عصبانیت عامل اصلی بسیاری از قتل‌ها

به عقیده کارشناسان شایع ترین عوامل ایجادکننده خشم و عصبانیت در اشخاص را به‌طور خلاصه می‌توان این‌طور دسته بندی کرد: خستگی‌های جسمانی و تحلیل رفتن قدرت بدنی بر اثر کارهای سخت، گرسنگی و ضعف، کمبود ویتامین‌ها بویژه ویتامین B1، توقعات و انتظارات بی‌جا و بیش از حد توان، قانع نبودن، انتقادپذیر نبودن، داشتن ضعف در قوه عقل، منطق و استدلال و ناتوانی در گفت‌وگو، فقدان معنویت، مورد تمسخر واقع شدن از سوی دیگران، شکست در کارها و برنامه‌ها و
‌با‌وجود همه موارد فوق، مهم‌ترین ریشه‌های خشم و عصبانیت افراد را باید در کودکی افراد و تأثیرات محیط خانوادگی و تربیتی اشخاص جست وجو کرد.

خشم چیست؟

مهم‌ترین راه‌حل یک موضوع شناخت آن است، بر‌همین‌اساس بهتر است خشم را بشناسیم.

در این زمینه یکی از روانپزشکان کشور با گفتن این‌که خشم در همه انسان‌ها وجود دارد معتقد است خشم، واکنش طبیعی در مقابل شرایط غیرطبیعی است.

علی محرابی‌مهر می‌گوید: درست است که خشم در همه افراد وجود دارد اما باید بسیار مواظب باشیم خشم جزو صفات و ویژگی‌های بار زمان نشود. انسان باید بتواند خشم خود را مهار کند تا این عدم‌کنترل خساراتی را به خود و دیگران وارد نکند.

ارتباط عصبانی بودن با بیماری‌های جسم

پزشکان در تحقیقات خود اعلام کردند بسیاری از بیماری‌های روانی به جسم هم آسیب می‌زند؛ وی ‌ ادامه می‌دهد: امروزه ثابت شده است عدم‌کنترل خشم موجب بیماری‌های قلبی، گوارشی و تنفسی خواهد شد، همچنین می‌توان به‌راحتی گفت خشم‌های متوالی شاید قبل از آن‌که برای دیگران مضر باشد بیشترین زیان را به خود فرد می‌رساند.

این روانپزشک می‌گوید: خشم‌های مزمن موجب وسواس، افسردگی، حملات هراس و اختلالات جسمی‌می‌شود که منشأ آنها روانی است.

خشم می‌تواند عملکرد فرد را تحت‌تاثیر قرار داده و باعث کارهای غیرمعمول از فرد شود‌، اما شاید در این بین نگاهی به جامعه آماری آسیب‌دیدگان و قربانیان خشم آنی جالب باشد. در آمارها آمده است یک‌سوم قتل‌هایی که اتفاق می‌افتد توسط افرادی است که در سابقه خود ارتکاب به جرم و جنایت را نداشته‌اند و فقط به‌دلیل آن‌که به‌طور ناگهانی دچار خشم شده‌اند، دست به چنین رفتاری زده‌اند. این آمار نشان از این دارد که افراد زیادی در کنار هم قرار دارند که ‌در معرض خشم یا جنون آنی هستند و این افراد کمتر از مهارت کنترل خشم برخوردارند.

آسیب به خود هم جزو مواردی است که برخی افراد هنگام عصبانیت انجام می‌دهند و متاسفانه این موضوع هم شایع است.

محرابی‌مهر می‌گوید: این عصبانیت به شکل معمول موجب نمی‌شود فرد به خودش آسیب بزند اما در درازمدت او را دچار ابتلا به اختلالات جسمی‌ و روانی می‌کند.

وی افزود: باید گفت که اغلب علائم خشم علاوه بر عصبانیت با خشکی دهان، سرگیجه، تکرر ادرار و افزایش ضربان قلب همراه است. انتظار می‌رود فرد عادی بعد از یک دقیقه عصبانیت بتواند خود را کنترل کند. می‌توان به نوعی خشم آنی را شبه جنون کوچک نامید، البته با این تفاوت که این شبه‌جنون کوچک مدت زمان کمتری نسبت به جنون دارد.

عصبانیت منحصربه‌فرد

محرابی‌مهر با اشاره به این‌که کنترل خشم برای هر فردی با فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد، ادامه می‌دهد: هر کسی باید عوامل تشدیدکننده عصبانیت و خشم خود را بشناسد و بتواند از آنها دوری کند، برای مثال ممکن است فردی به صدای بلند تلویزیون حساسیت داشته باشد یا فرد دیگری به از بین رفتن تمرکزش هنگام کار و مطالعه، پس افراد باید حداقل این عوامل را شناسایی کنند و مانع خشمگین شدن شوند.

اما همان‌طور که در ابتدای مطلب عنوان شد، یکی از عوامل ایجاد خشم کمبود معنویت افراد است. ما مسلمان‌ها معتقدیم موقع خشم و عصبانیت نباید تصمیم‌گیری کرد یا به دیگران توهین کرد و به بحث پرداخت، بلکه باید خود را کنترل کرده و اجازه ندهیم عصبانیت مانع از غیرمنطقی شدن ما شود. برای این موضوع هم راه‌حل‌هایی از جمله دوری از محلی که خشمگین مان کرده و نوشیدن آب و قدم زدن وجود دارد، با این حساب رفتن افراد به سمت معنویت و تقویت ایمان نیز می‌تواند راهکار مناسبی برای کنترل خشم و پیشگیری از حوادث بعدی شود.

این نکته تقریبا اثبات شده است و البته خودمان هم با بررسی سوابق خشمگین شدنمان می‌توانیم به این موضوع صحه گذاریم که افراد بعد از خشم به شدت پشیمان می‌شوند. این موضوع و فکر کردن به این‌که ممکن است برخی اوقات پشیمانی سودی نداشته باشد ، می‌تواند در جهت رفتار درست در زمان عصبانی شدن به کمک افراد بیاید.

وی ادامه می‌دهد: این پشیمانی موجب احساس گناه در فرد شده و اضطراب را همراه دارد. بنابر این اضطراب ناشی از احساس گناه می‌تواند در فرد دوباره به خشم منتهی شود که چرخه معیوبی از خشم و اضطراب ایجاد خواهد شد.

جامعه‌شناسی خشم

اما خشم و عوامل تشدیدکننده آن می‌تواند جزو بررسی‌های جامعه‌شناسان باشد به‌خصوص وقتی طیف زیادی از افراد جامعه با این مشکل مواجه می‌شوند. در این موضوع یک جامعه‌شناس در مورد دلایل افزایش خشونت در جامعه معتقد است: امروز نسبت به یک دهه گذشته و دهه‌های قبلی میزان خشونت در جامعه بیشتر شده است. کاوه محمودخانی ادامه می‌دهد: متاسفانه باید گفت امروز آستانه تحمل فردی و اجتماعی به میزان زیادی کم شده که یکی از علت‌های بارز آن می‌تواند نداشتن برنامه منظم کاری و تفریحی باشد، یعنی فرد طبق استانداردهای معمول هشت ساعت کار و هشت ساعت استراحت و هشت ساعت تفریح را ندارد.

وی ادامه می‌دهد: با توجه به خط فقر اعلام شده و مشکلات اقتصادی، این استاندارد کار و استراحت و تفریح برای جمع کثیری مهیا نمی‌شود و همین خود می‌تواند عامل ایجاد خشونت در جامعه شود. برای همین خیلی پیش می‌آید که شاهد بحث و جدل راننده تاکسی با مسافران، شاگردان در کلاس‌های درس، پدر و مادر با فرزندان و... باشیم که گاهی حتی این خشم و درگیری لفظی به درگیری فیزیکی و حوادثی تلخ تبدیل می‌شود.

این جامعه‌شناس به بالا رفتن سن‌ ازدواج و آمار بالای طلاق اشاره کرده و می‌گوید: این موضوع و افزایش طلاق و شکست در زندگی هم آستانه تحمل را پایین آورده است. در مقایسه شهرها با روستاها افرادی که به دور از شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند از آرامش نسبی بیشتری برخوردارند، در شهرها فضاهای تنگ آپارتمان، ترافیک، تورم و نگرانی از آینده و مواردی از این دست بر کنترل خشم اثر می‌گذارد و آستانه تحمل افراد را به‌شدت پایین می‌آید.‌کاوه محمودخانی خاطرنشان می‌کند: ورزش از جمله دویدن، دوچرخه‌سواری و تحرک می‌تواند در کنترل خشم موثر واقع شود و افراد را سرحال‌تر کند تا دیرتر عصبانی شوند. توصیه می‌شود افراد موقع عصبانیت چهره خود را در آینه ببینند یا از اطرافیان بخواهند از آنها عکس انداخته و پس از عصبانیت آن را نگاه کند، دیدن تصویر انسان موقعی که عصبانی است می‌تواند در تغییر شناختی او نسبت به عصبانیت مؤثر باشد.

غذاهایی برای خشمگین شدن

محرابی‌مهر می‌گوید تغذیه سالم یکی از راهکارهای موثر در کنترل خشم به‌شمار می‌آید او معتقد است با مصرف سبزیجات و مواد لبنی آرامش را می‌توان افزایش داد. همچنین استفاده از مواد رنگی و مصنوعی که در برخی مواد غذایی وجود دارد آستانه تحمل را پایین می‌آورد.

کافی است پرونده‌های افرادی را ورق بزنید یا بخوانید که تنها به خاطر پول خرد در تاکسی یا زودتر رفتن در جای پارک، یا خطای رانندگی و تصادفات کوچک اکنون به‌عنوان قاتل پشت میله‌های زندان به سر می‌برند و هر شب با خود می‌اندیشند چه زمانی این کابوس به پایان می‌رسد. کافی است کمی‌ درباره عاقبت افرادی بیندیشید که در لحظه ای شیء خطرناکی را براثر عصبانیت به سمت عزیزشان در خانواده پرتاب کردند و ....

این افراد اکنون آرزو می‌کنند، کاش در آن زمان سخت‌ترین سخنان را تحمل می‌کردند، اما دستشان به خون عزیز یا حتی یک آدم بی‌گناه غریبه آلوده نمی‌شد. اگر پای صحبت آنها بنشینیم بی‌شک این جمله مشترک را از زبان آنها می‌شنویم که ای‌کاش زمان به عقب می‌آمد تا عصبانیت‌مان را کنترل کنیم.‌اگر اینها را با دقت نظاره کنیم می‌توان با همه خستگی‌ها و عوامل کاهش آستانه تحمل، کنترل دقیق‌تری داشته باشیم و عاقبت‌اندیش عمل کنیم.

مائده شیرپور

ضمیمه تپش