نیازهای بازار جهانی فرش را نمی‌شناسیم

فرش ایران در گذشته به بسیاری از کشورهای اروپایی، کانادا و آمریکا صادر می‌شد، درحالی که اکنون فقط به دو کشور اروپایی صادر می‌شود و متاسفانه این روند نزولی همچنان ادامه دارد، به طوری که طبق آمار مرکز ملی فرش ایران، صادرات فرش ما طی پنج شش سال اخیر 12 درصد کاهش داشته، درحالی که در همین مدت میزان صادرات فرش کشورهای رقیب حدود 25 درصد و دو برابر صادرات فرش ما افزایش یافته است.

از دست رفتن این جایگاه و بازار جهانی فرش، یقینا یک‌شبه و بی دلیل نبوده و عوامل متعددی در ایجاد آن دخالت داشته است.

مهم‌ترین عامل، بحث تحریم‌ها و بحران مالی واقتصادی کشور بود که این امر خود از جهات مختلفی روی بازار فرش تاثیر گذاشت. شرایط اقتصادی نامناسب کشور باعث شد تولیدکنندگان ما در زمینه تهیه مواد اولیه (پشم، ابریشم، رنگ و...) دچار مشکل شده و آن را به قیمت گزافی تهیه کنند و بناچار به استفاده از مواد اولیه بی‌کیفیت و نامرغوب روی آورند.

به این ترتیب فرش ایران کم‌کم از مرغوبیت افتاد و ذهنیت خریداران نسبت به فرش ایرانی منفی شد.

از سویی برخی کشورها همچون چین با اطلاع از این وضعیت، به بافت فرش‌هایی به سبک فرش ایران، اما با کیفیت و قیمت پایین اقدام و فرش خود را به نام فرش ایران به بازار عرضه کردند حتی در سال‌های بعد گرچه بتدریج مشتریان اروپایی متوجه چینی بودن فرش‌های موجود در بازار شدند، اما باز به دلیل ارزان تر بودن آنها نسبت به فرش ایرانی، خرید آن را ترجیح دادند.

درواقع پس از عواملی همچون تحریم و بحران مالی و بی کیفیت شدن فرش ایرانی، عامل قیمت‌گذاری نامناسب از سوی برخی تولیدکنندگان، دلالان و صادرکنندگان سودجوی ایرانی نیز تاثیر منفی خود را در بازار نشان داد؛ چراکه نبود هیچ گونه نظارت از سوی مسئولان و دست‌اندرکاران فرش بر قیمت‌گذاری آن باعث شد، هر تولیدکننده یا دلال فرش، محصول خود را ـ‌که کیفیت چندانی هم نداشت ـ به قیمت دلخواه و البته چندین برابر قیمت واقعی به بازار خارجی عرضه و به این ترتیب بازار فرش ایران را خراب و خراب تر کند.

و اما عامل دیگری که در از دست رفتن بازار فرش ایران سهم بسزایی داشت، به‌روز نشدن طرح و نقشه و رنگ فرش‌های تولیدی کشور ما مطابق سلیقه بازار جدید جهان بود.

به عبارتی در حالی که سلیقه جهانی فرش تغییر کرده و دیگر رنگ‌های قرمز و آبی و طرح‌های گل‌بته‌ای و باستانی ما مورد توجه نیست، تولیدکنندگان ما همچنان به تولید فرش به سبک قدیم با همان طرح و نقشه و رنگ و ابعاد گذشته مبادرت می‌کنند که این امر هم باعث ماندن فرش روی دست تولیدکننده و صادرکننده ما شده است.

همه اینها درحالی است که کشورهای رقیب بسرعت سلیقه روز جهان را شناسایی و مطابق با آن، تولیدات خود را تغییر داده و به‌روزرسانی کردند.

البته شکی نیست که شناسایی طرح و رنگ دلخواه مشتریان، کار تولیدکننده نیست و درواقع به عهده تاجران، صادرکنندگان و واحد تحقیقات مرکز ملی فرش است که مطالعات و تحقیقات میدانی جامع و گسترده‌ای در این زمینه انجام دهند و پس از شناسایی سلایق و خواست کشورها و حتی شهرهای مختلف جهان، آن را به طراح و تولیدکننده سفارش دهند که متاسفانه تاکنون هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.

جام‌جم - زهرا الطافی / کارشناس فرش