مقبره «شاه حسین ولی» بلاتکلیف میان 2 تصمیم

بنای مقبره شاه حسین متعلق به دوره صفوی بوده و در بهمن 1385 به ثبت ملی رسید، با این حال به دنبال احداث خیابان شهید رضانژاد، بنای این مجموعه با هدف توسعه و نوسازی، بدون هماهنگی با اداره کل میراث فرهنگی در سال 91 توسط اوقاف تخریب شد که البته پس از واکنش و اعتراضات از سوی مسئولان و فعالان میراث فرهنگی و حتی مردم شهر تبریز، با شکایت میراث فرهنگی طرح توسعه اوقاف در محل متوقف شد.

در همین زمینه مدیرکل اداره میراث فرهنگی آذربایجان شرقی چندی پیش درباره دلایل توقف اجرای طرح توسعه اوقاف در گفت‌وگو با خبرنگاران یادآور شد: سازمان میراث فرهنگی در قبال آثار و ابنیه تاریخی مسئولیت دارد و هر اثری که به ثبت ملی و ثبت جهانی می‌رسد، به موجب قانون تحت حفاظت و نظارت این سازمان قرار می‌گیرد. حال از آنجا که مقبره شاه حسین ولی یک اثر ثبت شده بود و بدون هماهنگی با میراث فرهنگی تخریب شد، ما نیز به وظیفه قانونی خود عمل ‌کردیم.

فرزین حق‌پرست با اشاره به این‌که مقبره شاه حسین ولی از معدود آثار باقیمانده از دوران صفویه است و حدود هشت سال پیش به ثبت ملی رسید، گفت: اداره اوقاف در سال 91 با وجود اطلاع از این‌که این اثر ثبت شده است، نسبت به تخریب کامل آن اقدام کرد و این در حالی است که ساخت و ساز‌های سنگینی را نیز اطراف این مقبره و به بهانه توسعه و احیای آن آغاز کرد که این ساخت و سازها هیچ سنخیتی با بارگاه معنوی و مقدس شاه حسین ولی و تبدیل آن به قطب فرهنگی ندارد.

وی با تاکید بر این‌که اوقاف باید درباره دلایل تخریب مقبره شاه حسین ولی پاسخگو باشد، افزود: اداره کل میراث فرهنگی استان با اصلاح وضع مقبره و برون‌رفت آن از وضعیت فعلی مشکلی ندارد، اما اساسا بنای تخریب شده باید با راهنمایی کارشناسان میراث فرهنگی و با هزینه اداره اوقاف بازسازی شود و اداره اوقاف هم اگر برای احیا و توسعه این مکان طرحی دارد، بی‌شک ابتدا باید به تائید اداره کل میراث فرهنگی برسد.

مدیرکل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی یادآور شد: میراث استان با قصد همکاری، کارشناس و طراح باسابقه‌ای درباره بناهای تاریخی به اداره کل اوقاف و امور خیریه معرفی کرده که آن اداره از همکاری با ایشان به دلیل این‌که قصد احداث بنایی مرتفع در اطراف مقبره شاه حسین ولی را دارد، سرباز زده است، در حالی که به عقیده ما احداث چنین سازه‌ای اصالت و تقدس این اثر تاریخی، اجتماعی و مذهبی را زیرسوال می‌برد.

ساماندهی اثر ملی بدون اجازه میراث فرهنگی

کارشناس پیگیری پروژه‌های میراث فرهنگی و گردشگری استانداری نیز دراین باره به جام‌جم می‌گوید: از آنجا که مقبره شاه حسین ولی قبلا در گورستانی قرار داشت که متعلق به اداره کل اوقاف بود، اوقاف به تخریب این مقبره به منظور ساماندهی آن و اجرای طرحی مبنی بر ایجاد زائرسرا اقدام کرد که البته این کار بدون اخذ پروانه و مجوز از میراث فرهنگی و دیگر نهادهای استان صورت گرفت، درحالی که این اثر ثبت ملی شده است و هرگونه دخل و تصرف در آن باید با مجوز و نظارت میراث انجام شود.

یعقوب بیرامی با اشاره به این‌که پس از تخریب آرامگاه، بهترین گزینه برای ساماندهی این مجموعه تاریخی، فرهنگی، ایجاد فضای سبز در آن بود، می‌افزاید: متاسفانه اداره اوقاف به این پروژه با دید تجاری و مادی نگریسته و می‌خواسته سازه‌ای در هفت طبقه و با کاربری‌های متنوعی چون مهمانسرا، مرکز تجاری آموزشی و حسینیه در محوطه احداث کند که با توجه به شأن و منزلت عارف خفته در این منطقه و جایگاه تاریخی فرهنگی شهر تبریز، استانداری و سازمان میراث فرهنگی مانع ادامه فعالیت‌های عمرانی اوقاف در محوطه آرامگاه شده و طرح را متوقف کردند.

وی یادآور شد: به گفته معاون عمرانی استاندار آذربایجان، طرح زمانی قابلیت اجرایی دارد که توسط کارشناسان صاحب‌نظر اصلاح شود و در این زمینه مقرر شده میراث فرهنگی طرحی را در دو طبقه و مطابق با خط آسمانی محور چای کنار تهیه و به اوقاف ارائه کند، به نحوی که وجود مقبره از نظر بصری و معماری کاملا مشهود باشد. ضمن این که این طرح باید زیر نظر میراث فرهنگی ساخته شود.

مجوز داریم

در همین حال مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی ضمن رد اجرای طرح توسعه آرامگاه بدون مجوز میراث فرهنگی به جام‌جم می‌گوید: طرح ساخت مجموعه فرهنگی شاه‌حسین ولی در زمان مدیریت قبلی میراث فرهنگی در دولت دهم، مورد بازدید مدیرکل وقت میراث استان و معاون میراث فرهنگی کشور قرار گرفت و هر دو با اجرای طرح موافقت کردند.

سیدشهاب‌الدین حسینی می‌افزاید: اداره اوقاف و امور خیریه با هدف احیا و بازسازی مقبره شاه‌حسین ولی دست به این اقدام زده و در نظر دارد طبقه زیرین آرامگاه را حسینیه و طبقات دوم و سوم آن را به مجموعه فرهنگی ـ زیارتی تبدیل کند که اتفاقا استانداری استان نیز با ساخت حسینیه و مجموعه فرهنگی ـ زیارتی در این مرکز موافقت کرده است.

وی تصریح کرد: با این حال متاسفانه میراث فرهنگی نه خود برای بازسازی پاپیش می‌گذارد و نه به اوقاف اجازه فعالیت می‌دهد که مقبره‌های علی‌بن مجاهد در بازار و مقبره علی سیاهپوش در محله استاد جعفری، نمونه‌های بارز این اهمال کاری میراث است.

حسینی با اشاره به این که بعد از احداث خیابانی در حاشیه این مقبره، اداره اوقاف به مرمت مقبره که مکانی اوقافی بود اقدام کرد، می‌گوید: حتی طراحی مقبره نیز به دست کارشناس میراث فرهنگی در زمان مدیریت قبلی، صورت گرفت، اما اکنون میراث فرهنگی زیر بار تعهدات خود نرفته و سنگ‌اندازی می‌کند، با این حال اداره اوقاف همچنان از نظرات کارشناسان میراث فرهنگی استقبال می‌کند و ما منتظریم آنها طرح خود را برای اجرا به ما ارائه کنند.

سعیده دلال علیپور - جام‌جم تبریز