آنچه نادیدنی است آن‌بینی

متولیان فرهنگی و دست‌اندرکاران عالم هنر بخصوص هنرهای نمایشی هم باتوجه به وظیفه ذاتی خود، با نزدیک شدن به این ماه به تکاپویی معنوی می‌افتند و تلاش می‌کنند برنامه‌های متنوع و متناسبی به روزه‌داران ارائه کنند. رسانه ملی به عنوان مهم‌ترین نهاد در این زمینه، نقش اساسی و پررنگی دارد و هر سال برنامه‌های مناسبتی و ویژه‌ای را در ماه رمضان، در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد. برنامه‌های مذهبی، ترکیبی و فیلم و سریال‌ها همواره تماشاگران زیادی را به خود جذب می‌کند و به نیازهای طیف‌های مختلف مردم پاسخ می‌دهد.

همگام با رسانه ملی، دیگر مدیوم‌های عرصه هنرهای نمایشی هم سعی می‌کنند در این ماه، از قافله معنویت و پاسخگویی به نیازهای مخاطبان عقب نمانند و از ابزار و امکاناتی که در اختیار دارند، بهترین بهره را ببرند. تئاتر و هنر نمایش، یکی از این مدیوم‌هاست که به صورت بالفعل مخاطبان ویژه خود را دارد. حالا اگر این ظرفیت با باور و اعتقاد مردم گره بخورد، ظرفیت‌های موجود گسترش چشمگیری می‌یابد و افراد بیشتری را به سالن‌های نمایشی می‌کشاند.

ماه رمضان به عنوان شاخص‌ترین ماه عبادت و نیایش، از ظرفیت عظیمی در این ارتباط برخوردار است و درصورت بهره‌گیری درست هنرمندان عرصه تئاتر، می‌توان قصه‌هایی جذاب مبتنی بر نکته‌ها و مفاهیم دینی و مذهبی و انقلابی را در قالب نمایش‌هایی دیدنی اجرا کرد و موجبات تاثیرگذاری فراوانی را فراهم آورد.

نمایش ترکیبی و میدانی «فصل شیدایی» ـ که چندی است با اهدافی ارزشمند و انتقال مفاهیم متعالی و معنوی تولید و در برخی نقاط کشور عرضه و با استقبال گسترده مردم مواجه شده ـ یکی از مهم‌ترین اقدامات متولیان عرصه هنر نمایش کشور است. این نمایش البته در ماه‌ها و ایام دیگر سال هم روی صحنه رفته، اما اجرای آن سنخیت خاصی با ماه مبارک رمضان دارد و می‌توان دلایل زیادی از نسبت و پیوند مبارک فصل شیدایی با ماه شیفتگی برشمرد.

این پروژه عظیم که در هر اجرا، دست کم شش هزار تماشاگر دارد و تاکنون رکوردهای تعداد تماشاگر تئاتر در کشور را جابه‌جا کرده است، با آغاز ماه رمضان هر شب پس از افطار به صورت رایگان اجرا می‌شود.

فصل شیدایی ـ که تاکنون در یزد، شهرکرد، خرم‌آباد، بوشهر، جزیره ابوموسی و شهر نجف کشور عراق اجراهای موفقی داشته ـ اتفاقات مهمی چون هبوط حضرت آدم، ماجرای حضرت نوح، بعثت پیامبر گرامی اسلام، واقعه کربلا، زندگی حضرت امام رضا(ع)، دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را در قالبی تماشایی به مخاطب عرضه می‌کند.

اما هیچ فکر کرده‌اید نمایشی با این حجم و گستردگی، چگونه تولید و آماده‌ اجرا می‌شود؟ هرچند صرف دیدن این نمایش بزرگ می‌تواند گوشه‌هایی از دشواری ساخت چنین آثاری را به ذهن متبادر کند، اما شاید خیلی‌ها به طور دقیق با روند آماده‌سازی آن آشنا نباشند. بنابراین تصمیم گرفتیم در یکی از روزهای نزدیک به اجرا، سری به لوکیشن اثر بزنیم و ببینیم، چه کسانی باغبانان زحمتکش فصل شیدایی هستند.

از کیلومتر 2 جاده لشگرک و از مسیر یک دوربرگردان، وارد جاده خاکی و فرعی‌ای می‌شویم که به بازیافت مشهور است؛ چون با انبوهی از کارگران با لباس چرک و کیسه‌های مخصوص بازیافت روبه‌رو می‌شویم. سمت چپ جاده‌ای فرعی و سربالایی قرار دارد که پس از حدود 500 متر ما را به دامنه یک کوه می‌رساند. جلوتر که می‌رویم انبوهی نیروی زحمتکش را می‌بینیم که در آفتاب شدید روزهای نزدیک به تابستان، مشغول آماده‌سازی بخش‌های مختلف صحنه و محل استقرار تماشاگران نمایش فصل شیدایی هستند. یک پرده بسیار بزرگ و عریض و یک سازه حجیم، از جمله چیزهایی هستند که در نظر اول جلب توجه می‌کنند. درخت‌های نخل، کشتی نوح و سنگرهای دوران هشت سال دفاع مقدس و تعدادی ضدهوایی هم از دیگر موارد قابل اشاره است.

ابتدا سراغ آنه محمد ایری، طراح صحنه و لباس این پروژه می‌رویم و با او همکلام می‌شویم. تاریخ شروع پیش تولید این کار را از یک ماه گذشته می‌داند و می‌گوید: یکی از خصوصیات فصل شیدایی این است به هر نقطه از کشور که می‌رویم، اثر را باتوجه به بافت و فرهنگ آن منطقه بومی سازی می‌کنیم. اما اجرای ما در تهران به لحاظ پروداکشن و تولید، متفاوت با دیگر شهرهاست و ویژگی‌های خودش را دارد.

ایری می‌افزاید: پس از اجرای بسیار موفق فصل شیدایی در یزد، به تهران آمدیم و استارت پروژه را در این کوهستان زدیم. یکی از ویژگی‌های کار ما اجرا در فضای باز است، چون هیچ سالنی نیست که بتواند شش هزار تماشاگر را در خود جا دهد و امکان استقرار این همه دکور متنوع در آن وجود داشته باشد. پیدا کردن لوکیشن و چنین فضاهایی برای اجرا در همه نقاط کشور، یکی از چالش‌های گروه ماست. وقتی آقای علیرضا کوهفر، تهیه‌کننده کار و مدیر مرکز هنرهای نمایشی انقلاب اسلامی عکس این مکان را به من نشان داد، با ساخت و ساز و اجرای نمایش در آن موافقت کردم. وقتی به اینجا آمدیم کوهستانی بیش نبود، بنابراین اقداماتی اساسی برای محل اصلی صحنه و استقرار شش هزار تماشاگر انجام دادیم. پرده نمایش ما 23 متر در 6 متر است که روی آن تصاویری به صورت پروجکشن به نمایش در می‌آید.

طراح صحنه و لباس فصل شیدایی می‌گوید: این کار چند مقطع زمانی دارد و برای همه این مراحل، طراحی صحنه و لباس آن تحقیقات زیادی انجام شده است. سعی شده تمام استانداردهای روز دنیا در این طرح لحاظ شود تا بیشترین رضایت تماشاگران فراهم شود.

ایری درباره لباس‌های کار هم توضیح می‌دهد: ما برای لباس های این اثر یک کانتینر 40 فوتی داریم. تعویض لباس‌ها در هر بخش، خودش پروسه عجیبی است. در ضمن به هر شهر که می‌رویم، چند وانت باید لباس‌ها را برای حمل و شست و شو و اتو جابه‌جا کنند. همیشه هم مشکل خرابی و پارگی لباس‌ها و جایگزینی آنها وجود دارد. بجز لباس، ما کانتینرهای وسایل صحنه، داربست و پشتیبانی داریم که جابه‌جایی شهر به شهر آنها خودش مقوله‌ای جداگانه است. خیلی‌ها عنوان صنعت سینما را شنیده‌اند، اما با این کار ما می‌توانیم از عبارت صنعت نمایش استفاده کنیم. یعنی شما باید یک کوهستان را بشکافید، سن بسازید و جایی برای استقرار و تماشای راحت شش هزار تماشاگر تعبیه کنید.

پس از ایری، سراغ عباس رحمانی‌پور، طراح نور فصل شیدایی می‌رویم که از سال 67 به عنوان دستیار فیلمبردار وارد سینما شده و آثاری چون روز واقعه، هامون، بانو و ابلیس را در کارنامه دارد و بعد از آن به عنوان فیلمبردار به کارش ادامه داده است. رحمانی‌پور که پیشتر تجربه طراحی نور آثاری مشابه فصل شیدایی به نام‌های شب آفتابی و ستاره صبح را داشته درباره کار در این اثر می‌گوید: نورپردازی چنین کار حجیمی در این فضای وسیع، دشواری‌های خاص خودش را دارد. ما در این کارها مرحله‌ای به نام پیش تولید و آماده‌سازی نور داریم که تا 15 روز طول می‌کشد. در نمایش فصل شیدایی از 300 نوع چراغ مختلف استفاده می‌شود از چراغ‌های دیجیتال بگیرید تا چراغ‌هایی بسیار ساده برای روشنایی مسیر صحنه که شاید به چشم نیاید. هر کدام از اینها سازه‌های مخصوص خودش را دارد و چیدمان و کابل‌کشی آنها هم مبحث جداگانه‌ای است.

رحمانی‌پور تفاوت چنین پروژه‌ای را با مدیوم‌هایی چون سینما و تئاتر بسیار متفاوت می‌داند و می‌گوید: این نمایش‌های ترکیبی حکایت متفاوتی دارند و متخصصانی که از سینما، تلویزیون و تئاتر به این کارها وارد می‌شوند، باید ذهنیت خودشان را کنار بگذارند و توانایی‌های خود را در این عرصه محکی دوباره بزنند.

حمید محمدی، مدیر روابط عمومی این کار هم می‌گوید: ساعت هشت و نیم هر شب درهای این مجموعه به روی تماشاگران باز می‌شود. پس از اذان، نماز جماعت می‌خوانند و بعد از آن افطار می‌کنند. پس از افطار و در ساعت 9 و 30 دقیقه، تماشاگران در جای خود به صورت جداگانه ـ سه هزار مرد در یک سو و سه هزار زن در سمت مقابل ـ می‌نشینند و کار را به مدت دو ساعت می‌بینند. محمدی تماشای کار را هم برای مردم رایگان می‌داند و می‌افزاید: هر فرد می‌تواند با ارسال پیامک عدد یک به 3000419 و ثبت کد ملی خود برای تماشای کار ثبت نام کند.

محمد نیاکان، مدیرتولید و برنامه ریزی فصل شیدایی هم درگفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: الان یک سال است در شهرها و استان‌های مختلف، مشغول انجام و اجرای این طرح هستیم. انجام چنین کارهای میدانی، سختی‌های خود را دارد. وقتی برای اجرای این کار به این مکان آمدیم، واقعا هیچ امکاناتی وجود نداشت و همه چیز را از صفر ساختیم.

نیاکان تولید و اجرای چنین نمایش‌هایی را بسیار تاثیرگذار می‌داند و می‌افزاید: دوستان دیگری هستند که نمایش‌هایی از این دست را اجرا می‌کنند، اما کار ما منحصربه فرد است و تک تک اعضای گروه تلاش کردند همه چیز درست و باورپذیر به مردم خوبمان عرضه شود. همه سعی ما در تیم تهیه و تولید این است که اعضای گروه در کوتاه‌ترین زمان، با آرامش و امنیت کامل کار را به سرانجام برسانند. هر کدام از اعضای این گروه بیش از 14 ساعت در روز کار می‌کنند. کار و تلاشی که حتی تا آخرین روز اجرا ادامه دارد. نکته مهم این است که این گروه در هر نقطه از کشور و با هر امکاناتی، بالاترین کیفیت را ارائه می‌کند تا همه مردم از دیدن کاری خوب لذت ببرند و با آن ارتباط مناسبی برقرار کنند.

بامداد محمدی / جام‌جم