جویشگرهای بومی کم‌توان در رقابت با گوگل و یاهو

توسعه خدمات دلیل افزایش تعداد جویشگرها

یاری در پاسخ به این پرسش که آیا طرح جویشگر ملی برای سرپوش گذاشتن بر عملکرد ضعیف موتورهای جستجوی پارسی‌جو و یوز مطرح شده است تا آنان در یک برنامه‌ریزی جدید بتوانند به حیات خود ادامه دهند، چنین پاسخ می‌دهد: جویشگرهای مذکور در قالب یک پروژه دانشگاهی فعالیت خود را آغاز کرده بودند. از سال 93 بودجه زیادی را گرفتیم و توانستیم پروژه‌های مختلف را در دل یک طرح تعریف کنیم که فقط پارسی جو و یوز نیستند. در واقع یک طرح کلان با پروژه‌های مختلف با اهداف مختلف برای رسیدن یک دستاورد یکسان است. به گونه‌ای که در حال حاضر 13 شرکت دیگر برای مشارکت در اجرای طرح جویشگر بومی اعلام آمادگی کرده‌اند که می‌خواهیم از آنها حمایت کنیم. ما در پروژه‌های پژوهشی مانند پارسی‌جو و یوز فقط جستجوی متنی و تصویری داریم؛ درصورتی که موتورهای جستجو باید سرویس‌ها و خدمات بیشتری ارائه کنند؛ همان گونه که در حال حاضر موتور جستجوی بینگ (Bing) با 30 سرویس و گوگل (Google) با 260 سرویس به کاربران خدمات ارائه می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: افزایش تعداد سرویس‌ها و خدمات در قالب یک پروژه دانشگاهی امکانپذیر نبود. همین باعث تولد طرح جویشگرهای بومی شد. از سوی دیگر، با توجه به فعالیت و زحماتی که موتورهای جستجوی پارسی‌جو و یوز متقبل شده بودند، نمی‌توانستیم آنها را کنار بگذاریم، به همین دلیل آنها نیز امکان شرکت در فراخوان و مسابقه طراحی شده در دل آن را یافتند.

رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات تأکید می‌کند: با کمک این فراخوان، از فعالان بخش خصوصی خواستیم با دارایی‌های خود در بخش جویشگرها وارد عرصه شوند، اما از مجموع 40 مدعی فقط سه تیم یوز، زال (بخش خصوصی) و پارسی جو اعلام حضور کردند.

ضعف در برندسازی

دکتر یاری درباره دلایل عملکرد ناموفق موتورهای جستجوی یوز و پارسی‌جو می‌گوید: به اعتقاد ما این موتورها تمام تلاش خود را برای حرکت در مسیر موفقیت به کار برده‌اند. در ضمن پایه کار این موتورهای جستجو بر اساس پروژههای پژوهشی ـ دانشگاهی بوده است. موتورهای جست‌وجوی پارسی جو و یوز به این دلیل توانستند کارشان را ادامه بدهند که هزینه‌ای برای نیروی انسانی متقبل نمی‌شدند و چون همه نیروی دانشگاهی بودند، دانش و فناوری مورد نیازشان در دانشگاه‌ها به شکل موفق‌تری قابل رشد بود. بر مبنای این قابلیت‌ها در همان مرحله آغازین نیز مسابقه‌ای میان دانشگاه امیرکبیر و دانشگاه یزد برگزار شد که پروژه دانشگاه یزد (پارسی جو) برنده رقابت بود.

وی با اشاره به این که ورود بخش خصوصی به تنهایی بسیار هزینه‌بر است و برایشان مقرون به صرفه نیست، ادامه می‌دهد: همزمان با این دو دانشگاه، جویشگر موفقی متعلق به بخش خصوصی به نام ریسمون را نیز با ارائه سرور و پهنای باند حمایت کردیم؛ اما از آنجا که هدف آنها کسب درآمد از محل جویشگر نبود و هدفشان انجام فعالیت‌های اقتصادی در حوزه فناوری اطلاعات بود، نتوانستند رشد کنند و از گردونه فعالیت خارج شدند.

رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره تعداد بازدیدکنندگان موتورهای جستجوی فعلی و دلیل کم بودن تعداد کاربران می‌گوید: علت اصلی این است که روی آنها برندسازی انجام نگرفته است.

با وجود این ضعف، بررسی‌ها نشان می‌دهد کاربران موتورهای جستجو از سال گذشته تاکنون نه‌تنها ریزش نداشته است، بلکه با بهبود کیفیت سوالات و افزایش سرویس‌دهی موتورها مواجه هستیم. پارسی‌جو و یوز روزانه 50 تا 60 هزار کاربر یکتا و 200 هزار جستجوی متنی و 500 هزار بازدید از سرویس‌های مختلف (ترجمه، بازار، خبر، عکس و...) دارند.

دکتر یاری درباره ناشناخته بودن جویشگرهای مذکور میان بسیاری از کاربران اینترنت تأکید می‌کند: موافق نظر منتقدان هستم. خیلی‌ها با موتورهای جستجوی بومی آشنا نیستند و اصلا نمی‌دانند چیست. حالا موقع آن رسیده که اقداماتی برای برندسازی این موتورها متمرکز شود. البته باید توجه داشت جویشگرها ابتدا باید خدماتی برای ارائه داشته باشند تا بتوان آنها را معرفی و کاربر را جذب و حفظ کرد. هدف ما در گام اول معرفی موتورهای جستجو، دانش آموزان مدارس هستند که رایزنی‌هایی نیز در این باره انجام شده است.

وی ارائه مدل اقتصادی را از شرایط شرکت در طرح جویشگر ملی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: حمایت‌های دولت در حیطه ارائه تجهیزات زیرساختی مانند دیتا سنتر و پهنای باند است. در گام دوم طرح، شرکت‌ها باید مطابق مدل اقتصادی خود به درآمدزایی و استقلال برسند. رسیدن به این مرحله نیازمند آن است که کاربران جویشگرها به یک میلیون نفر برسند. در این صورت است که می‌توان انتظار درآمدزایی از آنها داشت.

عقب‌افتادگی یکساله طرح

افق تحقق اهداف طرح جویشگر ملی سه سال تعیین شده است، اما به گفته دکتر یاری، اجرای گام اول طرح با تأخیر یکساله مواجه است و این انتقادی است که رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات پژوهشگاه ارتباطات نسبت به عملکرد خود و مجموعه‌اش وارد می‌داند.

وی علت این تأخیر را وجود مسائل حقوقی برای انعقاد قرارداد با موتورهای جستجوی مذکور عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: رسیدن به یک مدل مشخص برای اجرای مسابقه میان مشارکت‌کنندگان، محدودیت سقف حمایت‌های تعیین شده توسط شورای راهبردی و ایجاد شرایط یکسان میان رقبا (با توجه به آن که پارسی‌جو و یوز چند سالی از اقدامات و فعالیتشان می‌گذرد) و نحوه حمایت از آنها با توجه به شرایطی که در رابطه با مدت زمان آغاز فعالیتشان (پارسی جو پنج سال، یوز دو سال و زال به‌عنوان جویشگر جدید بخش خصوصی) وجود دارد، چالش‌های دیگری بود که برای اجرای طرح با آنها مواجه بودیم.

به گفته دکتر یاری، موتور جستجوی پارسی جو از ابتدا تحت حمایت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و یوز تحت حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده‌اند، ولی جویشگر جوان زال که متعلق به بخش خصوصی است تاکنون از هیچ گونه حمایت دولتی بهره‌مند نبوده است. اینها سه تیمی هستند که قرار است در طرح جویشگر بومی با یکدیگر رقابت کنند.

رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات اظهار امیدواری می‌کند که تا یک ماه آینده قراردادها منعقد شوند و تا پایان امسال شاهد تحولات چشمگیری در فعالیت جویشگرهای بومی باشیم.

ضریب اطمینان نتایج جستجو

وجود موتورهای جستجویی مانند گوگل و یاهو باعث شده همچنان نگرانی نسبت به موفقیت جویشگرهای بومی وجود داشته باشد.

دکتر یاری در پاسخ به این نگرانی‌ها می‌گوید: ما نمی‌خواهیم موتور جستجویی مانند گوگل و یاهو ایجاد کنیم. شرکت‌های ایرانی نوپا و کوچک هستند و ما هیچ گاه به دنبال این نیستیم که این شرکت‌ها با شرکت‌هایی مانند گوگل و یاهو به همان شکل امروزی رقابت کنند، بلکه می‌خواهیم زمینه ارائه خدمات جذاب و بومی را فراهم آوریم تا از آن طریق کاربرهای فارسی زبان را جذب کنیم. وی ادامه می‌دهد: ضریب اطمینان نتایج جستجو با جویشگرهای بومی، 75 درصد گوگل است.

محدودیت جویشگرها، عامل شکست آنهاست

رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به این پرسش که آیا برای فعال‌سازی و ترغیب مردم نسبت به استفاده از جویشگرهای بومی فعالیت گوگل و یاهو در کشور محدود می‌شود، تأکید می‌کند: استراتژی طرح این نبوده و نخواهد بود. استراتژی طرح این است که اگر می‌خواهیم محدودیتی برای آنها ایجاد شود همان محدودیت‌هایی باشد که برای فعالیت گوگل در ایران اعمال می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: دلیل این که سرویس‌های بومی ما در حوزه فناوری اطلاعات رشد نمی‌کنند، محدودیت‌های منفی و شدیدی است که می‌گذاریم و باعث می‌شود بازار به رشدش امیدوار نباشد. به همین دلیل در سیاست‌های طرح تأکید شده است که اگر خواهان تنظیم بازار هستیم، باید به نحوه محدود کردن جویشگرهای بیرونی توجه شود و اگر برای آنها محدودیت‌هایی نمی‌گذاریم برای داخلی‌ها هم نگذاریم و قوانین جدیدی هم برایشان وضع نکنیم.

وی ادامه می‌دهد: در فرآیند ارزیابی طرح، مدل رشد کشورهای کره جنوبی، چین، روسیه و آمریکا را بررسی کردیم و از آنها الگو گرفتیم. فکر می‌کنم مدل‌های خاص و بومی مربوط به راه اندازی کسب و کار (استارتاپ‌ها) می‌توانند بازار خوبی در ایران داشته باشند؛ همان‌گونه که الان شاهد موفقیت‌هایی در این زمینه هستیم.

جذب کاربران بر مبنای عرق فرهنگی مدل دیگری است که لازم است در این زمینه فعالیت‌های بیشتری انجام شود و مدل دیگر، بحث انتقال دانش و فناوری روز دنیاست که این بخش نیز بشدت مورد توجه جویشگرهایمان است.

مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی جویشگرهای بومی

ایجاد شاهراه اطلاعاتی در کشور، ارائه مستندات اسلامی ایرانی بر پایه خط، فرهنگ و زبان فارسی، امنیت اطلاعات کاربران، ایجاد خدمات ارزش افزوده بر مبنای محتوای داخلی در زمینه‌هایی همچون نقشه‌های داخلی، پست، اطلاعات 118، اطلاعات مربوط به شرکت‌ها و رستوران‌ها، پوشش‌دهی گویش‌های ایرانی و توسعه ایده‌ها بر بستر جویشگرهای بومی ازجمله اهداف راه‌اندازی جویشگر‌های بومی است.

سهیلا فلاحی

دانش