آرزوهای بر باد رفته

به گزارش جام جم آنلاین، آن طور که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان چندی قبل در شورای راهبردی روابط خارجی گفت،‌ تندروهای آمریکا و لابی‌های صهیونیستی برای به شکست کشاندن برجام، بودجه‌ای 150 میلیون دلاری تصویب کرده بودند تا با آگهی‌های تبلیغاتی تلویزیونی، افکار عمومی و رای سناتورها را به سمت خود جلب کنند. همچنین چندی قبل، روزنامه لبنانی الاخبار در گزارشی نوشت لابی صهیونیستی در آمریکا حدود 20 میلیون دلار برای حمله رسانه‌ای علیه توافق هسته‌ای هزینه کرده و هدف آن،‌ اعمال فشار بر اعضای کنگره آمریکا بوده است. الاخبار همچنین به نقل از روزنامه واشنگتن پست نوشت،‌ لابی صهیونیستی در آمریکا حدود دو میلیون دلار در نیمه اول سال جاری میلادی برای اعمال فشار بر کنگره هزینه کرده است تا علیه توافق هسته‌ای اقدام کند.

شاید بر اثر همین فشارها بود که باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا بالاخره مجبور شد در اواخر مذاکرات ایران و 1+5، قانون بازبینی توافق هسته‌ای در کنگره را امضا کند، اما این امضا در حالی صورت گرفت که از همان ابتدا رئیس‌جمهور آمریکا تاکید داشت با وجود موافقتش با قانون بازبینی توافق، در صورت مخالفت کنگره، رای آنها را وتو خواهد کرد.

وتویی که به کار نیامد

حدود دو ماه قبل از توافق ایران و ١+٥، باراک اوباما مصوبه بازنگری توافق هسته‌ای با ایران را امضا کرد که با اکثریت ٩٩ به یک در سنا و اکثریت ٤٠٠ به ٢٥ در مجلس نمایندگان به تصویب رسیده بود.

طبق این مصوبه، مقرر شد متن توافق بین ایران و گروه ١+٥ برای بررسی به سنا و مجلس نمایندگان کنگره آمریکا ارسال شود و کنگره تا پنجشنبه گذشته (26 شهریور) برای بررسی و رای‌گیری درباره آن مهلت داشت. حزب جمهوریخواه آمریکا که ٥٤ کرسی از یکصد کرسی مجلس سنا و ٢٤٦ کرسی از ٤٣٥ کرسی مجلس نمایندگان را در اختیار دارد، توافق هسته‌ای با ایران را مغایر منافع ملی آمریکا دانسته و با آن مخالفت کرده است و رهبران حزب جمهوریخواه در سنا و مجلس نمایندگان اعلام کرده بودند‌ برای رد شدن برجام در کنگره تلاش می‌کنند، اما در واکنش به این موضعگیری، باراک اوباما هشدار داده بود در صورت تصویب چنین پیشنهادی، مصوبه کنگره برای خروج آمریکا از برجام را وتو خواهد کرد. البته با توجه به هزینه‌های سیاسی استفاده از وتو، اوباما ترجیح می‌داد مجبور به استفاده از این حق خود نشود و بر همین اساس هم‌حزبی‌های اوباما در سنا از ترفندهای دیگری برای ناکام گذاشتن تلاش جمهوریخواهان استفاده کردند.

راه‌حل طرفداران برجام در سنا برای جلوگیری از بروز چنین وضعیتی، تهدید به توسل به یک روش آبستراکسیون پارلمانی برای ممانعت از مذاکره و رای‌گیری درباره برجام بود که کارساز واقع شد.

مقررات ناظر بر فعالیت سنای آمریکا به سناتورها اجازه داده است،‌ درباره هر موضوعی به طور نامحدود صحبت کنند. در نتیجه، اگر موضوعی در دستور جلسه سنا قرار گیرد، چند سناتور می‌توانند با ایراد سخنرانی طولانی و پیاپی به وقت‌کشی بپردازند، به نحوی که فرصتی برای پرداختن به این موضوع باقی نماند و مذاکره و رای‌گیری درباره آن منتفی شود. به این ترفند پارلمانی، فیلی باستر نام داده‌اند که به اقلیتی از نمایندگان، امکان تاثیرگذاری بر تصمیمات سنا را می‌دهد. برای متوقف کردن این سخنرانی‌ها و خنثی کردن روش فیلی باستر، لازم است حداقل سه‌پنجم سناتورها (٦٠ نفر) به کفایت مذاکرات رای دهند. شمار موافقان برجام در سنا بیش از ٤٠ نفر بود و در صورت قرار گرفتن برجام در دستور جلسه سنا، این گروه می‌توانست برای جلوگیری از طرح آن در جلسه، به روش فیلی باستر متوسل شود، به همین دلیل مخالفان برجام در سنا به کلی از قراردادن برجام در دستور جلسه صرف‌نظر کردند و به این وسیله پس از مدت‌ها بحث و اظهار نظر در آمریکا برجام توانست بدون استفاده اوباما از حق وتو، از سد سنا بگذرد.

کارشکنی‌ نتانیاهو در مسیر توافق

این تنها بخشی از تلاش‌ها برای کارشکنی در توافق هسته‌ای بود و آن بخشی بود که پس از جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای و نهایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک به صورت کاملا آشکار از سوی مخالفان مذاکرات در آمریکا انجام شد.

اما کارشکنی در مذاکرات، موضوعی بود که از مدت‌ها قبل به شکل آشکار و پنهان هم از سوی تندروها در آمریکا و هم از سوی رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی در منطقه انجام می‌شد. در این راستا صهیونیست‌ها دو گزینه را برای قانع کردن کنگره به مخالفت با توافق هسته‌ای دنبال می‌کرده و می‌کنند که بخشی از آن حملات آشکار و شدید علیه موافقان توافق است و بخش دیگری هم اقدامات پشت پرده برای اقناع آنهاست. سخنرانی تند نتانیاهو در جمع اعضای کنگره را که اسفند گذشته صورت گرفت، می‌توان در زمره حملات آشکار به توافق در نظر گرفت. حملاتی که به‌شدت روابط باراک اوباما را با نتانیاهو کمرنگ کرد و اکنون با ناکامی سنا مشخص شد به هدف خود نیز نرسیده‌اند.

ابراز ناراحتی اوباما از اقدامات نتانیاهو که چندین بار به صورت کاملا آشکار ابراز شد و حتی رئیس‌جمهور آمریکا از ملاقات با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی امتناع کرد، باعث نشد صهیونیست‌ها از کارشکنی خود منصرف شوند و حتی در این اواخر در تعطیلات تابستانی کنگره، برای تعدادی از اعضای مجلس نمایندگان آمریکا، تور سرزمین‌های اشغالی برگزار کردند و در مجموع 81 نفر از اعضای مجلس نمایندگان آمریکا که حدود 20 درصد نمایندگان آن‌را تشکیل می‌دهند، راهی سرزمین‌های اشغالی شدند.

چشم‌انداز مبهم اجرای برجام

با وجود توافق ایران و 1+5 و عبور برجام از سد سنا، هیچ‌یک از تلاش‌ها برای اخلال در اجرای برجام متوقف نشده است.

نتانیاهو و لابی صهیونیستی همچنان در حال اعمال فشار برای جلوگیری از اجرای برجام و ادامه پروژه ایران‌هراسی هستند و می‌توان انتظار داشت، برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل ـ که تا چند روز دیگر آغاز می‌شود ـ فرصتی برای ادامه نمایش‌های طنزگونه نتانیاهو باشد. درباره عربستان هم اگرچه از آن تلاش‌های شدید و غلیظ چند ماه گذشته خبری نیست، اما با توجه به رویکرد تقابلی مسئولان این کشور در مقابل جمهوری اسلامی ایران نباید توقع داشت که در صورت تصویب برجام از سوی ایران و سایر طرف‌ها، زمان اجرای آن شاهد کارشکنی سعودی‌ها نباشیم. در آمریکا همچنان تندروها به اقدامات خود برای جلوگیری از اجرای برجام ادامه می‌دهند.همه اینها حاکی از آن است که برجام حتی در صورت تصویب نهایی، راه آسانی برای اجرا در پیش ندارد و بر همین اساس بسیاری از تحلیلگران معتقدند بخش مشکل ماجرای هسته‌ای تازه آغاز شده است.

آخرین ضربه فیل‌ها به برجام

جمهوریخواهان که تلاششان برای جلوگیری از اجرای برجام در کنگره شکست خورده، دست از کارشکنی و اخلال در اجرای توافق هسته‌ای بر نداشته و در تازه‌ترین تلاش در این زمینه، طرحی را در مجلس نمایندگان تصویب کرده‌اند که اگرچه همچون دیگر تلاش‌هایشان فرصت اجرا نخواهد یافت، اما از تلاش‌های بی‌وقفه این حزب سیاسی در آمریکا برای بر هم زدن توافق هسته‌ای حکایت دارد.

‌ این طرح خواستار پرداخت 46 میلیارد دلار غرامت به دسته‌ای از شهروندان آمریکا از محل دارایی‌های مسدود شده ایران در آمریکاست.