تعویض ریل قطار توسعه فضایی ایران

این اقدام البته با حاشیه‌های بسیاری نیز همراه شد و برخی با استناد به انحلال پژوهشگاه فضایی که پیامد تصمیم رئیس‌جمهور برای بازگشت مجموعه‌های فضایی به زادگاه‌های خود بود انتقادات شدیدی به آن وارد و اعلام کردند دولت تحت فشارهای خارجی تصمیم به کاهش فعالیت‌های فضایی ایران گرفته است. اما طولی نکشید که دولت با پرتاب ماهواره فجر پاسخ منتقدان را داد.

اولین اقدام دولت تدبیر و امید فرستادن یک ماهواره با ماموریتی کاربردی به مدار پایینی زمین بود . با توجه به اقدامات و گفته‌های مسئولان در دولت جدید می‌توان دریافت که حسن روحانی بیش از آن که به فکر نمایش و تبلیغات در موضوع فناوری فضایی باشد، به فکر استفاده کاربردی از این عرصه و همکاری با کشورهای دیگر است. این دیدگاه در گفته‌های اخیر فتح الله امی، رئیس جدید پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم در جمع خبرنگاران مشهود است.

این پژوهشگاه، پیش از این پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی نام داشت و بخشی از پژوهشگاه فضایی بود که زیر نظر سازمان فضایی ایران در نهاد ریاست جمهوری فعالیت می‌کرد و مجری اصلی پروژه فرستادن میمون‌‌ها به فضا بود که مهم‌ترین دستاوردهای دولت گذشته محسوب می‌شدند.

احیای پژوهشگاه هوافضا با نظر دولت

رئیس جدید پژوهشگاه فضایی ایران، شنبه بیست‌ودوم فروردین در اولین نشست خبری خود با رسانه‌ها خوشحالی از تغییرات ایجاد شده در بخش فضایی کشور بویژه الحاق پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی به وزارت علوم و تغییرنام آن به پژوهشگاه هوافضا را پنهان نکرد و گفت: « سال 1382 شورای گسترش وزارت علوم، مجوز اصولی و در سال 84 مجوز قطعی ایجاد پژوهشگاه هوافضا را صادر کرده بود. ولی سال 90 با تنزل جایگاه این پژوهشگاه، این مرکز به عنوان پژوهشکده ادامه حیات داد.

به این ترتیب پژوهشکده هوافضا فقط در حوزه فضایی فعال بود و بخش‌های هوایی آن منحل اعلام شد و طی سه سال هیچ‌گونه فعالیت‌های هوایی در این پژوهشکده انجام نشد. چنین بود که اعضای هیات علمی این پژوهشگاه نسبت به اقدامات غیرقانونی صورت گرفته شکایت کردند و در دولت جدید وزارت علوم با پیگیری این شکایت‌نامه بر اساس مصوبات سال 82 و 84 با تصویب کارگروهی در هیات دولت، جایگاه سازمانی این پژوهشگاه به وزارت علوم برگردانده شد. همان‌طور که سازمان فضایی به وزارت ارتباطات واگذار شد.» فتح‌الله امی در حالی از اقدامات گذشته انتقاد می‌کند که مسئولان فضایی دولت پیشین می‌گویند ادغام مجموعه‌های فضایی و انتقال آنها به نهاد ریاست جمهوری را به منظور تقویت یکپارچگی و جایگاه بخش فضایی ایران انجام داده بودند.

غرش موتورهای فضایی ایران بلندتر می‌شود

فتح‌الله امی که اکنون به ریاست یکی از بازوهای توسعه فضایی در ایران منصوب شده است، یکی از مهم‌ترین اولویت‌های پژوهشگاه هوافضا را توسعه تحقیقات در زمینه موتورهای فضایی می‌داند. هر چند در حال حاضر توسعه ماهواره‌برها به عهده وزارت دفاع است، اما رئیس پژوهشگاه هوافضای ایران معتقد است نیازهای آینده فضایی ایران تحقیقات بیشتری را در زمینه توسعه موتورهای فضایی می‌طلبد.

وی در این باره گفت: «بر اساس سند جامع توسعه هوافضا تا سال 1404 ایران باید ماهواره 500 کیلویی خود را در مدار ژئو (36 هزار کیلومتری زمین) قرار دهد.» امی با اشاره به آخرین ماهواره پرتاب شده کشور یادآور شد: «ماهواره فجر که آخرین ماهواره پرتاب شده ایران است 50 کیلوگرم وزن داشته و برای رسیدن به وزن 500 کیلوگرم به نیروی رانش بالاتری نیاز خواهیم داشت که برای افزایش نیروی رانش باید به بخش موتورهای فضایی توجه شود و موتورهایی با توان بالا در کشور ساخته شود.» شایان ذکر است بنا به گفته رسانه‌ها در حال حاضر چند ماهواره دانشگاهی و غیردانشگاهی کشور از جمله ماهواره دانشگاه شریف و ماهواره ساخت دانشگاه امیرکبیر در انتظار پرتاب هستند.

هر چند این ماهواره‌ها نسبت به ماهواره‌های پیشین وزن چندان بالاتری ندارند، اما نسل آینده ماهواره‌های ایرانی اگر قرار باشد بنا به نظر رئیس‌جمهور با ماموریت‌های کاربردی طراحی شوند قطعا تا حد زیادی سنگین‌تر خواهند بود که همین امر بخوبی مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است. علاوه بر این ماهواره‌های آینده ایران که ماهواره فجر را می‌توان اولین نمونه آنها دانست از موتورهای کوچکی بهره می‌برند که به کمک آنها قادر به انجام مانور در مدار زمین خواهند بود. به این ترتیب احتمالا توسعه این گونه موتورها نیز در دستور کار پژوهشگاه هوافضا قرار خواهد داشت.

میمون‌های فضانورد بین زمین و آسمان

پروژه اعزام موجود زنده به فضا از طرح‌هایی بود که هر چند در سند جامع توسعه هوافضای کشور به آن پرداخته شده، اما همواره مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان بوده است. البته طرح‌هایی از این قبیل حتی در کشورهای پیشگام در عرصه فضا نیز همواره چالش برانگیز است و در حالی که عده‌ای آن را بی فایده و غیراقتصادی می‌دانند، عده‌ای دیگر آن را در توسعه فناوری بسیار موثر دانسته و از آن طرفداری می‌کنند.

فتح‌الله امی در خصوص نگاه دولت یازدهم به پروژه اعزام انسان به فضا به خبرنگاران چنین توضیح داد: «در جلسه‌ای از موضوع پرتاب موجود زنده به فضا دفاع کردم ولی در مناظره دیگری در سالروز فضایی کشور، با اختصاص کلیه اعتبارات به پرتاب انسان به فضا مخالفت کردم، زیرا موضوع پرتاب ماهواره بیش از اعزام انسان به فضا اهمیت دارد.» وی همچنین با تاکید بر این که در حال حاضر سرویس‌های تمام گوشی‌های تلفن همراه در کشور از طریق ماهواره‌های خارجی ارائه می‌شود و دولت بابت آن اجاره پرداخت می‌کند، گفت: «علاوه بر آن صدا و سیما نیز اجاره‌هایی برای استفاده از ماهواره‌های خارجی پرداخت می‌کند. از این رو ضرورت دارد نسبت به طراحی و ساخت و پرتاب ماهواره‌ها در کشور توجه ویژه صورت گیرد.»

با توجه به این اظهارات به نظر می‌رسد در دولت جدید فتیله پروژه اعزام انسان به فضا تا حد زیادی پایین کشیده شود هر چند این چراغ خاموش نخواهد شد.

احیای بخش هوایی پژوهشگاه هوافضا

سقوط هواپیمای ایران ۱۴۰ در سال گذشته دل خیلی‌ها را به درد آورد؛ از بازماندگان سانحه گرفته تا کارشناسانی که برای توسعه صنعت هوایی در کشور تلاش می‌کنند. رئیس پژوهشگاه هوافضا نیز با اشاره به این واقعه یکی از سیاست‌های اصلی خود را احیای بخش هوایی پژوهشگاه هوافضا دانست که با تبدیل شدن این پژوهشگاه به پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی در دولت قبل تعطیل شده بود. امی مشکل هواپیمای ایران ۱۴۰ را موتور آن می‌داند که به عقیده وی با تعویض آن سرمایه‌گذاری انجام شده روی این هواپیما به بار خواهد نشست و دوباره شاهد پرواز این هواپیمای ملی خواهیم بود. به این ترتیب وی از ورود پژوهشگاه هوافضا به موضوع هواپیمای ایران ۱۴۰ خبر داد.

کمک به توسعه هوانوردی عمومی نیز توسط امی از محورهای دیگر فعالیت‌های پژوهشگاه هوافضا اعلام شد که به موجب آن خانواده‌ها می‌توانند از هواپیمای شخصی استفاده کنند و به این ترتیب ضمن بهبود وضع حمل و نقل در کشور، فرودگاه‌های بلا استفاده نیز فعال خواهند شد.

محمد امین آهنگری ‌/‌ جام‌جم