس این موضوع صحت دارد.

چنین دوستی بدترین فرد برای مشورت است. او ممکن است هنگام ارائه نظرش، افکار و احساسات خود را نیز منعکس کند و شرایط او را دقیقا با وضع خود بسنجد. اما احتمال دارد شرایط آنها با یکدیگر متفاوت بوده و باید واکنش هریک مختص شرایط خاص خودش باشد و راه حل‌های او مسلما نمی‌تواند دردی را درمان کند و حتی ممکن است اوضاع را نیز بدتر کند.

برخی دوستان هم ممکن است حسادتی پنهان به زندگی او داشته باشند و از این فرصت در جهت نابودی او بهره ببرند. پس برای این‌که گرفتار صدمات جبران ناپذیر نشویم باید هنگام درخواست نظر و مشورت با دیگران چند پرسش اساسی زیر را از خود بپرسیم:

1 ـ آیا فردی که با او صحبت می‌کنید، بی‌طرف است؟

باید بدانید فردی را که برای مشورت در نظر گرفته‌اید درباره موضوع مورد سوال‌تان چه احساسی دارد؟ می‌تواند بی‌طرف باشد و احساسات متعصبانه خود را درگیر ماجرا نکند یا با احساسات بسیار قوی خود نسبت به موضوع مطرح شده نظری گاه از روی خشم منعکس می‌کند؟ مثلا اگر با یکی از اعضای خانواده‌تان درگیر جرو بحث شده‌اید و می‌خواهید به این مجادله پایان دهید باید از کسی نظرش را بخواهید که رابطه او با خانواده‌اش از ثبات بیشتری برخوردار است. در این‌گونه مواقع می‌توانید تاحدی مطمئن باشید که پیشنهاد خوبی می‌شنوید.

2 ـ آیا فرد در مشاوره تخصص دارد؟

افرادی شایسته مشاوره هستند که بتوانند نظرات صحیح و حرفه‌ای ارائه دهند که افراد متخصص در این امور به مراتب بهتر از اشخاص دور و برتان مانند اقوام و دوستان هستند. بنابراین زمانی که حس می‌کنید به راهنمایی نیاز دارید، سراغ افراد متخصص که خوشبختانه در دسترس هستند، بروید.

3 ـ نصیحت کسی را می‌خواهید یا تائید او را؟

البته قبل از این‌که به فکر رفتن پیش مشاور بیفتید باید بدانید آیا واقعا به نصیحت و راهنمایی دیگران نیاز دارید ؟ ما معمولا نصیحت شدن یا تایید شدن را با هم اشتباه می‌گیریم. مثلا شما اگر از کسی بپرسید:

«کلی کار روی سرم ریخته، اما باید بروم خانواده ام را حتما ببینم. به نظرت بد نمی‌شود اگر الان خانه نروم؟»

در اینجا شما در اصل تائید دیگران را می‌خواهید و نظر آنها برایتان چندان مهم نیست و سوال‌تان را به‌گونه‌ای مطرح می‌کنید که نشان می‌دهد پاسخی می‌خواهید که از قبل به خودتان داده‌اید. بیشتر مواقع نیز دیگران هم متوجه این موضوع می‌شوند و با خوشحالی تصمیم هایتان را تائید می‌کنند. اما اگر دنبال مشاوره گرفتن هستید باید سوال تان را به گونه‌ای دیگر بیان کنید.

4 ـ چگونه باید مشکل خود را بیان کرد؟

از پرسیدن سوال‌های محدود یا مبهم خودداری کنید. اگر ارتباط خوبی با رئیس تان ندارید، پرسیدن این‌که «آیا باید شغلم را ترک کنم؟» سوالی بسیار کلی است و «آیا این روزها کار پیدا کردن خیلی سخت است؟» سوالی مبهم است. به جای آن بپرسید «چگونه می‌توانم ارتباطم با رئیسم را بهبود ببخشم؟» یا «شما شرکتی می‌شناسید که افراد با تخصص من را استخدام کند؟» این گونه سوال‌ها کمک می‌کند نظرات خوب و مفیدی به شما ارائه شود. همیشه مشکل‌تان را کاملا مستقیم مطرح کنید: «من با رئیسم مشکل دارم و سرکار راضی نیستم. فکر می‌کنید چه کار کنم بهتر است؟»

5 ـ از چند نفر باید سوال کنید؟

بهتر است برای حل مشکل تان سراغ افراد متعدد نروید. زیرا آنها ممکن است نظرات متفاوتی داشته باشند و شما را گیج کرده و به اشتباه بیندازند. برای این منظور بهتر است نظر یک یا دو نفر را بخواهید تا بتوانید تصمیم صحیحی بگیرید.

بنابراین برای حل مشکلات خود بویژه مشکلاتی که نظرات کارشناسانه می‌طلبد، سراغ افراد متخصص بروید و در انتخاب مشاور خوب نیز دقت کنید. زیرا در میان مشاوران هم افرادی که مناسب مشاوره نیستند وجود دارد.

ویژگی‌های یک مشاور خوب

ویژگی‌های حرفه‌ای و شخصی مشاورها در کمک به مددجویان بسیار مهم است. یک مشاور خوب باید ویژگی‌های زیر را دارا باشد:

شنونده‌ای خوب: یک مشاور خوب باید شنونده خوبی باشد و به اندازه کافی به صحبت‌های مراجعه‌کننده گوش کند و نباید از شنیدن مشکلات و احساسات مددجوی خود خسته شود. او باید با شنیدن موضوعات مطرح شده، لابه‌لای خطوط را بخواند و به مشکل اصلی پی برده و راه حلی مطابق با آن ارائه دهد.

صبر و تحمل: مشاوران کارآمد کسانی هستند که صبر و تحمل داشته و زمان کافی به مددجوی خود می‌دهند تا او بتواند در جهت پذیرفتن نظر مشاور خود بتدریج آماده شود. برخی مددجویان برای این‌که بتوانند در جهت مسیری حرکت کنند باید آمادگی لازم را پیدا کنند و صبر مشاور در اینجا بسیار به کار می‌آید.

دلسوز: یک مشاور خوب معمولا به احساسات دیگران بی تفاوت نیست و با مددجویان با محبت و دلداری برخورد می‌کند و هرگز رفتار تند و خشنی از خود بروز نمی‌دهد. او سعی می‌کند به مددجو نشان دهد برای او و مشکلش اهمیت قائل است و تلاش می‌کند راه حل خوبی به وی ارائه دهد.

بی‌طرف: مشاوران معمولا با افراد و اطلاعات متفاوتی روبه رو هستند. آنها ممکن است رازهای تاریک گذشته کسی را بشنوند و باید در برابر این گونه افراد هم کاملا بی طرف باشند تا بتوانند ارتباط مثبتی برای حل مشکل با وی برقرار سازند. البته گاهی مشاور مجبور می‌شود روی رفتار مددجوی خود قضاوتی داشته باشد، اما نباید این قضاوت محسوس باشد. مشاور نباید عقاید فرهنگی یا مذهبی خود را به مددجو تحمیل کند. مکان مشاوره باید جایی امن باشد تا مددجو بتواند محرمانه ترین نگرانی هایش را مطرح کند.

بااعتماد و با اخلاق: مشاوران خوب هرگز راز مراجعان خود را تحت هیچ شرایطی با دیگران مطرح نمی‌کنند و از نظر اخلاقی رفتار پسندیده‌ای دارند.

مشوق: توانایی تشویق کردن دیگران، مهم ترین ویژگی است که یک مشاور خوب باید داشته باشد. برخی مددجویان چنان ناامید و افسرده هستند که با تشویق پی در پی باید در آنها انگیزه حرکت به وجود آورد و به زندگی امیدوارشان کرد.

محقق محور: یک مشاور خوب باید زمان کافی به تحقیق تخصیص دهد تا بتواند در کمک کردن به دیگران موثر باشد. او باید روز به روز به دانش و توانایی‌های خود بیفزاید. چنین مشاوری می‌تواند راه حل‌های مفید و سودمند ارائه دهد.

psychologytoday ‌/‌ مترجم: نادیا زکالوند