غیرحرفه‌ای بودن 95 درصد ناشران

با نادر قدیانی، رئیس سابق اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و مدیر انتشارات قدیانی که مشاور ارشد رئیس نمایشگاه کتاب تهران است، درباره این واگذاری و برخی از مشکلات نمایشگاه و نشر کشور گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم.

با توجه به این‌که امسال بخشی از امور اجرای نمایشگاه کتاب تهران به بخش خصوصی و اتحادیه ناشران واگذار ‌شده است، به نظر شما نمایشگا‌ه‌ امسال چه تفاوت یا ویژگی‌های متمایزی نسبت به سال‌های گذشته دارد؟

ابتدا به عنوان شوخی باید از شما اهالی رسانه پرسید چرا همیشه نخستین سوالتان به ویژگی‌های نمایشگاه اختصاص دارد؟ مگر قرار است ویژگی‌های فیزیکی نمایشگاه به صورت مکرر دچار تغییر و تحول شود؟ در حالی‌که به نظرم ویژگی‌های نمایشگاه کتاب به کمیت و کیفیت ما ناشران برمی‌گردد. نزدیک به 30 سال است در نمایشگاه بین‌المللی کتاب معتبر دنیا شرکت می‌کنم ولی در هیچ کدام شاهد تغییر و تحول فیزیکی نبوده ام. امیدواریم مسئولان ما نیز مکان مناسبی برای کل نمایشگاه‌ها در نظر بگیرند تا ما مجبور نباشیم در مصلی و سازه‌های موقت، نمایشگاه کتاب برگزار کنیم. این مسأله صرفا به وزارت فرهنگ و ارشاد برنمی‌گردد بلکه کل نهادهای فرهنگی و دولتی باید برای این هدف تلاش کنند.‌ اما این برعهده ناشران است که مرتب در حال رشد و شکوفایی برای کارهای جدید و پیش رو باشند. در حیطه کتاب‌های کودک که حوزه تخصصی‌ام است، می‌توانم بگویم جوانان خلاق و نوآوری وارد شده‌اند که امیدوارم امسال خانواده‌ها با فرزندانشان به سالن‌های کودک و نوجوان مراجعه کنند و از نزدیک شاهد این خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها باشند.

البته پرسش من بیشتر درباره واگذاری برخی از امور اجرایی به اتحادیه ناشران و کتابفروشان بود.

از نمایشگاه سیزدهم تا نوزدهم کل بخش کمیته ناشران داخلی در اختیار اتحادیه ناشران و کتابفروشان و شرکت تعاونی بود که من هم آن زمان عضو ستاد کمیته اجرایی آن بودم. ولی وقفه‌ای از نمایشگاه نوزدهم تا بیست‌وهفتم به وجود آمد و در عمل همکاری بین وزارت ارشاد و اتحادیه کمرنگ شد. بر این اساس، اقدام فعلی را حرکت مبارکی می‌دانم و برای همکاران در اتحادیه ناشران و کتابفروشان آرزوی موفقیت دارم. البته بهتر است دوستان اتحادیه با همکاری اهالی رسانه به نقد و بررسی کارشناسانه نمایشگاه بیست‌وهشتم بپردازند و مفاد آن به صورت یک آیین‌نامه برای سال آینده استفاده شود.

یکی از انتقاد‌های وارد بر نمایشگاه کتاب، چیره شدن وجه فروشگاهی آن بر وجه نمایشگاهی‌اش است. شما وجه فروشگاهی نمایشگاه کتاب را برای جامعه سودمند می‌دانید؟

تجربه جهانی از برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب در دنیا که من در برخی از آنها از جمله فرانکفورت، لندن، شانگهای، بولونیا، ابوظبی و ... حضور داشتم، نشان می‌دهد ‌ غیر از نمایشگاه بولونیا که نمایشگاه تخصصی کتاب کودک است و نمایشگاه فرانکفورت که نمایشگاه جهانی کتاب به شمار می‌آید، اکثر نمایشگاه‌ها بویژه در بخش داخلی، فروش مستقیم دارند. اما در کشور ما از آنجا که ویترین کتاب اقتصادی نیست و بخش خصوصی در این زمینه به صورت حرفه‌ای وارد نشده، جنبه فروشگاهی نمایشگاه کتاب تهران بیشتر نمایان است. عملا تعداد کتابفروشی‌های ما یک‌دهم ناشرانمان هم نیست. ما مخاطبانی داریم که برای بازدید و خرید از نمایشگاه صبح با هواپیما از شهرشان به تهران می‌‌آیند و شب برمی‌گردند. این مسأله نشان می‌دهد آنها به کتاب‌های جدید نیاز دارند ولی در شهرشان کتابفروشی روزآمد وجود ندارد و آنها مجبورند به نمایشگاه کتاب تهران مراجعه کنند. مطمئنا تا زمانی که فروشگاه‌های استاندارد کتاب به تعداد کافی در کشور وجود نداشته باشد، وجه فروشگاهی نمایشگاه کتاب همچنان پررنگ خواهد بود ولی هرگز از بین نخواهد رفت.

مساله دیگر این است که شمارگان کتاب‌های ما هر روز نسبت به گذشته کمتر می‌شود. به نظر شما ضعف کیفیت محتوایی کتاب‌ها تا چه اندازه در این زمینه تأثیرگذار است؟

مسأله شمارگان کتاب از زوایای مختلف قابل بررسی است، ولی یک بخش اصلی آن برمی‌گردد به تنوع و ورود ناشران غیرحرفه‌ای به عرصه نشر. ما به ناشران بزرگ و کوچک، حرفه‌ای نمی‌گوییم. بلکه منظور از ناشر حرفه‌ای کسی است که دغدغه‌های ذهنی‌اش و تمام فکر و تلاش مشاورانش مسأله نشر باشد. ولی فردی که مدیر فرهنگی بخش یا سازمانی است و اوقات فراغتش را پس از ساعت 8 شب در دفتر انتشارات به نشر اختصاص می‌دهد را به هیچ‌وجه نباید ناشر حرفه‌ای درنظر گرفت، درحالی‌که 95 درصد پروانه‌های نشر موجود در دست این گروه است. اگر چه شمارگان کتاب کاهش داشته ولی ناشران حرفه‌ای همچنان کتاب‌هایشان را با شمارگان بالا منتشر می‌کنند. از سوی دیگر، افراد غیرمتخصص زیادی به حوزه تألیف و ترجمه وارد شده‌اند که همین موضوع به کاهش شمارگان کتاب دامن زده است.