چشم‌انداز «جنگ برجام» در آمریکا

طبق قوانین آمریکا، رئیس‌جمهور برای این که بتواند قانون کنگره را وتو کند باید حداقل یک‌سوم آرای اعضای سنا و نهایتا کنگره را با خود همراه کند و با توجه به عضویت 100 نماینده در سنا، اوباما به 34 رای نیاز دارد تا در صورت مخالفت سنا با برجام، رای سنا را وتو کرده و سناتورها نتوانند بار دیگر نظر خود را اعمال کنند. براساس اخبار منتشر شده، با حمایت « جف مرکلی» ، سناتور دموکرات از توافق‌نامه هسته‌ای ایران، شمار سناتورهای حامی این توافق‌نامه به 31 نفر رسیده و تا 26 شهریور (17سپتامبر) که فرصت دوماهه کنگره برای بررسی برجام به پایان می‌رسد دموکرات‌ها امیدوارند بتوانند سه رای دیگر را نیز کسب کنند تا خیالشان از بابت حفظ حق وتوی رئیس‌جمهور آسوده باشد. به گزارش ایرنا و به نقل از روزنامه صهیونیستی «تایمز اسرائیل»، مرکلی که آخرین سناتوری است که تا به حال از برجام حمایت کرده در بیانیه‌ای که صادر کرده، این توافق را معقول‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر و آینده عنوان کرده است.

عبور از کنگره بدون استفاده از حق وتو

گرچه رئیس‌جمهور و دموکرات‌ها امیدوار شده‌اند که در صورت رای منفی کنگره به برجام می‌توانند از حق وتو برای اجرایی کردن برجام استفاده کنند اما طبیعتا استفاده از این حق در برابر کنگره، برای رئیس‌جمهور بدون تبعات نخواهد بود و این پیام سیاسی را در فضای سیاسی آمریکا منتقل می‌کند که کنگره مخالف توافق هسته‌ای بوده است و با وجود این مخالفت از سد کنگره عبور داده شده و ممکن است با تغییر دولت، تصمیماتی اتخاذ شود که مغایر با تصمیم وتوی رئیس‌جمهور آمریکاست. از این جهت اولویت کاخ سفید این است که برجام با تائید کنگره وارد مرحله اجرا شود تا در سال‌های آینده، کنگره یا دولت احتمالا جمهوریخواه نسبت به توافق هسته‌ای تردیدی ایجاد نکنند.

این در حالی است که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد رای ابتدایی کنگره به برجام منفی خواهد بود و اگر قرار باشد برجام روال طبیعی خود را بگذراند ناگزیر به همان گزینه وتوی رئیس‌جمهور می‌رسیم، اما راه‌حل دیگری که در قوانین آمریکا در چنین مواردی پیش‌پای اقلیت مخالف در کنگره گذاشته شده این است که اصلا برجام به رای گذاشته نشود، اما شرایط استفاده از این راهکار زمانی فراهم می‌شود که مخالفان برجام به این نتیجه برسند که توافق هسته‌ای ممکن است با وتوی اوباما از سد کنگره بگذرد. ضمن این که موافقان توافق هسته‌ای برای به رای نگذاشتن برجام در کنگره روی پروسه دیگری در حال کار هستند و آن استفاده از «فیلی‌باستر» یا طولانی کردن روند بحث در کنگره است تا در زمان مقرر یعنی 26 شهریور، فرصت رای‌گیری در مورد برجام فراهم نشود.

فیلی باستر در نظام اجرایی قانونگذاری در آمریکا به تلاش سیستماتیک مخالفان اقلیت اطلاق می‌شود که با اتخاذ روش‌های متفاوتی مانع این می‌شوند که مجلس وارد مرحله تصمیم‌گیری روی طرح اکثریت شود و در واقع با این روش امکان ورود مجلس به مرحله تصمیم‌گیری نهایی را مسدود می‌کنند. طولانی کردن سخنرانی‌های نمایندگان فیلی‌باسترکننده، به‌صورتی که زمان انجام رای‌گیری نهایی فرانرسد یکی از متداول‌ترین روش‌هاست که احتمالا در روند بررسی برجام در دستور کار قرار خواهد گرفت تا مهلت بررسی برجام در کنگره خاتمه یابد.

ادامه هشدارها درباره انزوای آمریکا

همزمان با رقابت سخت میان اعضای کنگره، مقامات کاخ سفید هم همچنان نسبت به پیامدهای بین‌المللی مخالفت کنگره با برجام هشدار می‌دهند و سعی دارند تعداد بیشتری از اعضای کنگره را در حمایت از برجام ترغیب کنند.

در یکی از تازه‌ترین این اظهار نظرها نماینده آمریکا در سازمان ملل هشدار داده اگر کنگره توافق هسته‌ای با ایران را رد کند، آمریکا به لحاظ بین‌المللی منزوی می‌شود و دیگر در جهان نفوذی نخواهد داشت. به گزارش خبرگزاری صداوسیما، سامانتا پاور در یادداشتی نوشت: اگر نمایندگان آمریکا این توافق را رد کنند «ما خود را فورا در میان کشورهایی که حدود دو سال همراه با مذاکره‌کنندگان آمریکایی کار کردند تا با زحمت سخت‌ترین مفاد آن را تنظیم کنند، منزوی خواهیم کرد.» پاور گفت: رای «منفی» کنگره ممکن است به میزان قابل‌توجهی توانایی آمریکا را برای رسیدن به دیگر اهداف سیاست خارجی خود تضعیف کند.

حمایت استادان برجسته علوم سیاسی از توافق

به موازات ادامه بحث‌ها درباره توافق هسته‌ای ایران در کنگره آمریکا، گروه‌های مختلفی در این کشور نیز حمایت خود را از این توافق اعلام می‌کنند. در یکی از جدیدترین موارد، ده‌ها استاد شناخته شده روابط بین‌الملل و مسائل خاورمیانه، با امضای بیانیه‌ای از توافق ایران و گروه 1+5 حمایت کرده‌اند. به گزارش «تابناک»، این استادان دانشگاه، حمایت خود را از توافق هسته‌ای ایران اعلام کرده و آن را «گامی محکم و مثبت به سوی باثبات کردن منطقه خاورمیانه» خوانده‌اند. این گروه هشدار داده‌اند که رد احتمالی توافق توسط کنگره آمریکا، سبب بی‌ثباتی بیشتر منطقه شده و تهران و واشنگتن را به سمت درگیری و تقابل نظامی سوق می‌دهد. تریتا پارسی، رئیس «نیاک» اشاره می‌کند، بسیاری از امضاکنندگان این بیانیه، از جمله مخالفان حمله سال 2003 آمریکا به عراق بوده‌اند و تاریخ نشان داده که حق با آنها بوده است. این به‌آن سبب است که آنها درباره مسائل روابط بین‌الملل، خاورمیانه و ایران آگاهی دارند.

پرهیز از موضعگیری‌های زودهنگام

رقابت در آمریکا در حالی بر سر برجام داغ است که مقامات جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده‌اند گرچه برای هر حالتی، سناریوهای لازم را پیش‌بینی کرده‌اند اما تا پیش از روشن شدن وضع برجام در آمریکا نباید در این زمینه موضعگیری زودهنگام داشت.

در یکی از آخرین این موضعگیری‌ها حمید بعیدی‌نژاد، عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای درباره نحوه برخورد کنگره آمریکا با مذاکرات یادآور شد: آنها مدت زمانی را فرصت دارند که درباره جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای تصمیم‌گیری کنند و از اکنون نمی‌توان درباره واژه نقض کردن صحبت کرد و هر زمان که آمریکا یک تصمیم واحد درباره جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای داشت، می‌توانیم درباره سناریو‌های آینده صحبت کنیم. وی افزود: کشورهای 1+5 به غیر از آمریکا اعلام کرده‌اند قطعا با کنگره آمریکا همراهی نخواهند کرد و حتی دولت آمریکا هم همین گفته را تکرار کرده است که موضع کنگره موضع دولت آمریکا نیست. همان‌طور که بعیدی‌نژاد تاکید کرده جمهوری اسلامی ایران در مقابل رفتار آمریکا، سناریوهای خاصی را پیش‌بینی کرده و اکنون باید منتظر ماند تا وضع نهایی برجام در آمریکا و ایران مشخص شود.

اختلافات آمریکایی بر سر شیوه دشمنی

ابراهیم کارخانه‌ای

عضو کمیسیون ویژه برجام در مجلس

طبیعی است که هر کشوری در معادلات سیاسی منطقه‌ای و جهانی، از منافع خودش دفاع می‌کند و همین اتفاق در حال حاضر در آمریکا و در قبال برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در حال روی دادن است.

ما باید در تحلیل تحولات و رقابت‌های موجود در آمریکا در قبال برجام به این نکته توجه داشته باشیم که در رابطه با دشمنی با ایران، هیچ اختلافی در این کشور وجود ندارد و اگر اختلافی هست در شیوه‌های دشمنی و در این است که ممکن است یک جناح معتقد باشد فشارهای خیلی بیشتری باید بر ایران وارد کرد. بنابراین در فشار بر ایران و اعمال توطئه علیه ملت ایران هیچ فرقی بین کنگره آمریکا و دولت این کشور وجود ندارد و اختلاف آنها بر سر شدت فشارهاست.جمهوری اسلامی ایران هم باید همچون هر کشور دیگری به منافع خودش فکر کند و ما باید با تمام قدرت از خودمان دفاع کنیم. در معادلات سیاسی جهان امروز، هر کشوری که بر مواضع خودش بیشتر تکیه و قدرتمندانه از خود دفاع کند و عقب‌نشینی نکند می‌تواند در معادلات سیاسی منطقه‌ای و جهانی، جایگاه برجسته‌تری داشته باشد و بیشتر از حقوق ملت خودش دفاع کند.

در داخل ایران اگر از برخی به عنوان موافق برجام و از برخی به عنوان منتقد نام برده می‌شود. باید توجه داشت که همگی در زمینه احقاق حقوق ملت ایران وحدت دارند و موضوع هسته‌ای، از بدو تشکیل، نقطه وحدت ملت ایران بوده است.