غرب کارون جان تازه می گیرد

به گزارش جام‌جم به لحاظ جغرافیایی اطلاعات کامل و دقیقی از هویت و مشخصات فنی و اقتصادی میادین مشترک در دست نیست. برخی صحبت از 28 میدان مشترک با هفت کشور همسایه می‌کنند و برخی دیگر از 17 میدان نفتی و 6 میدان گازی (جمعاً بالغ بر 23 میدان) یاد کرده‌اند.

از میادین نفتی هفده گانه، تعداد 6 میدان در خشکی با کشور عراق مشترک هستند و بقیه هم در دیگر نقاط کشور پراکنده‌اند. هرگاه صحبت از «میادین مشترک» می‌شود، ناخودآگاه اذهان به سمت پارس جنوبی معطوف می‌شود، اما جغرافیای خاصی در کشور وجود دارد که در صنعت نفت، آن را تحت عنوان «غرب کارون» نامگذاری کرده‌اند.

این جغرافیا متشکل از چند‌ میدان است که برخی از آنها با کشور عراق مشترک است. گفته می شود ‌ این ‌جغرافیا‌ تعداد 13 میدان را در خود جای داده است که تعدادی از آنها مشترک و تعدادی هم مستقل هستند.

عراق درست در سوی مقابل و در خاک خود، میدانی به‌نام ‌ مجنون‌ را دارد. یازده سال قبل تولید این میدان چیزی حدود 50 هزار بشکه بوده که البته با ورود شرکت «شل» و قرارداد با عراق، میزان تولید چند‌برابر شده است.

میادین غرب کارون

این حوزه متشکل از چند میدان «بزرگ و مهم» و تعدادی میدان «کوچک‌تر و کم‌اهمیت‌تر» است. میدان‌های مهم عبارتند از: «آزادگان»، «یادآوران»، «یاران» و «دارخوین.»

میدان‌های کوچک‌تر هم شامل بند کرخه، سهراب، جفیر، اروند، سپهر، امید، سوسنگرد، مشتاق و خرمشهر هستند که این میادین کوچک‌تر (به همراه دارخوین که در شرایط فعلی حدود بالای 150 هزار بشکه در روز تولید دارد) تحت مدیریت شرکت نفت و گاز اروندان قرار دارند.

طبق برخی برآوردها، حجم میادین مهم غرب کارون حدود 60 میلیارد بشکه است و بنابراین چه بسا بتوان مقادیر حجمی نفت میادین سیزده گانه را بالاتر از این میزان دانست که البته بستگی به ضریب برداشت و بازیافت و استفاده از تکنیک‌های افزایش برداشت دارد.

الف) میدان مشترک آزادگان:

عملیات اجرایی برای توسعه‌ میدان از دهه‌‌ 1380 شمسی شروع شد. گرچه کشف میدان آزادگان، که به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران شناخته می‌شود، در دهه 70 صورت گرفت؛ اما شروع عملیات اکتشافی آن به دهه 50 شمسی بازمی‌گردد و البته فرآیند توسعه آن از اواسط دهه 80 آغاز شد و در ابتدا شرکت ژاپنی «اینپکس» پروژه را با محوریت بخش جنوبی آن در دست گرفت اما ‌سال 1385 عملاً از پروژه کنار رفت. از آن پس، شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب عهده‌دار پروژه شد و در ابتدا عملیات تولید زودهنگام را در بخش جنوبی در دستور کار قرار داد که منجر به تولید 50 هزار بشکه‌ای شد.

میزان پیشرفت آزادگان شمالی تا سال 1392 حدود 47 درصد بود؛ اما تا پایان سال گذشته میزان پیشرفت پروژه به بالای 93 درصد رسید که حاکی از پیشرفت 45 درصدی در یکی دو سال اخیر است. همچنین دولت گذشته، شرکت چینی CNPC را مامور توسعه میدان آزادگان‌جنوبی کرد. عملکرد نامطلوب چینی‌ها در این میدان، حاشیه‌های زیادی را ایجاد کرد و تردیدهای جدی در مورد توانایی آنها شکل گرفت. به این ترتیب وزارت نفت ناچار شد که سال گذشته، پیمانکار چینی این پروژه را خلع ید کند. پس از خروج چینی‌ها، شرکت‌های ایرانی، توسعه این میدان را در اختیار گرفتند. پیشرفت لاک‌پشتی این میدان عظیم نفتی پس از خروج چینی‌ها، شتاب گرفت به‌طوری که براساس آمار، چینی‌ها ‌طی 19 ماه حدود 50 هزار متر حفاری کردند، حال آن‌که ایرانی‌ها در عرض حدود 12 ماه میزان 125 هزار متر حفاری را صورت دادند.

هدف از اجرای فاز یک توسعه‌ این میدان، رسیدن به تولید روزانه 75 هزار بشکه نفت خام است. بخش مهندسی و مطالعات تحت‌الارضی نیز از پیشرفت بالای 93 درصدی برخوردار بوده، کما این‌که پیشرفت بخش حفاری تقریباً صددرصد و تاسیسات سطح‌الارضی نیز 93 درصد گزارش شده که رشد بسیار مطلوبی را نشان می دهد.

ب) میدان مشترک یاران

این میدان نیز به دو بخش ‌شمالی‌ و ‌جنوبی‌ تقسیم شده و بررسی‌های فنی حاکی است که شیب این میدان مشترک، به سوی عراق است و به همین خاطر میدان یاران بایستی تحت توسعه قرار گیرد. برنامه‌ تولید در این میدان، بیشتر با محوریت بخش جنوبی آن و معطوف به تولید 50 هزار بشکه‌ای برای سال 1395 است. تا ماه‌های نخستین سال 92 توسعه‌ این میدان پیشرفت چندانی نداشته به گونه‌ای که در زمان تحویل دولت، میزان پیشرفت یاران جنوبی فقط 4 درصد بوده که در انتهای سال 1392 به مرز 11 درصد رسیده است. به تدریج با تشدید نظارت‌ها، توسعه این میدان نیز شتاب گرفت به‌طوری که درصد پیشرفت پروژه در پایان بهمن سال قبل حدود 27 درصد گزارش شده که حاکی از یک رشد حدود 22 درصدی است.

در میدان یاران شمالی نیز، میزان پیشرفت در پایان سال 92 فقط 10درصد بوده که این رقم در پایان سال گذشته به مرز 40 درصد رسیده است.

ج) میدان مشترک یادآوران

این میدان مشترک طی سال‌های اخیر، تحولات زیادی را به نفع خود تجربه کرده است. بر اساس مطالعات تکمیلی، برآورد میزان ذخایر این میدان به طور چشمگیری افزایش یافته، لذا اهمیت آن برای صنعت نفت کشور بیشتر شده و در چند جا از این میدان تحت عنوان «فوق عظیم» یاد شده و حتی احتمال داده می‌شود که در آینده نزدیک این میدان به عنوان بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران معرفی شود. طرح توسعه میدان در 3 فاز تعریف شده که علاوه بر آن، تولید زودهنگام هم در دستور کار قرار داشته است. میزان پیشرفت فاز اول آن از مرز 96 درصد گذشته است.

این پروژه با میزان پیشرفت حدود ‌80 درصد به دولت کنونی تحویل شد. میزان پیشرفت فیزیکی دولت فعلی نیز حدود 13 درصد بوده است که با توجه به این‌که در بخش انتهایی و سخت کار قرار داریم، پیشرفت مناسبی محسوب می‌شود. همچنین حفاری میدان هم پیشرفت صددرصدی دارد. به طور کلی در فاز اول، حدود صددرصد از اهداف تولید زودهنگام نیز تحقق یافته و تولید میدان به مرز 55 هزار بشکه رسیده است.

خاطرنشان می شود که میدان یادآوران در میان میادین مشترک با عراق، جزو میادین انگشت‌شماری به‌شمار می‌رود که در آن جلوتر از عراقی‌ها قرار داریم؛ به‌طوری که ایران تاکنون بیش از 40 میلیون بشکه نفت از آن برداشت کرده اما بغداد تولید نفت از بخش عراقی این میدان را هنوز آغاز نکرده است.

د) سایر میادین

در میدان جفیر تولید زودهنگام 6000 ‌بشکه نفت در روز آغاز شد که البته این میدان با توجه به غیرمشترک بودن و خصوصیات مخزنی، در اولویت توسعه قرار ندارد. در میدان سوسنگرد، حدود پنج میلیارد بشکه نفت وجود دارد که برنامه توسعه میدان هم‌اکنون در دست اجراست، اگرچه این میدان نیز در اولویت توسعه قرار ندارد.

بندکرخه میدان کوچک دیگری است که در مراحل نخست توسعه قرار دارد و قرار است نهایتاً روزانه 40 هزار بشکه نفت از آن تولید شود.

مرتضی ضیایی

جام جم