در مذاکرات هسته‌ای نباید بیش از این چانه‌زنی کرد

رئیس جمهور روسیه مدتی است که کشورش درگیر برخی بحران‌هاست و خیلی‌ها منتظرند تا ببینند وی چگونه روسیه را از این بحران‌ها عبور می‌دهد؛ بحران‌هایی که از جمله آنها می‌توان به بحث اوکراین، سوریه و کاهش قیمت جهانی نفت اشاره کرد.

بحث مذاکرات هسته‌ای را نیز می‌توان بخشی از آزمون‌های پیش روی پوتین دانست. وی در گفت‌وگویی با هفته‌نامه الاهرام، چاپ مصر با تاکید بر حق جمهوری اسلامی در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، بار دیگر تاکید کرد که راه‌حل سیاسی و دیپلماتیک تنها راه موجود برای حل پرونده هسته‌ای ایران است. یکی دیگر از بخش‌های مهم این مصاحبه، دیدگاه پوتین و مسکو در قبال بحران اوکراین بود. رئیس‌جمهور روسیه درگیری و جنگ این روزهای اوکراین را نتیجه دخالت‌های آمریکا و برخی کشورهای اروپایی در این کشور دانست.

مشروح این مصاحبه را که پیش‌از سفر اخیر پوتین به مصر انجام شده است، می‌خوانید.

در ماه‌های اخیر شاهد وخامت اوضاع در اراضی فلسطینی‌ها بوده‌ایم. راهکار روسیه برای کم کردن این تنش‌ها و حل مشکل فلسطین چیست؟

بعد از 9 ماه مذاکرات میان اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها که تحت نظارت آمریکا انجام شد و بدون نتیجه خاص در آوریل 2014 به پایان رسید، روابط بین طرفین وخیم‌تر از همیشه شده است. در تابستان، نبرد خونینی در نوار غزه توسط اسرائیل انجام شد. در پاییز، تنش و ناآرامی‌های متعدد در بیت‌المقدس آغاز شد. اسرائیل روند شهرک‌سازی‌ها را افزایش داده است. در نهایت این جریان باعث وخیم‌تر شدن اوضاع در تمام خاورمیانه می‌شود.

به نظر می‌رسد فلسطینی‌ها اعتماد خود را در توافق با طرف اسرائیلی‌ از دست داده‌اند. در نتیجه آنها به شورای امنیت سازمان ملل رفتند تا با تصویب قطعنامه به‌دنبال راهکاری مسالمت‌آمیز در این زمینه باشند.

باید به این موضوع اشاره کنم که روسیه در کنار دیگر کشورها به این قطعنامه رای مثبت داد. البته این موضوع آرای مورد نیاز را به دست نیاورد. درواقع ادامه این روند باعث نگرانی ما شده است. به همین دلیل ما تماس‌های خود را با مقامات ارشد فلسطینی و اسرائیلی حفظ کرده‌ایم. به دنبال راهکاری هستیم تا تنش‌ها را به سرعت از بین ببرد. ما از طریق کانال‌های دوجانبه و در سطح بین‌المللی به دنبال پیگیری این روند هستیم.

راهکار روسیه در قبال پرونده هسته‌ای ایران چیست؟

بدون اغراق باید به این موضوع اذعان کنم که روسیه نقش موثری در حل و فصل برنامه هسته‌ای ایران داشته است. موضع اصلی براساس این باور و اعتقاد است که ایران حق فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای از جمله غنی‌سازی اورانیوم تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را دارد. راضی و قانع کردن شرکای ما در مذاکرات 1+5 نسبت به این راهکار، کار چندان ساده‌ای نبوده است. ابتدا ما از تمام طرف‌ها خواستیم پای میز مذاکره نشسته و بحث در مورد راهکارهای مختلف حل این مشکل را آغاز کنند. ما سعی کردیم آنها را قانع کنیم که به غیر از راهکار سیاسی و دیپلماتیک، راهکار دیگری در این زمینه وجود ندارد. سپس ما یک ساختار منطقی برای پیشبرد این روش پیشنهاد کردیم که اصول حرکت گام به گام بر همین اساس بود. خوشبختانه چنین راهکار و روشی به تائید تمام شرکت‌کنندگان در این فرآیند رسید.

مذاکرات در حال حاضر در شرایط بسیار خوبی قرار دارد. پیشرفت‌های قابل توجهی به وجود آمده است. با این حال ما هنوز نتوانسته‌ایم به راهکاری برسیم که هم برنامه هسته‌ای ایران را به طور کامل به رسمیت بشناسد و هم شرایط برای برداشتن تحریم‌ها را آماده کند.

ما انتظار داریم تلاش‌ها در این زمینه ادامه داشته باشد. نکته اساسی این است که هیچ فردی نباید در این شرایط به‌دنبال منافع بوده یا بیش از آنچه در این شرایط مورد نیاز است، چانه‌زنی کند.

تهدید تروریستی ازجمله تهدید داعش، یکی از خطرناک‌ترین چالش‌های پیش‌روی کشورهای خاورمیانه و جامعه بین‌الملل است. نظر شما در مورد آینده این بحران چیست؟

چالش به وجود آمده توسط داعش علیه جامعه بین‌الملل بی‌سابقه بوده است. درواقع تروریست‌ها تلاش می‌کنند مناطقی از عراق و سوریه را تصرف کنند که نزدیک به 10 میلیون جمعیت دارد. آنها حتی کشورهایی را تهدید کرده‌اند که فاصله زیادی تا خاورمیانه دارند.

این روزها ما شاهد چنین تهدیدهایی در فرانسه، استرالیا و کانادا هستیم. اتفاقات امروز در عراق و سوریه از دخالت‌های غیرمسئولانه کشورهای خارجی در امور داخلی دولت‌های منطقه، استانداردهای دوگانه و تفاوت قائل شدن میان تروریست‌های خوب یا بد نشأت می‌گیرد.

متاسفانه باید به این موضوع اذعان داشت که در حال حاضر اقدامات صورت گرفته توسط اعضای ائتلاف ضد تروریسم، راهکار و تاکتیک‌های آنها در مقایسه با حجم و اندازه تهدید موجود، درست و مناسب نیست. حملات جنگنده‌ها نمی‌تواند به تنهایی موثر واقع شود. از طرف دیگر این‌گونه اقدامات فاقد مشروعیت است، زیرا به دستور مستقیم شورای امنیت سازمان ملل انجام نگرفته و در بیشتر موارد بدون موافقت کشورهایی انجام می‌شود که اراضی‌شان هدف حملات این جنگنده‌ها واقع می‌شود. بر‌خلاف عراق که جنگ علیه تروریسم با هماهنگی مقامات بغداد انجام می‌شود، در سوریه نیروهای ائتلاف از همکاری با مقامات قانونی این کشور سر باز زدند.

روسیه پیشگام اقدامات انجام شده توسط جامعه بین‌الملل برای مبارزه با تروریسم براساس قوانین بین‌المللی و احترام به وحدت و یکپارچگی ارضی کشورهاست. ما علاقه‌مند به ارتقای روابط دوستانه هم در سطح دوجانبه و هم در سطح بین‌الملل با مصر هستیم. هر دوی این کشورها بارها مورد حملات تروریستی قرار گرفته‌اند.

اوضاع اوکراین و مناطق اطراف آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما بهترین راه برای حل بحران کنونی اوکراین چیست؟

لازم است در اینجا تاکید کنم که فدراسیون روسیه هیچ نقشی در شکل‌گیری بحران اوکراین نداشته است. این معضل درواقع نتیجه اقدامات آمریکا و هم‌پیمانان غربی آن است که خود را برندگان جنگ سرد می‌دانند و قصد دارند خواسته‌های خود را در همه جا تحمیل کنند. گذر زمان نشان داد قول‌های مطرح شده مبنی بر عدم گسترش ناتو به شرق، اظهاراتی پوچ بوده است.

ما شاهد این بوده‌ایم که چگونه زیرساخت‌های ناتو به مرزهای روسیه نزدیک و نزدیک‌تر شده و چگونه منافع روسیه نادیده گرفته شده است.

علاوه بر این در ساختار برنامه همکاری مناطق شرقی اتحادیه اروپا اقداماتی انجام شده که هدف آن تکه‌تکه کردن کشورهایی است که در گذشته بخشی از شوروی سابق بوده‌اند و شرایطی را به وجود آورده که این کشورها بر سر دوراهی روسیه یا اروپا قرار بگیرند. بحران اوکراین نمونه بارز این اقدامات منفی و مخرب بوده است.

ما بارها به آمریکا و شرکای غربی آن در مورد عواقب دخالتشان در امور داخلی اوکراین هشدار دادیم، اما آنها به هیچ وجه به این مساله گوش ندادند. در فوریه گذشته، آمریکا و یکی از اعضای اتحادیه اروپا از کودتای رخ داده در اوکراین حمایت کردند. ملی‌گراهای افراطی که با کمک نیروی نظامی قدرت را به دست گرفتند، کشور را در لبه پرتگاه و در آستانه جنگ تمام‌عیار داخلی قرار دادند.

متاسفانه ما امروز می‌توانیم ببینیم که چگونه جنگ حزبی در کی‌یف از سوی نیروهای خارجی حمایت می‌شود و همین موضوع باعث شده مردم اوکراین وضع اسفباری داشته باشند. وضع منطقه دونباس بشدت به وخامت گراییده است. نیروهای نظامی اوکراین به بمباران دونتسک، لوهانسک و مناطق مسکونی اطراف ادامه می‌دهند. آنها در حال تحکیم حضور نظامی خود در آنجا هستند. موج تازه‌ای از آواره شدن مردم بتازگی اعلام شده است؛ پس از شکست نظامی در تابستان گذشته، بیشتر اقدامات در جهت تلافی بوده است.

اوکراین بسرعت در حال نظامی شدن است. این موضوع را می‌توان با استناد به آمار و ارقام متوجه شد؛ در سال 2014 بودجه نظامی اوکراین بیش از 40 درصد افزایش داشته است. امسال و براساس اطلاعات ابتدایی، این میزان سه برابر خواهد شد و به بیش از سه میلیارد دلار می‌رسد که این میزان حدود 5 درصد از تولید ناخالص داخلی است و این اتفاق در حالی روی می‌دهد که اقتصاد اوکراین با وجود حمایت‌های بین‌المللی ازجمله روسیه، در وضع اسفناکی قرار دارد. ما کاملا نسبت به این موضوع نگران هستیم. امیدواریم این نگرانی بین تمام طرفین درگیری به وجود آید. روسیه خواستار یک راهکار جامع و صلح‌آمیز برای بحران اوکراین براساس توافقنامه مینسک است که بخش زیادی از این توافقنامه به خاطر تلاش‌های طرف روسی است. مهم‌ترین شرط برای تامین ثبات در این منطقه، ایجاد آتش بس فوری و پایان دادن به عملیات‌ نظامیان اوکراین در مناطق شرقی این کشور است. تلاش‌ها و اقدامات کی‌یف برای اعمال فشارهای اقتصادی بر دونباس و مختل کردن زندگی روزانه در این منطقه، تنها باعث وخیم‌تر شدن اوضاع می‌شود. این یک مسیر بن‌بست است که به فاجعه ختم خواهد شد.

کاملا مشخص است این بحران تا زمانی که اوکراینی‌ها نتوانند با یکدیگر توافق کنند، ادامه خواهد داشت. برای رسیدن به ثبات و آرامش، مقامات کی‌یف باید به حرف مردمان خود گوش داده، به زبان مشترکی برسند و با تمام گروه‌ها و مناطق اوکراین توافق کنند. آنها باید به دنبال سیستم قضایی باشند که شرایط امن و مطمئنی را برای تمام شهروندان فراهم کرده و به حقوق بشر احترام بگذارد. در این میان لازم است تمام طرف‌های درگیر را پای میز مذاکره آورد. بر این مبنا، طرف روسی آماده است تماس‌های مستقیم بین کی‌یف و دونتسک و لوهانسک ایجاد کرده و به همکاری خود با گروه تماس ادامه دهد. ما به نوبه خود، کاملا آماده انجام اقدامات موثر در این فرآیند هستیم.

سقوط قیمت نفت تا چه میزان بر اقتصاد روسیه تاثیر خواهد گذاشت؟ به نظر شما، این پدیده چه تاثیری بر کشورهای خاورمیانه و به‌طور کلی اقتصاد جهانی دارد؟

روسیه یک کشور فعال در زمینه روابط اقتصاد جهانی است. مطمئنا اقتصاد روسیه نیز تحت تاثیر رکود اقتصاد جهانی قرار می‌گیرد.

این اتفاق برای روسیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولید‌کننده نفت، مشکلات مشخصی در درآمدهای بودجه، مخارج دولتی و برنامه‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های نفتی به وجود خواهد آورد. البته در همین جا باید به این موضوع اشاره کنم که نخستین بار نیست که ما با چنین وضعی رو‌به‌رو شده‌ایم. ما تجربه غلبه بر بحران سال‌های 2008 و 2009 را داریم. همچون آن زمان، روسیه می‌تواند از ذخایر اضافی خود استفاده کرده تا تاثیرات منفی این اتفاق را از بین ببرد.

دولت روسیه برنامه‌های مدون و جامعی را برای تثبیت وضع اقتصادی و ثبات اجتماعی آماده کرده است. حمایت از بخش واقعی اقتصاد و موسسات اعتباری، ارتقای وضع شغلی و حمایت از مشاغل کوچک و متوسط بخشی از این برنامه‌هاست. ما همچنین مخارج بودجه‌ای و سیاست پولی را بهینه خواهیم کرد. برای منطقه خاورمیانه که در آن کشورهای تولیدکننده نفت به طور سنتی نقش مهمی را ایفا می‌کنند، قیمت کنونی نفت می‌تواند تاثیرات منفی به همراه داشته باشد. بودجه بسیاری از کشورها بر مبنای قیمت نفتی تصویب شد که بمراتب بیشتر از زمان حال بود. علاوه بر این خاورمیانه با چالش‌های جدیدی رو‌به‌رو است که پاسخ به این چالش‌ها، نیازمند منابع بیشتری است. به همین دلیل این درک در خاورمیانه وجود دارد که بازارهای نفتی باید باثبات باشد.

در کنار این موارد، این پرسش مطرح می‌شود که خطر اصلی ایجاد شده به واسطه سقوط قیمت نفت چیست؟ درواقع خطر اصلی این است که صنعت نفت و گاز برای سرمایه‌گذاران جذابیت کمتری خواهد داشت. باتوجه به این‌که ذخیره نفتی بازار بتدریج کاهش خواهد یافت، آنها باید از سرمایه‌گذاری در میادین نفتی و پروژه‌های زیرساختی انصراف بدهند. این وضع به نفع هیچ طرفی نخواهد بود؛ نه تولید‌کنندگان نفت و نه کشورهای مصرف‌کننده یا اقتصاد جهانی. بار دیگر باید به این موضوع تاکید کنم که بازار باثبات انرژی به نفع تمام کشورها خواهد بود. به همین دلیل در شرایط موجود باید از تلاش‌های بازیگران فعال در بازار جهانی نفت استفاده کرد تا شرایطی برای توسعه بلندمدت ایجاد شود.

باتوجه به اتفاقات رخ داده در مصر بین سال‌های 2011 تا 2013، روابط میان روسیه و مصر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ نظر شما در مورد چشم‌انداز این رابطه در سایه نتایج دیدار عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر از روسیه در آگوست 2014 چیست؟

مصر یک شریک قابل اعتماد طی سال‌های متمادی برای روسیه بوده است. تاریخچه روابط دیپلماتیک مدرن بین این دو کشور که به سال 1943 بازمی‌گردد، مثمرثمر و درخشان بوده است.

طی بیش از هفت دهه، هر دو کشور و جامعه بین‌الملل تغییرات متعددی را تجربه کرده است. تا به امروز نیز تمایل ما به همکاری روسیه و مصر در زمینه تامین امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی بدون تغییر باقی مانده است. درواقع با حمایت شوروی سابق بود که زیرساخت‌های اصلی اقتصادی در مصر ایجاد شد. ساخت سد اسوان، کارخانه تولید آهن حلوان و کارخانه تولید آلومینیوم حمادی مثال‌های مشخصی در این زمینه است. ما خوشحالیم که این مجتمع‌های صنعتی همچنان و در جهت تامین منافع ملی مصر به کار خود ادامه می‌دهد.

باتوجه به اتفاقات بین سال‌های 2011 تا 2013 ما از تلاش‌های دولت و مردم مصر برای تقویت ثبات داخلی، ارتقای نظام سیاسی و اصلاح وضع اقتصادی استقبال می‌کنیم. ما به خواسته و اراده مصری‌ها در همه‌پرسی برگزار شده برای قانون اساسی جدید و انتخابات ریاست جمهوری احترام می‌گذاریم. باوجود مشکلاتی که مصر طی سه سال گذشته تجربه کرده است، کشورهای ما توانسته‌اند روابط دوجانبه‌ را همچنان حفظ کنند.

دیدار رئیس‌جمهور مصر در دوازدهم آگوست 2014 در منطقه سوچی روسیه تائیدی بر این گفته است. این دیدار بسیار سازنده و موثر بود. ما در آنجا بار دیگر تائید کردیم روسیه و مصر عزم مشترکی برای ارتقای روابط و همکاری‌های دوستانه دارند.

روابط مصر و روسیه به سرعت در حال افزایش است. سطح روابط تجاری دو طرفه طی سال‌های گذشته رشد چشمگیری داشته است؛ سال 2014 این میزان در مقایسه با سال گذشته آن افزایشی خوبی داشت و به بیش از 5‌/‌4 میلیارد دلار رسید. مشخص است این روند باید تقویت شود، ما شاهد وجود پتانسیل فراوان برای تحقق این اهداف هستیم. به‌عنوان نمونه، ما همکاری دو طرفه موثر و خوبی در زمینه کشاورزی داشته‌ایم. مصر یکی از خریداران اصلی گندم روسیه است و در مقابل روسیه حدود 40 درصد از میوه‌ها و سبزیجات مورد نیاز خود را از مصر وارد می‌کند.

بسیاری از شرکت‌های روسی از بخش انرژی و سوخت گرفته تا بخش صنعت، علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در مصر هستند. ما شاهد چشم‌اندازهای امیدوارکننده‌ای در بخش فناوری‌های پیشرفته بخصوص در زمینه انرژی هسته‌ای و هوا و فضا هستیم.

مصر همچنین یکی از مکان‌های محبوب برای گردشگران روسی است. تا اواخر سال 2014، ما به رقم بیش از سه میلیون گردشگر روسی در مصر رسیدیم که این میزان در مقایسه با سال 2013 رشد 50 درصدی داشته است. من مطمئن هستم مذاکرات چندجانبه میان روسیه و مصر با شدت بیشتری ادامه خواهد داشت که این روند به نفع مردم هر دو کشور و در جهت تامین صلح و ثبات در خاورمیانه و شمال آفریقا خواهد بود.

این روزها این بحث در مصر جریان دارد که استفاده از دلار آمریکا را پایان داده و از واحدهای ملی روبل و پوند مصر استفاده کنیم. به نظر شما این موضوع چه تاثیری در روابط تجاری دوجانبه خواهد داشت؟

این موضوع به شدت در حال بررسی است، زیرا فصل گردشگری بزودی در مصر آغاز می‌شود. مشخصا استفاده از واحدهای پول ملی شرایط بهتری برای میلیون‌ها شهروند روسی ایجاد می‌کند که هر ساله تعطیلات خود را در مصر می‌گذرانند. این اقدام فضای جدیدی برای تجارت و سرمایه‌گذاری بین طرفین ایجاد کرده و وابستگی به واحدهای رایج در بازارهای جهانی را کاهش می‌دهد. باید به این موضوع اشاره کنم که ما ‌‌اکنون در تجارت با برخی کشورها ازجمله چین، از واحدهای ملی خود استفاده می‌کنیم. این کار نشان‌دهنده ارزش واحدهای پولی ماست؛ ما آمادگی این را داریم که این روند را در روابط خود با مصر نیز به کار ببریم.

به نظر شما، در زمینه ایجاد یک راهکار سیاسی برای بحران سوریه چه نوع همکاری می‌تواند بین روسیه و مصر برقرار شود؟

راهکارهای روسیه و مصر در قبال بحران سوریه بسیار شبیه یکدیگر است. این دو کشور همواره خواستار وحدت و یکپارچگی سوریه بوده و تاکید داشته که هیچ گزینه دیگری به غیر از راهکار دیپلماتیک و سیاسی برای این معضل وجود ندارد. ما برای حل بحران سوریه یک نظر مشترک داریم: ابتدا باید یک سری مذاکرات تماما سوری و بدون دخالت طرف‌های خارجی برگزار شود که براساس اصول مطرح شده در کنفرانس ژنو 2012 باشد.

قاهره طی چند روز گذشته میزبان مخالفان سوریه بوده که این می‌تواند در ایجاد یک فضای مشترک برای انجام مذاکره با دولت سوریه موثر باشد. پیش از این، دیدار مشورتی بین نمایندگان گروه‌های مختلف مخالف سوری، جامعه مدنی و نمایندگان رسمی قاهره در مسکو انجام شد. تلاش‌های روسیه و اقدامات مصر مکمل یکدیگر بوده و هدف از آن غلبه بر بن‌بستی است که در فضای سیاسی سوریه ایجاد شده است. ما همچنین باید به دنبال ایجاد فضایی برای انجام مذاکره بین دولت سوریه و مخالفانش باشیم تا آنها بتوانند بدون فشارهای خارجی به راهکارهای موثر در این زمینه برسند. ما این موضوع را در دیدار با رئیس‌جمهور مصر در سوچی بررسی کردیم. سرویس‌های سیاست خارجی دو کشور نیز در حال همکاری نزدیک با یکدیگر در این زمینه هستند.

مجله الاهرام مصر ‌/‌ مترجم: حسین خلیلی