آغاز جشن سینما با یاد پیامبر مهربانی

آخرین بازی و تصویری که از محمدعلی کشاورز به‌یاد دارید مربوط به کدام فیلم یا سریال و مهم‌تر از آن در چه تاریخی است؟ حتما عده بسیار کمی هستند که آخرین حضور او را با دقت و جزئیات به یاد داشته باشند. اما آنچه ورای آخرین نقش‌آفرینی او اهمیت دارد، حضور مستمر و پیوسته و خاطره‌انگیزش در ذهن مردم است، با وجود این‌که او مدت‌ها به دلیل کسالت و بیماری در هیچ فیلم و سریالی بازی نکرده است.

احترام عاشقانه

شامگاه شنبه، اما انتظارها به پایان رسید و این پیر و استاد عرصه بازیگری پس از مدت‌ها روی صحنه ظاهر شد. البته نه برای بازی و نقش‌آفرینی بلکه برای تجلیل شدن به پاس یک عمر فعالیت هنری. وقتی او با کمک و همراهی حمید فرخ‌نژاد و بهرام رادان به صحنه آمد، همه جمعیت حاضر در سالن همایش‌های برج میلاد ـ محل برگزاری مراسم افتتاحیه جشنواره فیلم فجر ـ به احترامش از جا برخاست و برای دقایقی او را تشویق کرد.

حضور او حتی با وجود کسالت و کهنسالی پرهیبت و مردانه بود و خاطره نقش‌های ماندگاری چون شعبون استخونی «هزاردستان»، خوابگزار اعظمِ «افسانه سلطان و شبان»، محمد ابراهیمِ «مادر» و اسدالله خانِ «پدر سالار» را دوباره زنده کرد.

حضور او روی صحنه با خوش‌سلیقگی کارگردان مراسم جلوه بهتری هم پیدا کرد؛ وقتی که موسیقی شنیدنی سریال «هزاردستان» ساخته مرتضی حنانه در سالن طنین‌انداز شد. کشاورز با وجود ناراحتی پا دلش نمی‌آمد بنشیند و سعی می‌کرد با تحمل درد، ایستاده به تشویق‌های بی‌امان مردم و ابراز احساسات آنها پاسخ بدهد. پس از چند دقیقه رادان و فرخ‌نژاد که در دو سمت کشاورز ایستاده بودند، او را روی یک صندلی بزرگ چرمی نشاندند تا این بازیگر پیشکسوت دقایقی برای حاضران صحبت کند.

احسان کرمی، مجری مراسم پس از فروکش کردن تشویق‌ها گفت: امشب سی و سومین دوره جشنواره فیلم فجر این شانس و افتخار را دارد که در حضور مردی مراسم افتتاحیه‌اش را جشن می‌گیرد که اعتبار و آبروی هنرهای نمایشی ایران است؛ چه در تلویزیون، چه روی صحنه تئاتر و چه بر پرده سینما. آقای محمدعلی کشاورز سینمای ایران عاشقانه به شما احترام می‌گذارد و افتخار می‌کند که نام شما را در تاریخ خودش ثبت کرده است.

محمدعلی کشاورز ضمن تشکر از حاضران در سالن برای تشویق‌ها گفت: امیدوارم همه مردم ایران سالم، صحیح و سلحشور باشند و همیشه برای بزرگی مملکتمان تلاش کنند. ایران در طول تاریخ نشان داده بهترین کشور دنیاست.

بازیگر فیلم‌های «دلشدگان» و «زیر درختان زیتون» ادامه داد: من به دلیل تصادفی که کردم، حدود سه سال است که کمتر از خانه بیرون می‌آیم. الان هم خیلی ممنونم از وزارت ارشاد که مرا دعوت کرد و برایم مراسم بزرگداشت گرفته است. کشاورز افزود: امیدوارم شما مردم ایران مثل همیشه زبانزد و سرآمد مردم دنیا باشید. از این نظر هیچ فرقی میان زن و مرد نیست و همه باید در راه بزرگی، فرهنگ و رفاه مملکتمان قدم بردارند. من از آقای جنتی (وزیر ارشاد) و آقای ربیعی (وزیر کار) می‌خواهم تا آن جایی که در توانشان است به فرهنگ و هنر این مملکت خدمت کنند.

سخنرانی‌های طولانی و تشویق معترضان

پس از صحبت‌های کشاورز، وزیر ارشاد و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با حضور روی صحنه و اهدای لوح و هدایایی از بازیگر پیشکسوت تئاتر، تلویزیون و سینمای ایران به پاس یک عمر فعالیت هنری تجلیل کردند.

پیشتر قرار بود مراسم بزرگداشت محمدعلی کشاورز، با حضور دوست و همکار قدیمی‌اش، عزت‌الله انتظامی برگزار شود، اما آقای بازیگر به دلیل مشکلات ریوی امکان و اجازه خروج از منزل را نداشت و به همین دلیل نتوانست در این مراسم حضور پیدا کند. اما انتظامی پیامی به کشاورز نوشت که متن آن به این شرح است:

«عزیزم کشاورز، خوشحال می‌شدم به مراسم با شکوه بزرگداشت تو هنرمند گرامی می‌آمدم، ولی به علت بیماری سخت ریوی و هوای آلوده تهران، دکتر اجازه خروج از خانه را نمی‌دهد. محمد جان، تو خوب می‌دانی مراسم بزرگداشت تو برای من بسیار بسیار ارزشمند و افتخارآمیز است.»

یکی دیگر از نکات مراسم تجلیل از کشاورز، ریزش جمعیت حاضر در سالن همایش‌های برج میلاد بود. علت این وضع طولانی شدن بیش از حد مراسم بود که باعث شد بسیاری از چهره‌های فرهنگی و هنری حاضر در سالن، مراسم را ترک کنند. در حالی‌که بهتر بود چنین بخش باشکوهی در ابتدای مراسم و وقتی همه حاضران شاداب و بانشاط در سالن حضور داشتند، برگزار می‌شد و شأن و مقام بزرگی چون کشاورز بیش از این مدنظر قرار می‌گرفت.

این مساله در مراسم تجلیل از حسین جعفریان، فیلمبردار برجسته و پیشکسوت سینمای ایران بارزتر و برجسته‌تر بود. تجلیل از او به عنوان آخرین برنامه مراسم افتتاحیه، عدم برنامه‌ریزی درست آیین گشایش جشنواره سی و سوم را کامل کرد. موردی که باعث انتقاد و گلایه شدید محمود کلاری، یکی دیگر از فیلمبرداران نام‌آشنای سینما شد. در حالی‌که همه انتظار داشتند، یکی از مقام‌های مسئول سینمایی یا چهره‌ای هنرمند از جعفریان دعوت کند و مراسم تجلیل را به‌جا آورد، این فیلمبردار کاربلد را در ابتدایی‌ترین شکل ممکن و تنها روی صحنه دعوت کردند و از او خواستند دقایقی صحبت کند! جعفریان هم با نجابت و آرامشی مثال‌زدنی نسبت به طولانی شدن مراسم واکنشی نرم نشان داد و گفت: من هم خیلی دیرم شده است، چون بعد از اینجا تازه باید سر فیلمبرداری بروم!

در میان صحبت‌های جعفریان ـ فیلمبردار آثاری چون «چ»، «رستاخیز»، «درباره الی»، «شب یلدا» و «چهارشنبه سوری» ـ بود که ناگهان محمود کلاری و نیکی کریمی روی صحنه آمدند تا لوح و هدایای جعفریان را اهدا کنند. کلاری که ظاهرا همین چند لحظه پیش از او خواسته بودند روی صحنه برود، از برنامه‌ریزی نادرست و کج‌سلیقگی برگزارکننده‌های این مراسم بشدت گلایه کرد و گفت: این وضع در شأن حسین جعفریان نیست.

تجلیل از فعالان لابراتوارهای سینمای ایران با عنوان «آیین چراغ خاموشی نیست» هم ضلع سوم بزرگداشت‌های مراسم افتتاحیه جشنواره فیلم فجر بود و طی آن از 20 چهره فعال و پیشکسوت این عرصه تجلیل شد. زحمتکشانی که با جایگزینی سیستم دیجیتال به جای آنالوگ شیوه‌کاری‌شان دستخوش تغییراتی اساسی شده و تا حد زیادی به خاطره‌ها پیوسته است.

مراسم افتتاحیه سی و سومین جشنواره فیلم فجر بجز متن و حاشیه بزرگداشت ها، واجد نکات جالب دیگری هم بود. مهم‌ترین نکته طولانی شدن بیش از حد مراسم بود؛ مراسمی که قرار بود ساعت 18 و 30 دقیقه آغاز شود با تاخیری یکساعته شروع شد و تا حدود ساعت 11 شب طول کشید. سخنرانی طولانی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که متنی بلند را در توصیف سینمای ایران خواند، کاسه صبر تماشاگران را لبریز کرد و باعث شد آنها به طعنه او را تشویق کنند. اما او گفت: اگر ده برابر این هم تشویق کنید، من تا جمله آخرم را تمام نکنم، به حرف‌هایم ادامه می‌دهم!

سخنرانی مطول ربیعی باعث شد احسان کرمی، به شوخی بگوید با توجه به علاقه آقای ربیعی به عرصه سینما ایشان می‌تواند جایگزین خوبی برای آقای جنتی باشد! ضمن این‌که آقای ربیعی ظاهرا یکی از گزینه‌های پیشنهادی وزارت ارشاد هم بودند.

این اتفاق فقط منحصر به وزیر کار نبود و وزیر ارشاد و رئیس سازمان سینمایی هم گرفتار سخن به درازا کشاندن شدند. جنتی که ابتدا گفته بود اصلا دوست ندارد در افتتاحیه صحبت کند و حرف‌هایش را در اختتامیه خواهد زد، به‌درخواست کرمی و برای صحبتی کوتاه پشت تریبون قرار گرفت، اما با این‌که قصد صحبت کردن نداشت، برگه‌هایی از جیبش درآورد و سخنانش به درازا انجامید!

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخشی از سخنانش و بااشاره به احترام و اعتماد به سینماگران گفت: امروز این اعتماد به ثمر نشسته و احساس می‌کنیم که سینماگران ما خود را بیش از گذشته با ارزش‌های انقلاب تطبیق داده‌ و فیلم‌های خوبی ساخته‌اند.

حجت‌الله ایوبی هم وقتی پشت تریبون قرار گرفت، با لبخند چند صفحه کاغذ از جیبش درآورد و گفت چون مراسم طول کشیده و شما خسته شده‌اید، به هیچ وجه قصد سخنرانی ندارم، اما اجازه بدهید یک پاراگراف از چیزی را که نوشته بودم، بخوانم. البته ناگفته نماند که ایوبی فقط به این پاراگراف بسنده نکرد و پاراگراف‌های دیگری را هم قرائت کرد!

سال سلام به سینما

رئیس سازمان سینمایی در بخشی از سخنانش گفت: سال پیش رو را سال سلام به سینما می‌نامم. سال هجوم مردم به سینما. سال سلام به صنعت دیجیتال. سلام به سرمایه‌گذاران. سلام به سالن‌های باشکوه. سلام به گیشه‌ها. سلام سینماگران به مردم. سلام گرم و صمیمانه روحانیت و حوزه‌های علمیه به سینما. سال یک فیلم یک سلام. سال سلام به اقتصاد سینما.

علیرضا رضاداد، دبیر جشنواره فیلم فجر تنها مدیری بود که متنی کوتاه، مختصر و مفید را در مراسم افتتاحیه قرائت کرد و پیش از این‌که حوصله مخاطبان سر برود، به کار خود پایان داد. کشدار بودن مراسم و سخنرانی‌های مطول باعث شده بود، برخی از چهره‌های حاضر در سالن برای پر کردن اوقات فراغت خود عکس یادگاری بگیرند. شاید بارزترین مورد دراین زمینه، سلفی گرفتن‌های عوامل فیلم «خانه دختر» بود و حامد بهداد، رعنا آزادی ور و شهرام شاه‌حسینی چند تصویر به‌یادماندنی از خود در مراسم افتتاحیه ثبت کردند. روند خشک و رسمی مراسم به حدی طولانی بود که حتی شوخی‌ها و مزه‌پرانی‌های رامبد جوان هم که برای خواندن بیانیه هیات انتخاب و داوری مسابقه تبلیغات، اطلاع‌رسانی و عکاسی (که خودش هم جزو آنها بود) روی صحنه آمده بود، نتوانست کاری از پیش ببرد. خواندن دل‌نوشته‌ای در‌مدح پیامبر اعظم(ص) از سوی سیدمهدی شجاعی، پخش کلیپ والا پیامبر با صدای فرهاد و تصاویری مرتبط با ورود تاریخی حضرت امام(ره) و اجرای زنده موسیقی پاپ از دیگر بخش‌های این مراسم بود.

سی و سومین جشنواره فیلم فجر که شامگاه شنبه و طی‌مراسمی به طور رسمی گشایش یافت، بیست و دوم بهمن ماه با معرفی برگزیدگان به کار خود پایان می‌دهد.

محکوم کردن اهانت به پیامبر مهربانی

همزمان با برگزاری آیین افتتاح این جشنواره، اهالی سینمای ایران بیانیه‌ محکوم کردن اهانت به ساحت مقدس پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد(ص) را امضا کردند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «مرزها زبان فاصله‌اند و تو ای حبیب خدا، از تمام فاصله‌ها عبور کردی تا به همگان بیاموزی آن سوی همه مرزهای نژادی و اعتقادی و جغرافیایی بهشتی هست که در آن بشر تا آستان حق قد می‌کشد.

باور داریم که پلشتی هیچ توهینی، غبار بر ساحت مقدست نمی‌نشاند. احدی از پیروانت را نمی‌راند و چیزی نصیب خاطیان نمی‌کند. جز گمگشتگی بیشتر از وادی اخلاق و انسانیت و مهر....پس به ما بیاموز که چون تو برای این گمگشتگان فانوس دانایی روشن کنیم. بر جهلشان افسوس خوریم و بر کید و کین خونریزشان فائق آییم. باشد که زبان سینمای ایران در این بحران زبانی نزدیک به کلام مهربان تو و منادی همان اخلاقی باشد که برای اکمال آن مبعوث شدی... صلوات خدا و درود همه بندگان آزاده نثار تو باد.»

علی رستگار / گروه فرهنگ و هنر