بهار تئاتر زیر‌ذره‌بین

اما شاید برای شما هم این پرسش مطرح شود که اردیبهشت تئاتر چیست و از چه زمان و با چه هدفی شکل گرفت؟ و برگزاری‌ آن چه منفعتی‌ برای اهالی هنر نمایش دارد.

بگذارید برگردیم به حدود نیم قرن پیش، یعنی سال ۱۹۶۱ که به پیشنهاد انستیتو بین‌المللی تئاتر (ITI)، روز جهانی برای هنر نمایش در نظر گرفته شد، ۲۷ مارس (7 فروردین) به عنوان این روز جهانی در نظر گرفته شد و پیام سالانه این روز هر سال توسط یکی از صاحب‌نظران و هنرمندان عرصه تئاتر انتخاب می‌شود و به تاثیر و تقابل تئاتر در عرصه بین‌المللی اختصاص دارد.

ادوارد آلبی، آگوستو بوال، جین کوکتو، آرتور میلر، پابلو نرودا و... ازجمله افرادی بودند که پیام روز جهانی تئاتر را در این سال‌ها نوشته‌اند. با توجه به این ‌که روز جهانی تئاتر در ایران مصادف با ایام تعطیلات نوروز است، از هفت سال پیش همزمان با اردیبهشت جشن‌هایی با عنوان اردیبهشت تئاتر ایران در سراسر کشور برگزار می‌شود. اکنون جشن‌های اردیبهشت تئاتر ایران وارد هشتمین سال برگزاری خود شده و مانند سال‌های گذشته در سراسر کشور برگزار می‌شود. این جشن‌ها با عنوان بهار تئاتر ایران در بعضی استان‌های کشور با عملکرد و استقبال خوب جامعه هنری همراه است و در برخی دیگر فقط به عنوان یک رفع تکلیف برگزار می‌شود.

با گذشت حدود یک ماه از آغاز این رویداد و رسیدن به روزهای پایانی‌اش سراغ مدیر امور هماهنگی استان‌های هنرهای نمایشی کشور رفتیم و با او چگونگی برگزاری این رویداد را در میان گذاشتیم. از طرفی با توجه به فراگیر بودن این جشن در سطح ملی، رئیس اداره هنری استان خراسان رضوی هم در این گزارش با ما درباره نقش اردیبهشت تئاتر در شهرهای دیگر سخن گفته است.

ایجاد اتاق فکر کارشناسان استان‌های کشور

اتابک نادری، مدیر هماهنگی امور استان‌های اداره کل هنرهای نمایشی کشور با اشاره به تاریخچه برگزاری این جشن‌ها گفت: «فلسفه پیدایش جشن‌های اردیبهشت تئاتر ایران به دلیل بزرگداشت روز جهانی تئاتر است. به دلیل مصادف شدن این روز با تعطیلات نوروز، این امکان برایمان وجود نداشت تا بتوانیم مراسمی را همانند کشورهای جهان به این مناسبت داشته باشیم. بر این اساس برگزاری این جشن‌ها از سوی اداره کل هنرهای نمایشی پیشنهاد شد تا ضمن بررسی عملکرد سالانه، محلی برای تجلیل و قدردانی از فعالان و حامیان تئاتر باشد. در واقع این اتفاق شروعی برای آغاز فعالیت‌های سال جدید تئاتر است و می‌توان آن را بهار تئاتر ایران دانست. این جشن‌ها توسط اداره‌های کل ارشاد استان‌ها و انجمن‌های نمایشی برگزار می‌شود و اختتامیه عمومی آن در تهران خواهد بود.»

او جشن‌های اردیبهشت تئاتر را تنها منحصر به هنرمندان تئاتر ندانست و توضیح داد: «تعریف ما از افرادی که در این جشن قدردانی می‌شوند، افرادی ا‌ست که برای تئاتر جریان‌ساز بوده‌اند و گام‌هایی را در جهت توسعه و گسترش این هنر برداشته‌اند. تندیس جشن اردیبهشت تئاتر فقط به یک هنرمند تئاتری نمی‌رسد؛ البته از هنرمندان این عرصه قدردانی می‌شود، اما تندیس می‌تواند برای یک گروه صنعتی باشد که در طول سال برای این هنر یا گروه نمایشی سرمایه‌گذاری کرده و بخشی از هزینه‌های تولید را داده یا سبب حضور گروه‌ها در جشنواره و رویدادهای داخلی و خارجی شده است. ما می‌گوییم این فرد حامی تئاتر بوده و این نشان باید به دست او برسد. به این طریق جامعه تئاتری از او قدردانی می‌کند. گزارش‌هایی به دفتر امور هماهنگی استان‌ها رسیده است مبنی بر حمایت بسیاری از شهرداران استان‌ها از این هنر. البته مدیران کل اداره‌های ارشاد نیز اولویت‌ها و المان‌هایی با توجه به موقعیت و شرایط فرهنگی حاکم بر منطقه‌هایشان دارند که در انتخاب و تجلیل از افراد موثر خواهد بود.»

نادری در پاسخ به مسائل مالی و کمبود اعتبارات که استان‌های کشور با آن روبه‌رو هستند و تاثیر آن بر هنر تئاتر و برنامه‌های در نظر گرفته شده، اظهار کرد: «مسأله کمبود اعتبارات در حوزه تئاتر در کل کشور بر هیچ کس پوشیده نیست، اما در ارتباط با این مساله نگاه مسئولان استانی بسیار راهگشاست. جشن اردیبهشت زمینه مناسبی برای رفع این مسأله است. با حضور مسئولان ارشد استانی و جلب توجه و بیان مسائل پیش رو می‌توان تا حدودی این مشکلات را حل کرد. دولت به عنوان حامی در کنار سایر بخش‌ها با ارائه راه‌حل‌هایی فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد. ایجاد تئاتر شهر وظیفه دولت است، اما به مرحله تولید رساندن آن با هنرمندان است، نمونه‌های موفقی از این مسأله را در سطح کشور داریم. تئاتر شهرهای استان‌هایی چون تبریز، مشهد، بوشهر و... اکنون به سطح تولید مطلوبی رسیده‌اند و درآمدزایی دارند. فکر می‌کنم با رسیدن به یک همت همگانی و همکاری با یکدیگر می‌توانیم کارهای اساسی را شکل دهیم. امسال در یکی از استان‌ها طی جلسه‌ای که هنرمندان با شهردار داشته‌اند موفق شده‌اند موافقت این سازمان را برای ایجاد یک بلک باکس (سالن کوچک نمایش) ارزان‌قیمت مانند سالن حافظ در تهران به دست آورند. ما کمک می‌کنیم‌ چرخه تولید راه بیفتد و قرار نیست اداره کل هنرهای نمایشی مرتب هزینه کند. مسأله مالی گریبانگیر تئاتر است، میزان آن نیز با توجه به گسترش و ورود نیروهای فارغ‌التحصیل افزایش نمی‌یابد؛ بنابراین باید چرخه تولیدی راه بیفتد تا گروه‌ها بتوانند به صورت مستقل عمل کنند.»

رئیس امور هماهنگی استان‌های اداره کل هنرهای نمایشی در پایان سخنانش در مورد ایجاد زمینه همفکری و ارائه الگو‌های موفق تعدادی از استان‌ها که عملکرد سالانه مناسبی در حوزه تئاتر دارند، تاکید کرد: «امسال گروه اینترنتی برای مشاوره فکری از سوی اداره هماهنگی امور استان‌ها ایجاد شده ‌، تا کارشناسان بتوانند در آن تبادل اطلاعات و اندیشه داشته باشند. این اتفاق می‌تواند زمینه‌ساز گسترش انگیزه و تجربیات موفق میان استان‌های کشور باشد.»

سال تحویل تئاتر استانی

صدرا یوسفی، رئیس اداره هنری اداره کل فرهنگ‌وارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز با بیان اهمیت برگزاری جشن‌های اردیبهشت تئاتر ایران بیان کرد: «اردیبهشت تئاتر هشتمین سال برگزاری خود را پشت‌سر می‌گذارد. این طرح یک مطالبه عمومی میان هنرمندان است و ما آن را به عنوان سال تحویل تئاتر استان‌ها در نظر گرفته‌ایم. یک سال کاریمان از اردیبهشت امسال تا اردیبهشت سال بعد آغاز می‌شود. این تنها مراسم تئاتری است که به واسطه آن از نهادها، هنرمندان و حامیان شایسته تئاتر تجلیل و گزارش جامعی از فعالیت‌های یکساله تئاتر ارائه می‌شود. این فضا به واسطه جشن اردیبهشت تئاتر فراهم می‌شود تا با انرژی و انگیزه بیشتری برای فعالیت یکساله آینده آماده شویم.»

او مشکلات اعتباری را مسأله کل کشور دانست و خاطرنشان کرد: «استان خراسان رضوی با اندک بودجه‌ای که در اختیار دارد، تلاش می‌کند شرایط مناسبی را برای اجراهای عمومی نمایش‌ها به عنوان منبع تامین هنرمندان ایجاد کند. سال گذشته بالغ بر 4 میلیارد ریال فروش بلیت داشته‌ایم. طبیعی است این به گردش مالی تئاتر کمک می‌کند. از سوی دیگر با توجه به کلانشهر بودن مشهد و امکان سخت ملاقات با مسئولان استان شرایطی را به وجود آوردیم تا آنان را با خود همراه کنیم، به عنوان مثال صندلی را در تئاتر شهر مشهد به استاندار اختصاص دادیم. همچنین تلاش کرده‌ایم میزبان اتفاقات برجسته تئاتری باشیم، چراکه مخاطبان با تماشای آثار برتر نمایش به سالن‌ها می‌آیند. همچنین رسانه‌ها با پرداخت گسترده به تئاتر نقش مهمی در ایجاد آگاهی و شناخت مردم داشته‌اند. در واقع کانال ارتباطی میان هنر تئاتر و مردم بوده‌اند.»

یوسفی با تاکید بر این ‌که داشتن نگاه پویا و ایجاد رویکرد تازه به هر اتفاق فرهنگی لازمه ادامه حیات آن است، عنوان کرد: «تکرار هر اتفاقی سبب افول آن می‌شود. بر این اساس، هر سال رویکرد جدیدی نسبت به برگزاری جشن‌های اردیبهشت تئاتر ایران داشته ایم. بدون شک اگر بتوانیم رویکرد پژوهشی و علمی داشته باشیم و هدفمندانه عمل کنیم، با خروجی خوب این رویداد هنری روبه‌رو خواهیم بود. امید است با توجه به صحبت‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که امسال را سال تئاتر دانستند، جهتگیری‌ها و فعالیت‌های مناسبی برای امسال داشته باشیم.»

مهرانگیز قهرمانی‌‌‌ /‌‌‌ جام‌جم