مغز بی‌دفاع در محاصره فناوری‌های نوین

آن روی سکه با یافته‌های جدیدی از تحقیقات متخصصان عصب‌شناسی مواجه می‌شویم که ثابت می‌کند در ازای این امکانات، مغز ما باید هزینه‌ای را پرداخت کند. آنها دریافته‌اند اعتیاد به فناوری با پیامدهای نامطلوبی همراه است که می‌تواند عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار دهد. به این دلیل که با حجم انبوهی از اطلاعات مختلف از خبر، شایعه و لطیفه مواجه هستیم. پردازش اطلاعات دریافتی و تصمیم‌گیری برای انتخاب اطلاعات موردنیاز و کنار گذاشتن اطلاعات غیرضروری و غیرکاربردی کار آسانی نیست. امروزه ما بسیاری از کارها - از رزرو بلیت هواپیما و قطار تا خرید مایحتاج روزانه‌مان -را از طریق اینترنت انجام می‌دهیم. در کنار آنها باید کارهای مربوط به زندگی شخصی خود را نیز مدیریت کرده و مسئولیتی که در قبال والدین، فرزندان، دوستان و همکاران داریم را نیز انجام دهیم. علاوه بر این باید وقتی را نیز به تفریح و تماشای برنامه‌های تلویزیونی مورد علاقه خود اختصاص دهیم.

گوشی‌هایی که همه کاره‌اند

گوشی‌های هوشمند حکم چاقوهای سوئیسی را دارند. در این گوشی‌ها به امکانات مختلفی از قبیل واژه‌نامه، ماشین حساب، پست الکترونیک، بازی‌های رایانه‌ای، تقویم، ضبط صوت، مرورگرهای اینترنتی، پیش‌بینی آب و هوا، موقعیت‌یاب جغرافیایی و حتی چراغ قوه دسترسی دارید و این گوشی‌های امروزی در عمل حتی از یک رایانه پیشرفته 30 سال پیش هم کاربردی‌تر هستند. در حقیقت این روزها به واسطه فناوری می‌توانیم چند کار مختلف را به طور همزمان انجام دهیم. وقتی در خیابان در حال قدم زدن هستیم متنی را برای دوستانمان ارسال می‌کنیم. هنگامی که در مکانی منتظر نشسته‌ایم به صندوق پست الکترونیک شخصی خود سری می‌زنیم. وقتی سفر می‌رویم از مناظر اطرافمان عکس می‌گیریم و این عکس را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانمان به اشتراک می‌گذاریم.

مغز نمی‌تواند همه کارها را با هم انجام دهد

شاید خیلی‌ها تصور کنند به واسطه فراهم شدن چنین امکانی دیگر هیچ لحظه‌ای را در زندگی از دست نمی‌دهند و می‌توانند از لحظات زندگی خود به نحو موثرتری استفاده کنند، اما متخصصان علم عصب‌شناسی می‌گویند اساسا مغز ما انسان‌ها به طور ذاتی به گونه‌ای طراحی نشده است که بخواهد همزمان چند کار مختلف را انجام دهد. وقتی تصور می‌کنیم همزمان در حال انجام چند کار مختلف هستیم در حقیقت بسرعت از انجام کاری به سراغ کار دیگری می‌رویم. این کار موجب کاهش کارایی مغز می‌شود. در این شرایط سطح هورمون‌هایی که در مواجهه با فشارهای روحی - روانی در بدن ترشح می‌شود افزایش پیدا می‌کند. افزایش میزان ترشح هورمون کورتیزول و آدرنالین در بدن به ایجاد اختلال در عملکرد شناختی مغز منجر می‌شود. علاوه بر این، انجام چند فعالیت مختلف به طور همزمان موجب می‌شود مغز به طور ناخودآگاه در دامی گرفتار شود که دائم محرک‌های خارجی را جستجو می‌کند و این کار موجب کاهش تمرکز فرد می‌شود. در حالی که به یک تماس تلفنی پاسخ می‌دهیم، در اینترنت در حال جستجو هستیم و همزمان سری به صندوق پست الکترونیکی خود می‌زنیم یا به نامه جدید ارسالی پاسخ می‌دهیم و برای دوستی پیامک ارسال می‌کنیم. این در حالی است که در این بازه زمانی میزان تمرکز و توجه شما بشدت در حال کاهش بوده است. مدار مغز ما تحت تاثیر انجام این کارها دائم در پی رسیدن به اهدافی است که رضایت او را فراهم کند. امروزه وارد عصر جدیدی شده‌ایم که مردم بیش از پیش به ابزارها و فناوری‌های همراه احساس وابستگی می‌کنند.

باران اطلاعات در مغز

متخصصان روان‌شناسی بر این باورند در این شرایط ما با پدیده‌ای تحت عنوان «مانیای اطلاعات» مواجه هستیم. تحقیقات انجام شده در حوزه روان‌شناسی حاکی از آن است چنانچه فردی بناچار ملزم به تمرکز بر انجام کار مهمی باشد و در این شرایط بداند در صندوق پست الکترونیک شخصی او یک نامه جدید ارسال شده که هنوز موفق به خواندن آن نشده است ضریب هوشی یا IQ موثر او 10 واحد کاهش پیدا می‌کند. بر این اساس ثابت شده است کاهش توانایی شناختی مغز انسان در نتیجه انجام چند کار مختلف به طور همزمان حتی از تاثیر مواد مخدر بر عملکرد مغز نیز به مراتب بیشتر است. علاوه بر این اگر در حالی که به طور همزمان چند کار مختلف را انجام می‌دهید بخواهید مطلبی را یاد بگیرید در این شرایط اطلاعات جدید به طور اشتباه به بخشی از مغز ارسال می‌شود که در دریافت ایده‌ها و حقایق نقشی ندارد. بلکه به طور اختصاصی مسئولیت ذخیره اطلاعات مربوط به مهارت‌ها و فعالیت‌های جدید را بر عهده دارد. بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که ما انسان‌ها در انجام همزمان چند کار مختلف بدون این که خودمان متوجه شده باشیم در عملکرد مغز اختلال ایجاد می‌کنیم، اما پیامدها و مشکلات ناشی از نفوذ فناوری‌های جدید در ابعاد مختلف زندگی بشر امروزی فقط به اینها محدود نمی‌شود. وابستگی بیش از اندازه بشر امروز به فناوری‌های دیجیتال و اینترنت و در نتیجه علاقه او به انجام چند کار مختلف به طور همزمان موجب می‌شود مغز به سوخت بیشتری نیاز داشته باشد و به این ترتیب پس از مدت زمان کوتاهی احساس خستگی کند. در حقیقت با این کار مواد غذایی موردنیاز مغز بشدت کاهش پیدا می‌کند و چنین شرایطی موجب ایجاد اختلال در عملکرد ذهنی و جسمی افراد می‌شود. از سوی دیگر با افزایش میزان ترشح هورمون کورتیزول در مغز اضطراب و فشارهای روحی و روانی نیز در افراد کاهش پیدا می‌کند.

برگرفته از گاردین

فرانک فراهانی‌جم /‌ گروه دانش