سلول‌های بنیادی، کلید درمان سیروز کبدی

در نتیجه در صورت بروز بیماری مانند سیروز کبدی، مسائل گوارشی برای فرد مبتلا به وجود می‌آید. این بیماری در مراحل اول با کمک دارو تا حدودی قابل درمان و کنترل است، اما در صورت پیشرفت، در مراحل نهایی چاره‌ای جز پیوند کبد برای فرد بیمار باقی نمی‌گذارد.

پیوند کبد نیز عوارض حین عمل و پس از عمل دارد و مشکلاتی برای فرد گیرنده ایجاد می‌کند و بعلاوه هزینه‌های سرسام‌آوری هم دارد.

داروهای بسیار زیادی تا امروز برای درمان کبد تولید شده است، اما هیچ یک به طور کامل موثر نبوده و موجب ‌شده تا بیمار همواره نیازمند مصرف دارو باشد. پیوند کبد امروز روش رایجی است و بسیاری از بیماران در نوبت دریافت پیوند کبد هستند.

به‌تازگی پژوهشگران دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز در قالب پروژه تحقیقاتی دکتر ایمان حقانی با راهنمایی دکتر سیف‌الله دهقانی و دکتر عباسعلی قادری موفق به ارائه روش جدیدی در درمان بیماری سیروز کبدی با استفاده از سلول‌های بنیادی در موش‌های آزمایشگاهی شده‌اند که امید زیادی برای پیدا کردن یک راه‌حل موثر و ارزان برای درمان سیروز کبدی در انسان به وجود آورده است.

کلید در دست موش‌ها

دکتر سیف‌الله دهقانی، استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با جام‌جم ضمن اشاره به این که گروه تحقیقاتی آنها پیش‌تر استفاده از سلول‌های بنیادی را در درمان مفاصل آرتروز شده آزموده و نتایجش را منتشر کرده بود، گفت: ما با توجه به مطالعات قبلی‌مان و بررسی‌ای که در منابع داشتیم، تصمیم گرفتیم کارایی سلول‌های بنیادی را در درمان بیماری سیروز کبدی آزمایش کنیم.

وی در توضیح چگونگی انجام آزمایش افزود: برای تحقیقات از موش استفاده کردیم، زیرا ساختار کبدش بسیار شبیه به کبد انسان است. ما به مدت سه ماه با تزریق داروی کربن تتراکلراید، شرایط کبد سیروز شده را در موش‌ها در محیط آزمایشگاهی به وجود آوردیم.

وقتی از سیروزشدگی کبد آنها مطمئن شدیم، سلول‌های بنیادی را از خود موش‌ها استخراج، تکثیر و خالص‌سازی و برای درمان آماده کردیم.

سپس یک گروه از موش‌ها را به عنوان گروه شاهد نگه داشتیم و هیچ درمانی روی آنها انجام ندادیم، اما روی دو گروه اثر تزریق سلول‌های بنیادی را بررسی کردیم.

در یک گروه سلول‌های بنیادی را در سیاهرگی تزریق کردیم که از روده و معده وارد کبد می‌شود. در گروه دیگر یک سری از سلول‌های بنیادی را به طور مستقیم در بافت کبد تزریق کردیم.

سپس 60 روز صبر کردیم تا نتیجه اعمال درمان را ببینیم. نتیجه این شد که در گروه موش‌هایی که کبدشان سیروز شده بود و هیچ درمانی روی آنها صورت نگرفته بود، در پایان آزمایش، بیماری‌شان شدت پیدا کرده بود، اما در دو گروه آزمایشی دیگر که مورد درمان با سلول‌های بنیادی قرار گرفته بودند، بافت کبد تا حد قابل‌توجهی ترمیم یافته بود.

دکتر دهقانی در حالی که نسبت به نتایج این تحقیق امیدواری زیادی داشت، افزود: چه‌بسا اگر آزمایش دیگری انجام دهیم و مدت مطالعه را تا یک سال ادامه دهیم، در این صورت شاهد بهبود بیشتر بافت کبدی موش‌ها باشیم. نتیجه مطالعه ما بسیار امیدوارکننده بود.

از انتشار نتایج تحقیق تا درمان

دکتر دهقانی با اشاره به این که نتایج فعلی در کنفرانس‌های علمی ارائه شده و به زودی در یکی از ژورنال‌های علمی بین‌المللی منتشر خواهد شد، درخصوص گام‌های بعدی برای رساندن نتایج این تحقیق به مرحله درمان در سطح انسانی گفت: در مرحله بعدی باید این روش را روی حیوان دیگری که از لحاظ زیست‌شناسی به انسان نزدیک‌تر است آزمایش کرد. مثلا سگ‌ها ساختار بدنی‌شان بسیار شبیه انسان است.

استفاده از سلول‌های بنیادی که منشأشان، بدن موجود زنده است، ضرر خاصی نخواهد داشت. در واقع در مراحل بعدی استفاده از این تکنیک در درمان انسان بر عهده پزشکان است و باید در شرایط آزمایشگاهی برای توسعه این روش در سطح انسانی مطالعاتی صورت گیرد. در مورد تکنیک سلول‌های درمانی که ما برای درمان مفاصل مبتلا به آرتروز استفاده کردیم نیز اکنون مراکزی وجود دارد که از سلول‌های بنیادی برای درمان بیماری‌های آرتروز برای مفاصل انسانی استفاده می‌کنند.

امکانات و هزینه

دکتر دهقانی در پاسخ به این که در صورت تحقق امکان استفاده از این روش درمانی برای انسان، آیا ابزارهای لازم برای این نوع درمان در مراکز تحقیقاتی کشور وجود دارد، گفت: خوشبختانه ما امکانات تهیه، خالص‌سازی و تکثیر سلول‌های بنیادی را تقریبا در تمام استان‌ها داریم. این سلول‌ها را می‌توان از خود بیمار گرفت و تکثیر کرد و به خودش دوباره تزریق کرد.

وی درخصوص هزینه‌های این روش درمانی در مقایسه با پیوند کبد تصریح کرد: در حال حاضر هزینه عمل پیوند کبد چیزی حدود 70 تا 80 میلیون تومان است. در صورتی که استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان سیروز کبدی حدود 10 میلیون تومان و بلکه کمتر تمام می‌شود و بنابراین استفاده از این تکنیک می‌تواند روند درمان بیماری سیروز کبدی را به کلی متحول کند.

دامپزشکی، زیربنای پزشکی

امروزه دامپزشکان بر بهداشت و سلامت مواد غذایی و بسیاری از موارد مربوط به بیماری‌های مشترک انسان و دام نظارت جدی دارند و راهکارهای درمانی را پیدا می‌کنند. یک شاخه از دامپزشکی به حوزه‌ای می‌پردازد که راهکارهای درمانی انسان‌ها را در آزمایش روی حیوانات جست‌وجو می‌کند. نتایج مثبت این آزمایش‌هاست که امروز در قالب روش‌های درمانی و جراحی روی انسان‌ها اعمال می‌شود.

فیزیولوژی و آناتومی از حوزه‌های مشترک پزشکی و دامپزشکی است. اکنون در بیشتر کشورهای دنیا در بیمارستان‌های بزرگ یک آزمایشگاه تجربی وجود دارد که تحقیقات روی روش‌های درمانی مختلف را در مورد حیوانات کوچک مانند موش و خرگوش مطالعه می‌کنند و پس از موفقیت آن روش‌ها را در درمان انسان‌ها به کار می‌گیرند.

کاظم کوکرم

دانش