یک چرخ علمی

برادران دوقلویی که با برنامه‌های «ارتباط ایرانی»، «آسمان شب» راه برنامه‌سازی علمی را گسترده‌تر کردند و بعد از «مردم ایران سلام» محمدرضا شهیدی‌فرد برای اولین‌بار یکجا در قاب تلویزیون قرار گرفتند و برنامه‌های خودشان را ساختند. «تیک تاک»، «دایره»، «کندو»، «مدار بسته»، آیتم‌های «تصویر زندگی»، فهرست برخی از برنامه‌هایی بود که این دو ساخته بودند حالا آنها با برنامه «چرخ» در شبکه چهار حضور دارند.

به‌روز بودن در حوزه‌های علمی

این دو در یک قرار نانوشته تصمیم گرفته‌اند بخش‌های فنی و اجرایی و البته پیگیری‌های دشوار را به فواد و اجرا، تحقیق، نگارش و کارهای نرم‌افزاری را به سیاوش محول کنند. هرچند وقتی به پشت صحنه برنامه در استودیو‌12 ساختمان تولید می‌رویم تفاوتی در کار این دو برادر نمی‌بینیم و آنها در هر دو حوزه فنی و تولید محتوا با هم مشارکت دارند. فواد صفاریان که به قول خودش سعی می‌کند بیشتر در زمینه ساختار هنری برنامه و محتوای تولید و فرآیند برنامه فعالیت کند.

به نظر می‌آید شما هر بار با ایده‌ای نو قالب متفاوتی برای یک برنامه علمی ترسیم می‌کنید. ایده ساخت چرخ چگونه به ذهنتان رسید؟

سال گذشته برنامه «1/618 » را در زمانی که پس از 33 قسمت به پختگی مناسبی رسیده بود به دلیل مشکلات مالی متوقف کردیم و می‌دانستیم که با شرایط مالی سازمان امکان ساخت برنامه‌ای به این شکل نیست. تا این‌که با تغییراتی که در شبکه چهار رخ داد از ما دوباره برای همکاری دعوت شد. جلسه‌ای که با غلامرضا غلامی داشتیم ایشان گفتند که دنبال یک برنامه علمی خوب و موفق هستم که محتوای بالایی داشته باشد، به زبان ساده با مخاطب سخن بگوید، به لحاظ علمی فاخر و شیک باشد و مهم‌تر از همه برنامه‌سازی در آن رخ دهد. این صحبت‌ها و حضور مدیر گروهی که خود با برنامه‌سازی علمی آشناست و کارشناس این حوزه است ما را به ساخت برنامه‌‌ای با همان ویژگی‌هایی که شبکه می‌خواست ترغیب کرد.

به نظرتان چه ویژگی‌ای در برنامه شما هست که آن را از دیگر برنامه‌های علمی متفاوت می‌کند؟

وقتی قرار است به معنای واقعی برنامه‌سازی کنیم یعنی پس همه چیز قابل تغییر است و این‌طور نیست که حتما 15 دقیقه پلی‌بک داشته باشیم و 40 دقیقه زنده، بلکه بنا به موضوع روز همه اینها می‌توانند تغییر کنند. بهتر است پاسخ پرسش شما را این‌طوری بدهم که ما هیچ‌وقت به برنامه‌مان متری نگاه نکردیم. یعنی نگفتیم الان باید این‌قدر بسازیم پس برویم دنبال یک آیتم تا 15 دقیقه را پر کنیم. نمونه این به‌روز بودن و پرهیز از نگاه کلیشه‌ای حضور آقای گری لوئیس، هماهنگ‌کننده مقیم سازمان ملل متحد در استودیوی برنامه و گپ یک‌ساعته ما با ایشان به مناسبت هفتادمین سالگرد تاسیس سازمان ملل متحد بود. تمام ساختار برنامه در این گفت‌وگو تغییر کرد و به نظرم برای اولین بار این اتفاق در یک برنامه علمی افتاد.

اتفاقا این برنامه را دیدم و به نظرم فضای نویی در برنامه‌سازی بود؟

شاید باور نکنید که تا لحظه آخر هم برای ما این اتفاق خاص بود و این‌که سازمان صداوسیما با این مصاحبه موافقت کرد و البته از جانب ایشان هم پاسخ برای گفت‌وگو مثبت بود همگی به ما کمک کردند که تجربه متفاوتی را در برنامه علمی داشته باشیم.

جذابیت اجرای علمی

سیاوش صفاریان‌پور که اجرای برنامه چرخ را به‌عهده دارد، سعی می‌کند بخش‌های ناگفته برنامه را تا زمان شروع برنامه بگوید. او معتقد است که این برنامه یک محصول جمعی است و از نفیسه نعیمی‌پور و مهدی صارمی‌فر به عنوان همراهان همیشگی برنامه‌های گروهشان یاد می‌کند.

در تعریف برنامه‌ چرخ گفته‌اید دنبال اطلاعات به‌روز علمی هستید.

به‌روز بودن در این برنامه یعنی رصد تمام اخبار و رویدادهای جهان در لحظه و اولویت‌بندی‌شان برای ارائه در برنامه، البته بخش مهمی از آن را از طریق ترجمه و جستجو در منابع خبری مهم دنیا و سایت‌های معتبر علمی جهان به‌دست می‌آوریم.

حضور‌ هر روز مهمان با توجه به موضوع روز چقدر به جذابیت برنامه‌تان کمک کرده‌ است؟

معمولا این روال را در تمام برنامه‌های علمی رعایت کرده‌ایم و با شناختی که از این استادان داریم تلاش می‌کنیم بنا به موضوع روز یک کارشناس هم دعوت کنیم. در واقع حضور استادان دانشگاه و پژوهشگران در کنار مهدی صارمی‌فر، کارشناس علمی برنامه به گفت‌وگومحور شدن برنامه کمک کرده‌ است. این قالب بسیار برای مخاطب جذاب و چنین برنامه‌هایی مخاطب جهانی دارند.

دکور در برنامه‌های شما همیشه هویت منحصربه‌فردی داشته‌ است ویژگی‌های دکور این برنامه چیست؟

دکور برای ما همواره اهمیتی برابر با محتوای برنامه داشته است و وسواس مضاعفی را برای نو و متفاوت بودن آن خرج می‌کنیم. در چرخ تصمیم گرفتیم با استفاده از عناصر اصلی مانند فلز، چوب، شیشه و آجر به عناصر کاربردی زندگی بشر نزدیک شویم، البته امروز هم اساس و بنیان هر پدیده است. همچنین فضای برنامه را که بیشتر در آن یک گپ و گفت علمی رخ می‌دهد را به مکانی مانند کارگاه، آزمایشگاه یا موزه شبیه کردیم و نشانه‌ای مختلف از مباحثی که داریم را در آن گنجاندیم.

به‌نظرتان آیا توانسته‌اید نیاز مخاطب برنامه‌های علمی سیما را برآورده کنید؟

به نظرم مخاطب شبکه چهار سیما مخاطبی باسواد یا مخاطبی که می‌خواهد به واسطه تماشای یک برنامه تلویزیونی به دانسته‌ها و داشته‌هایش افزوده شود، طرح موضوعات علمی از دل رویدادهای روزمره یا حوادثی که رخ داده می‌تواند مخاطب را با چرایی یک ماجرا آشنا کند. بررسی علمی داستان پطروس فداکار که بهانه‌ای بود برای طرح دانش سدسازی یا اکران فیلم «جنگ ستارگان» و شمشیرهای لیزری جنگ ستارگان که فرصتی برای طرح کاربرد لیزر در فیزیک و علوم پزشکی بود. با ورود به این حوزه‌ها طیف وسیعی از مخاطبان از نوجوان تا بزرگسال با سطح سواد متفاوت می‌توانند بیننده برنامه باشند.

ژورنالیسم علمی در چرخ دانش

مهدی صارمی‌فر، روزنامه‌نگار علمی یکی از کارشناس مجریان این برنامه است که در کنار دعوت از مهمانان صحت و سقم اخبار را با جستجو در سایت‌های علمی بررسی می‌کند.

موضوع‌بندی برنامه چگونه است؟

روزهای شنبه را به جهان شگفت‌انگیز تن، یکشنبه دوران کهن، دوشنبه آینده‌نگری و آینده پژوهی، سه‌شنبه واژه‌شناسی و چهارشنبه‌ها را به بررسی مطبوعات علمی اختصاص داده‌ایم.

در بخش بررسی رسانه‌های علمی و اخبار روز به چه نکاتی تکیه می‌کنید؟

به تاثیرگذارترین رویدادها و مقالات علمی منتشر شده اهمیت بیشتری می‌دهیم. به‌نظرم یک اشاره در این برنامه می‌تواند مخاطب را برای خواندن یک مطلب علمی وسوسه کند و این کار می‌تواند سهم مطالعه را افزایش دهد. این روزنامه‌نگار علمی معتقد است، برنامه‌ای مانند چرخ می‌تواند فصل جدیدی از ژورنالیسم علمی را رقم بزند و جوانان را به مطالعه در این حوزه تشویق کند.

نیره رضایی مطلق