اربابان دنیای دیجیتال

با گسترش اینترنت اشیا و اتصال تقریبا همه وسایل زندگی به اینترنت و شبکه‌های داده، رفتارها و سلایق ما بیش از پیش به شکل داده‌های قابل تحلیل درمی‌آید. امسال دو رویداد، توجه همه را به سایه بلند فناوری روی زندگی روزمره مردم جلب کرد؛ تلویزیون‌های هوشمند سامسونگ که به مکالمات کاربران گوش می‌دهند و آنها را برای بازنویسی به جای دیگری ارسال می‌کنند و عروسک‌های جدید باربی که موارد پرسیده شده از سوی کودکان را ضبط کرده و آنها را به مشتریان علاقه‌مند می‌فروشند.

تمام دستگاه‌‌های هوشمند اطراف ما در حال ثبت و ضبط دائم اطلاعات هستند و نکته این است که بیشتر این اطلاعات از نوع نظارتی به شمار می‌روند. موقعیت مکانی، تاریخچه جستجو، علایق، نوشته‌ها و حتی ضربان قلب و وضعیت سلامت جسمانی کاربران نیز از نگاه تیزبین شرکت‌های سازنده اطلاعات دور نمی‌ماند. بیشتر این شرکت‌ها این داده‌ها را معمولا بدون آگاهی و رضایت کاربر پردازش کرده و به شرکت‌‌های طرف سوم می‌فروشند. براساس همین داده‌ها جمعیت‌های انسانی تحلیل می‌شوند و ممکن است برای تصمیماتی که تاثیری ژرف بر‌آینده‌ما داشته باشند، به کار روند.

برادران کوچک، شما را می‌پایند

تقریبا به هرجای اینترنت که بروید، چند شرکت در حال ردگیری شما و علایق شخصی‌تان هستند. نکته جالب آن‌که نام بیشتر این شرکت‌ها هرگز به گوشتان هم نخورده است، مانند Rubicon Project AdSonar، Quantcast و بسیاری دیگر. اگر در مرورگر خود افزونه پایش و نمایش اطلاعات کوکی‌ها را نصب و فعال کنید، شاید از حجم نظارت و رهگیری انجام شده در مورد خودتان در طول روز شگفت‌زده شوید.

این موارد در باره دنیای گوشی‌های هوشمند نیز صدق می‌کند و حتی ممکن است با اجازه‌هایی که هنگام نصب به برنامه می‌دهید، آدرس و اطلاعات مخاطبان شما را نیز دانلود و بررسی کند. بازی پرطرفدار AngryBirdsحتی هنگامی که مشغول بازی نیستید، اطلاعات مکانی شما را ثبت و مخابره می‌کند. دیگر مانند رمان۱۹۸۴ فقط برادر بزرگ به شما نمی‌نگرد، بلکه صدها برادر کوچک از گوشه و کنار در حال پاییدن همه حرکات شما هستند.

مدل تجاری نظارتی اینترنت

مدل تجاری نظارتی به دو دلیل مدل پیروز در اینترنت است؛ نخست این‌که مردم به چیزهای رایگان و راحت علاقه‌مند هستند و در واقع اگر نخواهید به این مدل تن بدهید، راه‌حل دیگری وجود ندارد. دومین دلیل نیز این است که مردم معمولا تا وقتی که حریم خصوصی خود را از دست نداده‌اند، به ارزش آن واقف نیستند و این که حریم خصوصی به معنی پنهان‌کاری نیست، بلکه به معنی زندگی شخصی، استقلال فردی و آزادی در به اشتراک گذاشتن حریم خصوصی با شرایط دلخواهتان است.

با پذیرش مدل تجاری نظارتی اینترنت، قدرت بیشتری در اختیار قدرتمندان قرار می‌دهید. شرکت‌هایی مثل گوگل، فیسبوک و آمازون درواقع رابطه فئودالی با کاربران خود دارند تا رابطه فروشنده – مشتری سابق. این بیشتر به این دلیل است که ما کاربران، مشتری این شرکت‌ها نیستیم، بلکه خود محصولی هستیم که این شرکت‌ها به دیگر مشتریان خود می‌فروشند. این شرکت‌ها مانند ارباب‌های قدیم هستند و ما دهقان‌هایی که به ازای کارکردن روی زمین آنها و تولید داده برایشان، از مزایایی برخوردار می‌شویم. البته در ازای آن، خدمات باارزشی نیز دریافت کرده و مدیریت و نظارت بر دستگاه‌ها و داده‌های خود را به دیگری می‌سپاریم. برخی کاربران با گوگل متحد شده‌اند و از محصولات اندروید استفاده می‌کنند و برخی دیگر با اپل و محصولاتش. به‌هرحال هریک به شرکت فئودال خود اجازه می‌دهند کنترل همه دستگاه‌های هوشمندشان را در دست داشته باشند تا همه چیز راحت‌تر به انجام برسد و در عوض، همه اطلاعات شخصی و برنامه‌های کاربردی را همه‌جا و همه‌وقت به‌صورت رایگان در اختیار داشته باشند.

فئودال‌های دنیای نوین

با گسترش پردازش ابری، دیگر حتی داده‌های شخصی ما روی دستگاه‌های خودمان پردازش نمی‌شود و کنترلی روی آن نداریم. حتی سخت‌افزار نیز دیگر در کنترل کاربر نیست و اختیار آنچه را می‌بینیم، می‌شنویم و در دسترس داریم به فئودال‌های اینترنتی خود سپرده‌ایم و نرم‌افزارهای کاربردی نیز در حال تبدیل شدن به سرویس‌های اشتراکی ابری هستند. با قوانین کنونی، تنها راه چاره اعتماد به این اربابان جدید دنیای دیجیتال است و هر کسی نخواهد به این شرایط تن دهد، با این پاسخ مواجه می‌شود که کسی کاربران را وادار به استفاده از جستجوی گوگل یا خرید در آمازون نکرده است. اینها ابزارهای زندگی مدرن هستند و نمی‌توان مردم را از استفاده از مواهب دنیای فناوری نهی کرد. اکنون انتخابی بین نظارت و عدم نظارت وجود ندارد و تنها می‌توانید انتخاب کنید جزو رعایای کدام فئودال باشید و تا تصویب قوانینی که هم کاربران و هم داده‌های آنها را از این روابط حفظ نکند، وضعیت تغییری نخواهد داشت. باید درک کرد در دنیای مدرن، داده برابر با قدرت است و کسی که داده‌های بیشتری در اختیار دارد، قدرت بیشتری هم دارد و این وظیفه قانونگذاران است تا با حمایت از حقوق و حریم خصوصی کاربران، از ما در برابر آسیب‌های احتمالی اربابان داده محافظت کنند.

منبع: گاردین

آرش جهانگیری / کلیک (ضمیمه یکشنبه روزنامه جام جم)