یکی بیاید این جشنواره را تحویل بگیرد

به گزارش جام‌جم، هشتمین جشنواره بین المللی تجسمی فجر از ساعت 18 فردا افتتاح می‌شود و تا 17 اسفند 205 اثر بخش مسابقه‌ای این رویداد همراه با 50 اثر از پیشکسوتان هنر ایران روی دیوار گالری‌های موسسه صبا می‌رود.

درحالی جشنواره تجسمی فجر می‌خواهد شمع تولد هشت سالگی خود را فوت کند که درباره این جشنواره حرف و حدیث‌های زیادی وجود دارد. جشنواره‌ای که در شش دوره نخست به صورت رقابتی و مسابقه‌ای برگزار شد، ناگهان به بهانه کمبود وقت در دوره هفتم به صورت غیررقابتی برپا شد. برگزارکنندگان دوره هفتم جشنواره عنوان کردند از این به بعد جشنواره تجسمی فجر ویترین آثار منتخب دوسالانه‌هایی خواهد بود که انجمن‌ها برپا می‌کنند. اما این تصمیم به یک سال نکشیده، نقض شد و در دوره هشتم، باز هم جشنواره فراخوان داد تا 4915 هنرمند ایرانی و خارجی 9230 اثر را به دبیرخانه این رویداد هنری ارسال کنند.

در جستجوی یک تعریف ساده

یکی دیگر از مسائل مربوط به جشنواره امسال، این بود که به جای تعیین داوران در هر گروه، یک شورای هنری شکل گرفت که کل آثار را در رشته‌های مختلف بررسی کنند.

اصغر کفشچیان مقدم، عضو شورای هنری هشتمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی در این باره به خبرنگار ما گفت: فجر یک جشنواره است که باید براساس تعریفی که می‌داشت تنظیم می‌شد، اما جشنواره تجسمی فجر هیچ تعریف مشخصی نداشت؛ نه از منظر سیاست‌های کلان و نه برنامه‌های مدونی که در این هشت سال داشته است. شورای هنری فکر کرد به جای این که جشنواره گرایش محور باشد، هنر‌محور و اثرمحور شود؛ یعنی به جای این که شش داور در 11 بخش یعنی 66 داور داشته باشیم و تخصصصی و تکنیکال به آثار نگاه شود، نگاه هنری داشته باشیم و جمع محدودتری باشند که به رشته‌های مختلف تجسمی و ژانرهای هنری اشراف داشته باشند.

این عضو شورای هنری جشنواره در پاسخ به این پرسش که جشنواره تجسمی فجر تا کی قرار است آزمون و خطا کند، بیان کرد: این سوال را از کسانی بپرسید که تا امروز آزمون و خطا کردند. حرف ما هم همین است که تا کی قرار است جشنواره‌ها غیرتخصصی برگزار شود؟ تا کی باید زیرساخت‌ها نامعلوم باشد؟ تا کی باید سیاســتگذاران تعــــــریــف مشخصی ارائه نکنند؟ دوستان کمیسیون فرهنگی مجلس باید پاسخگو باشند که چرا بودجه کافی را به هنر اختصاص نمی‌دهند؟ چرا معاونت تجسمی از یک معاونت به حد یک دفتر و اداره تنزل کرد؟ آن هم در شرایطی که مثلا ورزش تا حد یک وزارتخانه ارتقا پیدا کرد. به نظر می‌رسد سیاستگذاری و توجهی که به ورزش وجود داشته به هنر نبوده است.

کفشچیان مقدم درباره تغییرات جشنواره که گاهی رقابتی و گاهی غیررقابتی برگزار شده، عنوان کرد: دوره هفتم جشنواره غیررقابتی بود، چون دوستان نمی‌خواستند اصلا آن را برگزار کنند. شاید اعتقادی به فجر در بین دوستان نبوده است. این را که چطور دوباره دوستان به رقابتی برگزار کردن جشنواره معتقد شدند، باید از خودشان بپرسید. این که جشنواره رقابتی باشد یا نه، دست شورای هنری جشنواره نیست. شورا اهدافی را تعیین می‌کند و پیشنهادهایی مطرح می‌کند. شورای سیاستگذاری نظرات شورا را می‌تواند تائید کند یا نکند.

گروهی از منتقدان می‌گویند با این روند برگزار شدن و نشدن جشنواره تجسمی فجر، توفیری ندارد. کفشچیان مقدم در این باره گفت: اگر جشنواره‌ای با آزمون و خطا اما هدفمند پیش برود، هیچ اشکالی ندارد؛ اما این نگاه هدفمند به مدیریت هنرهای تجسمی مربوط است و نه شورای هنری یک جشنواره.

جای خالی بزرگان

یکی دیگر از انتقادها و مشکلات هم این بوده است که در تمام ادوار برگزاری این رویداد، هرگز شاهد حضور هنرمندان صاحب نام تجسمی در بخش رقابتی جشنواره نبوده‌ایم.

عضو شورای هنری جشنواره امسال دراین باره چنین توضیح داد: باید دید میدانی که جشنواره ایجاد می‌کند چه عرضی دارد. ما باید از هنرمندان صاحب‌نام دعوت کنیم تا از طریق فراخوان در جشنواره شرکت کنند. باید فکر کرد برای همین فراخوان چه سازوکاری می‌توان در نظر گرفت تا مشارکت آنها را بالا برد. ضمن این که جشنواره فجر سابقه دارد. نمی‌شود یکشبه اعتماد هنرمندان را جلب کرد.

اما سوال اینجاست که چرا هنرمندان در جشنواره فیلم فجر شرکت می‌کنند، ولی جشنواره تجسمی فجر نتوانسته محل گردهمایی هنرمندان شود؟ کفشچیان مقدم که دارای دکترای هنرهای تجسمی و عضو هیات علمی و استادیار پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران است، دراین باره گفت: جشنواره فیلم 34 سال سابقه دارد، پس در این روند شکل‌هایی پیدا کرده و دعواهایش را کرده است. از طرفی هنرمندان تجسمی درونگراتر از سینماگران هستند. در یک پروژه سینمایی 50 نفر درگیرند و شش ماه بعد سر یک پروژه دیگر باز هم با هم هستند. اما هنرمندان تجسمی انفرادی کار می‌کنند. ضمن این که بودجه دفتر تجسمی را با معاونت سینمایی قابل مقایسه نیست.

دبیرکل جشنواره: ما هم دنبال جواب سوال شماییم

برای این که یکطرفه به قاضی نرفته باشیم، دیدگاه‌های مجتبی آقایی، دبیرکل این دوره از جشنواره را هم درباره برخی انتقادها جویا شدیم.

او در واکنش به این گفته که تا کی قرار است این جشنواره آزمون و خطا کند، گفت: این سوال خوبی است، شما اگر جوابش را پیدا کردید به ما هم بگویید. او ادامه داد: ما هفته پیش به کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی رفتیم و به دوستان گفتیم جشنواره فجر جزو پروژه های ملی ماست، اما متاسفانه هنوز اسناد بالادستی ندارند و مبتنی برسلیقه برگزار می‌شود. وقتی اسناد بالادستی در جشنواره‌ای نباشد، هیچ کس نیست به دبیر بگوید تو از سیاست‌های بالادستی عدول کرده‌ای. دوستان کمیسیون هم ضمن استقبال از این موضوع قرار شد نمایشگاه را ببینند و تدابیر لازم را در تدوین سند بالادستی جشنواره فجر اتخاذ کنند. با این که هنرمندان تجسمی کشورمان در مهم‌ترین حراج‌های بین‌المللی خوش می‌درخشند و آثارشان در معتبرترین موزه‌های جهان نگهداری می‌شود، اما هیچ گاه در جشنواره تجسمی فجر به صورت رقابتی شرکت نکرده‌اند.

مجتبی آقایی دراین باره عنوان کرد: در جشنواره‌های فیلم، موسیقی و تئاتر فجر هم هرسال این موضوع مطرح است که یکی آمد و یکی نیامد. در جشنواره تجسمی فجر یک بخش مدعوین را داریم که در آن استادان و پیشکسوتان را که احترامشان واجب است، خارج از مسابقه دعوت کردیم. اما به عنوان دبیرکل جشنواره می‌گویم تمام مشکل این است که باید عیار جشنواره را بالا ببریم تا هنرمند بگوید من از جشنواره اعتبار می‌گیرم. متاسفانه تاکنون همه دوره‌های جشنواره تجسمی فجر، این جشنواره بوده که از هنرمندان اعتبار جمع کرده است.

زخم کهنه هنرمندان پیشکسوت

تاها بهبهانی (از هنرمندان پیشکسوت کشورمان که آثارش در حراج‌های بین‌المللی فروش بالایی دارد): وقتی برای شرکت در دوسالانه پکن رفته بودم، سالن اول نمایشگاه مربوط به آثار نقاشان و مجسمه‌سازان پیشکسوت چین بود. وقتی وارد شدم بچه‌های مدارس پکن را برای تماشا آورده بودند. این بچه‌ها وقتی وارد سالن می‌شدند به دستور معلم، همه در برابر آثار پیشکسوتان ادای احترام می‌کردند. من اشک می‌ریختم که چطور این دانش‌آموزان را تربیت کردند که در مقابل پیشکسوتان هنر، این گونه محترمانه می‌ایستند. اما اینجا وقتی جشنواره‌ای می‌خواهد پا بگیرد، اول کاری که می‌کنند آنهایی را که پیشکسوت بودند و 50 - 40 سال کار هنری کردند، کنار می‌گذارند. این ماجرا برای ما کهنه شده و مثل زخمی می‌ماند که هر سال سر باز می‌کند.

سجاد روشنی