آیا نوشابه رژیمی به کاهش وزن کمک می کند؟

نوشابه‌های رژیمی مدت زیادی است که به عنوان ابزاری برای کاهش وزن به بازار عرضه شده‌اند. ایده در مورد این نوع از نوشابه‌ها این است که آن‌ها به افراد اجازه استفاده از شیرینی نوشابه‌های معمولی بدون افزایش کالری دریافتی و افزایش وزن را می‌دهند.

با این وجود دانشمندان در مورد این ادعاهای مرتبط با بازاریابی شک و تردید بسیار زیادی دارند، همگی آن‌ها معتقدند که نوشابه‌های رژیمی برای شما خطرناک هستند و از مصرف آن‌ها بایستی اجتناب شود و پرسش‌های جدی در مورد بهتر بودن نوشابه‌های رژیمی حاوی شیرین کننده‌های مصنوعی دارند.

واسانتی مالیک پژوهشگری از دانشگاه هاروارد که نوشابه‌های رژیمی را مورد مطالعه قرار داده می‌گوید بحث و جنجال اصلی در این زمینه این است که آیا ممکن است این شیرین کننده‌های مصنوعی و نوشابه‌های رژیمی در بروز یک اپیدمی چاقی و اپیدمی دیابت موازی با آن نقش داشته باشند که این دقیقاً همان چیزی است که آن‌ها باید به جلوگیری از بروز آن کمک کنند. علت این است که شواهدی درباره اینکه نوشیدن نوشابه‌های رژیمی منجر به افزایش وزن و سایر بیماری‌های مزمن می‌شود، متنوع و گوناگون است.

شواهد متناقض

مطالعه‌ای از سال 2008 ارتباط بین مصرف نوشیدنی‌های واجد شیرین‌کننده‌های مصنوعی و افزایش وزن در طولانی مدت را در 3682 نفر بررسی کرده است. بنابراین بررسی نوشیدن نوشابه‌های رژیمی با افزایش نزدیک به 2 برابری میزان افزایش وزن و چاقی همراه بوده است. نویسندگان این مطالعه می‌گویند نتایج این سؤال را ایجاد می‌کنند که آیا این شیرین کننده‌های مصنوعی به جای مبارزه با اپیدمی چاقی به افزایش بروز آن در بین ما دامن خواهند زد؟

اما این پایان ماجرا نبود. نتایج یک بررسی دیگر که در سال 2012 منتشر شده بود نشان داده است کسانی که نوشیدنی‌های قندی را با نوشابه‌های رژیمی جایگزین کرده‌اند، در واقع کمی دچار کاهش وزن شده‌اند.

مالیک گفت بنابراین برخی گزارش‌ها وجود دارند که معتقدند مصرف نوشابه‌های رژیمی واقعاً در افزایش وزن دخالت دارند. بررسی‌های دیگری ارتباط مصرف نوشابه‌های رژیمی و افزایش خطر بروز دیابت را گزارش کرده‌اند. سایرین می‌گویند که مطالعات هنوز کامل نیستند. مالیک پیش بینی می‌کند با مطالعات بیشتر در 5 سال آینده به نتایج قابل اطمینان‌تری دست خواهیم یافت.

سوزان سویدرس استاد دانشگاه پوردو که شیرین‌کننده‌های مصنوعی را مورد مطالعه قرار داده است، با مبهم بودن شواهد موجود در این ارتباط موافق است. او می‌گوید هر کسی که ادعا می‌کند عواقب ناشی از مصرف نوشابه‌های رژیمی واضح و روشن هستند، در واقع درک درستی از آن چه که درباره آن صحبت می‌کند، ندارد.

بخشی از ابهام موجود مربوط به این واقعیت است که افرادی که این نوع نوشابه‌ها را مصرف می‌کنند،اساساً به طریقی با افرادی که این نوشیدنی‌ها را نمی‌نوشند، متفاوت هستند.

بسیاری از پژوهش‌ها در ارتباط با نوشابه‌های رژیمی در برابر نوشابه‌های معمولی، مطالعاتی مبتنی بر مشاهده را شامل می‌شوند و بنابراین دانشمندان اطلاعاتی را درباره آنچه افراد پیش از این در حال انجام آن بودند جمع‌آوری می‌کنند. (بر خلاف آزمون‌های در حال انجام و گماردن گروهی از افراد به مصرف نوشابه‌های رژیمی و گروهی دیگر را به استفاده از نوشیدنی‌های قندی). برای مثال کسانی که نوشیدن نوشابه‌های رژیمی را به جای انواع معمولی انتخاب کرده‌اند، چرا که به تازگی با مشکلات وزنی مواجه بوده‌اند که این می‌تواند موجب درآمیختگی و اشتباه شدن نتایج شود.

آیا شیرین کننده‌های مصنوعی بی‌خطرند؟

با این حال دانشمندان به طور فزاینده‌ای درباره این که آیا شیرین کننده‌های مصنوعی به اندازه‌ای که به نظر می‌رسند، بی خطر هستند یا نه سئوالاتی را مطرح می‌کنند.

یک مطالعه که در سال 2015 در ژورنال پزشکی بریتانیا منتشر شده بهترین پژوهش‌های موجود درباره ارتباط میان نوشیدنی‌های شیرین شده با قند، نوشیدنی‌های شیرین شده با شیرین کننده‌های مصنوعی و آب‌میوه‌ها با دیابت نوع 2 را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. نتایجی که آن‌ها بدست آوردند شگفت انگیز بود، مصرف مداوم نوشیدنی‌های قندی با بروز دیابت همراه بود اما مصرف نوشابه‌های رژیمی نیز به همان نتیجه را دربرداشت. (سایر پژوهش‌ها درباره دیابت نیز نتایج مشابهی داشتند، هرچند شواهد وزنی نشان می‌دهند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجب بروز سرطان نمی‌شوند).

فرضیه‌هایی درباره تاثیرات نوشابه‌های رژیمی

یک سوال کلیدی و مهم این است که چرا نوشابه‌های رژیمی ممکن است برای سلامتی شما مضر باشند. در غیاب یک پاسخ قاطع و محکم، پژوهشگران چند فرضیه را مطرح می‌کنند.

اولین فرضیه این است که نوشیدن نوشابه‌های رژیمی ممکن است رفتار افراد را تغییر دهند. در اینجا کریستوفر گاردنر استاد دانشگاه استنفورد نحوه تأثیر گذاری آن‌ها را توضیح می‌دهد اگر شما در بعدازظهر یک نوشابه رژیمی بخورید و سپس در زمان شام شما به یاد بیاورید که آن را خورده‌اید، ممکن است خودتان را با یک فنجان بستنی مهمان کنید. درک نحوه عملکرد این اثر جبرانی واقعاً دشوار است.

اما می‌تواند توضیح دهد که چرا مطالعات نشان می‌دهند که مصرف کنندگان نوشابه‌های رژیمی دچار اضافه وزن و مشکلات سلامتی مرتبط با آن می‌شوند و یا این ممکن است چیزی در مورد خود شیرین کننده‌های مصنوعی موجود در نوشابه باشد. برخی از پژوهشگران از تأثیر گذاری این شیرین کننده‌ها بر روی فلور طبیعی معده یا همان باکتری‌های موجود در دستگاه گوارش که به متابولیسم (و بسیاری دیگر از عملکردهای حیاتی بدن) کمک می‌کنند، متعجب شده‌اند.

شواهد به دست آمده که البته تنها از پژوهش‌های انجام شده بر روی جوندگان بدست آمده است، نشان می‌دهند مواد شیمیایی موجود در شیرین کننده‌های مصنوعی سبب برهم خوردن فلور طبیعی معده شده که به نوبه خود با اختلالات متابولیکی نظیر دیابت و چاقی همراه است.

همچنین پژوهش‌هایی انجام شده که نشان می‌دهند این شیرین‌کننده‌های مصنوعی از طریق مسیرهایی غیر عادی بر روی مغز تأثیرمی‌گذارند. به نظر می‌رسد که نوشابه‌های رژیمی نیاز و عطش شدید برای خوردن مواد قندی را به یک دلیل متأثرمی‌کنند. مطالعات تجربی در انسان‌ها مشخص کرده است که طعم و مزه شیرینی چه واقعی و چه مصنوعی می‌تواند اشتها را تقویت کرده و سبب تمایل افراد به خوردن بیشتر شود.

بررسی‌های کوچک دیگری نیز نشان داده است که زمانی که افراد قند سوکرالوز را دریافت می‌کنند، آن‌ها افزایشی در میزان انسولین بدنشان بدون کاهش میزان گلوگز خون راتجربه می‌کنند، به طوری که شیرین کننده مصنوعی از عملکرد اصلی انسولین که کاهش قند خون بوده ممانعت می‌کند. این شاخص مقاومت به انسولین و منادی بروز دیابت است.

ایده اصلی در اینجا این است که قندهای کاذب موجود در نوشابه‌های رژیمی باعث اختلال در پاسخ بدن ما نسبت به قندهای واقعی می‌شوند. بدن و مغز ما به رفتار کردن در برابر شیرینی‌ها از طریقی خاص مقید و مشروط شده‌اند. زمانی که ما یک ماده شیرین را مزه می‌کنیم، بدن ما هورمون‌هایی نظیر انسولین را آزاد کرده که انرژی لازم برای متابولیسم را مهیا می‌کنند، بنابراین زمانی که مواد قندی وارد معده ما می‌شوند برای مواجهه با آن‌ها آماده شده‌ایم.

زمانی که شما قند مصنوعی را به بدن عرضه می‌کنید بدن آماده ورود قندی می‌شود که پس از آن وارد بدننمی‌شود. سویدرس توضیح داده است که بدین ترتیب پاسخ‌های ماهرانه بدن به این موضوع کم اثر شده یا از بین می‌روند. بدن شما می‌گوید یک لحظه صبر کنید، آخرین باری که من یک چیز شیرین را مزه کردم، هیچ چیزی دریافت نکردم. این بار نمی‌دانم که قرار است چه اتفاقی بیفتد، بنابراین من برای سوخت وساز که آزاد کننده مقدار زیادی انرژی است آماده نخواهم شد. (این فرضیه همسو با شواهد فزاینده ای است که نشان می‌دهند که این طعم دهندگان مصنوعی سیستم‌های حسگر بدن ما را از مسیرهای دیگری می‌فریبند و ما را در مسیری زیانبار برای سلامتی قرار می‌دهند).

چه کار باید کرد؟

همه این‌ها بدین معنی نیست که مصرف نوشیدنی‌های حاوی قندهای واقعی ایده مناسبی است. شواهد صریح و فاقد ابهام هستند. نوشیدنی‌های مملو از مواد قندی نیز با دیابت نوع دو، سکته‌های مغزی، بیماری‌های قلبی، چاقی و سرانجام مرگ‌های زودرس مرتبط بوده‌اند. این مواد اغلب فاقد ارزش غذایی بوده و میزان زیادی کالری بدون ایجاد احساس سیری را به بدن ما تحویل می‌دهند.

شواهد موجود درباره نوشابه شیرین شده با شیرین کننده‌های مصنوعی و اثرات آن‌ها بر روی سلامتی ما کاملاً شفاف و مشخص نیست اما به مشکلات بالقوه همراه با مصرف این گونه مواد اشاره می‌کند.

بنابراین اگر شما از خوردن نوشابه‌های معمولی به طور کامل اجتناب می‌کنید، خوردن کمی نوشابه رژیمی برای مدت زمانی کوتاه ممکن است به طور کلی برای سلامتی و وزن شما مناسب‌تر باشد. اگر فردی معتاد به مصرف نوشیدنی‌های شیرین نیستید، به خوردن آب روی آورید. جایگزین کردن قندها با مواد مصنوعی ممکن است هیچ سودی برای بدن شما نداشته و در واقع حتی مضر نیز باشد. (باشگاه خبرنگاران)