ضرورتی به نام مد‌های اصیل

بنابراین، مد نشان‌دهنده تغییر و پویایی سلایق جامعه است. از رهگذر مدهای مورد علایق یک جامعه می‌توان علایق گذرای آنها را تا حدی تشخیص داد.

بنابراین مد یک نشانه است، نشانه راه‌هایی که اعضای یک جامعه برای هدایت امیال و علایقشان در چارچوب عرف‌ها و رسوم و هنجارهای دائمی اختیار می‌کنند.

ما در عصری زندگی می‌کنیم که مدهای رایج یک جامعه، لزوما در خود آن جامعه ابداع نشده‌اند، بلکه بسیاری از مدها وارداتی هستند.

بسیاری از مدها خارج از کشور و به‌وسیله آثار فرهنگی خارجی (از کانال‌های رسمی و غیررسمی) وارد می‌شود. بنابراین مد لزوما نشان‌دهنده یک میل اصیل در یک جامعه نیست، بلکه می‌تواند نشان‌دهنده سیطره و غلبه فرهنگی جامعه‌ای دیگر از طریق ابزارهای قدرت فرهنگی (بویژه رسانه) باشد.

اگر در بررسی مدل‌های مد شده در یک دوره زمانی خاص (مثلا یک دوره ده ساله) در یک جامعه، به این نتیجه برسیم که اغلب قریب به اتفاق مدهای حاکم شده در این جامعه، وارداتی است، باید چه نتیجه‌ای بگیریم؟ احتمالا منطقی است به این نتیجه برسیم که جامعه مذکور در حالت انفعال فرهنگی است. به عبارت دیگر، آن جامعه محصولات فرهنگی جوامع دیگر را بدون در نظر گرفتن امیال و نیازهای خود می‌پذیرد.

بنابراین مساله اصلی مدگرایی نیست. مد چیزی نیست که بتوان آن را بد یا خوب دانست؛ بلکه مساله اصلی در مصادیق مد است. جامعه‌ای که اصالت دارد، باید مدهای غیروارداتی نیز داشته باشد.

دست‌کم به‌طور متوسط، نیمی از مدهای یک جامعه در گذر زمان، باید محصول خود آن جامعه باشد تا بتوانیم آن جامعه را در حالت انفعال ندانیم. جامعه پویا و فعال باید خودش هم تولید مد کرده و نیز مدهای تولید شده خود را عرضه کند.

تبادل فرهنگی بر اساس انتخاب ایجاد می‌شود، جوامع مختلف بر اساس نیازها و سلایق می‌توانند از محصولات فرهنگی یکدیگر استفاده کنند، اما این ارتباط وقتی طبیعی است که به شکل چند سویه باشد، نه یک سویه. ‌‌از سوی دیگر، تولید مد در یک جامعه، به معنای ابداع است. بنابراین، مد همان رسوم و هنجارها و سنت‌های یک جامعه نیست.

هرچند شایسته است یک جامعه مدهای خود را داشته باشد، ولی این به معنای آن نیست که مد عبارت است از همان سنت، چرا که خصوصیت مد، ابداع و زودگذری است. پس دلمشغولان سنت باید بدانند هرچند سنت‌ها و هنجارها ارزشمند هستند، ولی نباید دایره حفظ آنها را آن‌قدر تنگ‌نظرانه تعریف کرد که جای هیچ ابداع و خلاقیت در جامعه باقی نماند، چرا که جامعه فاقد خلاقیت، به ملال از فرهنگ بومی و انفعال در برابر فرهنگ بیگانه گرایش پیدا می‌کند.

لازمه حفظ ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگ بومی، احترام گذاشتن به طبیعت و سرشت آزادیخواه و مبدع بشر است.

حسین برید

جام جم