قرارهای تلگرامی؛ بازی با هیجان جوانی

نیاز، عامل قرارهای تلگرامی

یک استاد جامعه‌شناسی درباره چرایی و پیامدهای این پدیده نوین اجتماعی معتقد است: این گردهمایی‌ها نه فقط یک رفتار، بلکه نوعی کنش اجتماعی است. کنش‌های اجتماعی در ذات خود حاوی عنصر تفکر و عقلانیت کنشگر است، لذا محکوم کردن این تجمع‌ها صرفا به این دلیل که تجمع‌کنندگان آن در حال انجام یک سری رفتارهای احساسی‌اند، امر صحیحی نیست. ولی باید دید این تجمع‌ها پس از شکل‌گیری لزوما حاوی همان میزان عقلانیت و حسابگری مرحله قبل نیستند.

دکتر داوود ابراهیم‌پور به جام‌جم گفت: در زمینه شکل‌گیری قرارهای تلگرامی و تجمع‌های شبکه‌های مجازی می‌توان عنصر نیاز را به تحلیل‌های اجتماعی وارد کرد. شناخت این نیازها بخصوص در قشر جوان و توجه به رفع آنها از سوی مسئولان ضروری است. اولویت‌بندی رفع نیازها به الزامات مختلفی مانند ارزش‌های اجتماعی، برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، سیاست‌های کلان، وضعیت بودجه و اعتبارات اجتماعی و فرهنگی بستگی دارد. چنانچه این نیازها بدرستی شناسایی نشود یا به دلایل مختلف موجه یا ناموجه به رسمیت شناخته نشود، انباشتی از نیازهای فروخفته در طول زمان در بین اقشار مردم تجمیع می‌شود.

وی افزود: این نیازها به دو طریق در رفتارهای اجتماعی نمود دارد؛ یکی شکل‌گیری انبوه خلق و دیگری شکل‌گیری جنبش‌های اجتماعی. انبوه‌ خلق زمانی شکل می‌گیرد که نیازهای رفع‌نشده افراد به دلایلی مانند عدم هماهنگی با نیازهای مشروع، تضاد با آرمان‌ها و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی از سوی مردم و مسئولان مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. این نوع عدم توجه به نیازها را می‌توان بی‌توجهی موجه نامید. در چنین شرایطی تنها راه بازنمایی نیازها، به راه انداختن تجمع‌هایی برای به رسمیت شناساندن آ‌نها هرچند از راه‌های غیرقانونی و غیرعرفی است. این جامعه‌شناس تصریح کرد: اعلام فراخوان آب‌بازی در تلگرام و برگزاری تجمع پسران و دختران جوان در پارک‌های تهران و کرج نمودی از نیازهای اینچنینی است.

حس شکست‌ناپذیری

این استاد دانشگاه ادامه داد: ذات انبوهِ خلق طوری است که به واسطه سه عنصر احساس شکست‌ناپذیری، تقلید و تلقین‌پذیری حاد، رفتار تجمع‌کنندگان شکل‌گرفته و پیش‌بینی‌ناپذیر می‌شود. این سه عنصر، ترس از مجازات را در افراد تضعیف می‌کند. پیش‌بینی‌ناپذیری رفتارها کافی است تا مسئولان به بسترهای شکل‌گیری چنین تجمع‌هایی بیش از پیش توجه کنند.

ابراهیم‌پور در تعریف بی‌توجهی ناموجه گفت: زمانی که نیازهای مطرح شده از سوی یک قشر اجتماعی مشروع و برای اکثریت جامعه قابل دفاع بوده و گذشت زمان نیز طرح این مطالبات را از خاطر افراد پاک نمی‌کند، این نیازها به نظر مشروع بوده و عدم توجه به این نیازها، بی‌توجهی ناموجه خواهد بود.

وی افزود: گروه‌های یادشده بتدریج به گروه‌هایی منتقد تبدیل خواهند شد که از هر طریق سعی در بیان خواسته‌های خود دارند. چنین گروه‌هایی از شبکه‌های اجتماعی به‌مثابه وسیله‌ای برای طرح مطالبات خود در سطح عمومی و تلاش برای کسب وجهه و موجه‌سازی فعالیت‌های خود سود جسته و در درازمدت، زمینه لازم برای شکل‌دادن به یک جنبش اجتماعی را در فعالیت‌های خود فراهم می‌کنند.

اینترنت، ابزار تشکل‌یابی

این پژوهشگر اجتماعی تصریح کرد: در ایران به واسطه رشد آموزش عالی و توسعه رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی مجازی، مطالبات مختلفی در قشرهای اجتماعی بخصوص جوانان به وجود آمده است. در صورتی که جامعه و مسئولان نتوانند به این نیازها توجه کرده یا از کنار آن بگذرند، زمینه برای تبدیل شدن اینترنت و شبکه‌های مجازی به ابزاری برای تشکل‌یابی و هجوم توده‌وار این افراد برای تشکل‌یابی فراهم خواهد شد.

ابراهیم‌پور در پایان افزود: انتظار می‌رود مسئولان بتوانند دو نوع نیازی را که زمینه دو نوع حرکت متفاوت در افراد را ایجاد کرده و تجمع‌های متفاوتی را به وسیله آنان سازماندهی و اجرا می‌کند، شناسایی کرده و با اتخاذ تدابیری مبتنی بر عقلانیت منبعث از پژوهش علمی، بتوانند به نحو شایسته‌ای با آن برخورد کنند.

قرار تلگرامی، فراغت بی‌هدف

دکتر هادی البرزی، قرارهای تلگرامی را عاملی برای گذران بدون هدف اوقات فراغت ذکر کرد و گفت: مدتی است در جامعه از قرارهایی صحبت می‌شود که از سوی برخی جوانان و نوجوانان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد و آنها در مکان‌های مشخص شده با هماهنگی در فضای تلگرام دور یکدیگر جمع می‌شوند.

این استاد ارتباطات افزود: از این نوع قرارها می‌توان به مثال‌هایی از قبیل تجمع دهه هفتادی‌ها مقابل مرکز خرید کوروش برای جشن گرفتن پایان امتحانات و شروع تعطیلات یا حضور دهه هشتادی‌ها در پارک آب و آتش طی چند هفته اخیر اشاره کرد. اما نکته مهم، عنوان دهه هفتادی و هشتادی‌هاست که در سنین 15 تا 25 سالگی هستند. این پژوهشگر ارتباطات گفت: دسته‌بندی نسل‌ها بر مبنای مصرف رسانه و رسانه‌های حاکم شامل نسل‌های ایکس (X)، وای (Y) و زد (Z) می‌شود. نسل Xبه قبل از ظهور اینترنت و نسل Y به ظهور تلویزیون‌‌های ماهواره‌ای، اینترنت و وب 1 مربوط می‌شود، اما نسل Z شامل افرادی است که سال 2020 به بلوغ می‌رسند. این نسل، نسل دوران اوج رسانه‌ها و فناوری‌های نوین، وب 2 و فراگیری شبکه‌های اجتماعی است.

ضرورت توجه به نسل Z

البرزی تصریح کرد: درکشور ما نسل yو z ایرانی که متولدین دهه هفتاد و هشتاد هستند، در دوره توسعه کامپیوترها، فناوری‌های نوین ارتباطی و هوشمند و شبکه‌های اجتماعی رشد و بلوغ یافته‌اند. این دو نسل مصرف‌کنندگان فعال رسانه‌های نوین هستند؛ به طوری که اعتیاد به فناوری موبایل و شبکه‌های اجتماعی باعث شده این نسل را نسل دیجیتال‌زده بنامند. وی افزود: با نگاهی به نحوه استفاده و کاربرد تلگرام در نسل y و z ایرانی‌ها، نشان می‌دهد استفاده از این شبکه‌های مجازی، به سرگرمی و گذران اوقات فراغت به شکل منفعلانه معطوف است و اکثر کنش‌ها و واکنش‌ها در این فضا باعث حضور زیاد کاربر در شبکه‌های اجتماعی شده است. فعالیت اغلب کاربران، به اشتراک گذاشتن جملات، عکس‌ها، محتواهای زرد و سرگرمی محور محدود است. این قرارهای تلگرامی را نیز می‌توان سرگرمی و گذران اوقات فراغت بدون هدف دانست، در حالی که کاربر می‌تواند در این فضا استفاده فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و سرگرمی مناسبی داشته باشد، اما این گرایش‌ها درکاربران ایرانی بویژه نسل Y و Z این روزهای شبکه‌های اجتماعی ضعیف است.

این استاد دانشگاه همچنین گفت: به نظر می‌رسد، آنچه در شرایط فعلی لازم به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی مناسب برای آشنایی و استفاده صحیح نسل جوان از شبکه‌های اجتماعی توسط دستگاه‌های فرهنگی و آموزشی است، تا علاوه بر بالابردن سواد رسانه‌ای آنان، راه‌های درست را برای جلوگیری از گذران اوقات فراغت بدون هدف و اتلاف وقت و هزینه درنظر بگیرند.

قرارهای تلگرامی با اهدافی پنهان

برگزارکنندگان قرارهای تلگرامی، خود را پشت جماعت پنهان کرده و اهداف و اغراض اعلام نشده خود را پشت نیازهای اظهارشده این قشر قرار می‌دهند. بخش زیادی از این اهداف پس از شکل‌گیری انبوه خلق و زمانی که رفتار افراد تحت تاثیر هیجانات و احساسات قرار گرفت و فرصت تفکر و تعقل را از دست دادند، هدایت و به انجام یک سری رفتارهای خلق‌الساعه ختم می‌شود.

محمد زندکریمخانی

رادیو و تلویزیون