سفید‌امضای بخت سیاه کن

به گزارش جام جم آنلاین ، چک بی‌رقمی را هم امضا و ضمیمه قرارشان می‌کنند. به این ترتیب فرض بر این می‌شود که اگر یکی از طرف‌های قرارداد به قول‌ و وعده‌هایش عمل نکرد طرف دیگر می‌تواند مبلغ خسارت خود را روی چک بنویسد و آن را نقد کند! به نظر شما قانون این قول و قرار را قبول دارد؟

به هر حال در آمد و شد روزها برای بسیاری از مردم پیش می‌آید که دست به معاملاتی بزنند و قراردادهایی را بنویسند که به موجب آن مجبور باشند چک بکشند یا چک دریافت کنند.

در میان همه موارد وگاهی مصیبت‌هایی که درباره این کاغذ یک وجبی وجود دارد، سفیدامضای آن داستان متفاوتی است.

به هر حال چک‌ سفیدامضا از آن دست چک‌هایی است که شنیدن نامش دلهره‌ به‌وجود می‌آورد که بخش زیادی از آن به دلیل بی‌اطلاعی از محتوا و نگاه قانون به آن است که دلهره‌آور می‌شود.

تعریف چک سفید امضای بخت سیاه کن

وقتی اسم چک سفید امضا به میان می‌آید، همه فکر می‌کنند منظور چکی است که مبلغ روی آن درج نشده باشد اما در تعریف «چک سفید‌امضا» آن را چکی تعریف می‌کنند که «یا تاریخ ندارد یا مبلغ در آن درج نشده باشد.»

استفاده از این چک در معاملات و قراردادها به‌صورت توافقی است و نمی‌توان گفت در معامله‌ای خاص از این نوع چک باید استفاده ‌شود؛ همان‌طور که گفتم مورد استفاده این چک‌ها به‌صورت توافقی است یعنی در یک قرارداد یا معامله به طرف مقابل این اختیار داده می‌شود که مثلا تاریخ چک را خودش بنویسد یا این‌که مبلغ را خود در چک قید کند؛ در واقع برای کسی که چک را صادر می‌کند هیچ تفاوتی ندارد که چه مبلغی و در چه تاریخی از وی مطالبه شود؛ این موارد همگی توافقی هستند.

سوءاستفاده‌هایی که می‌شود

بیش از هرچیز، مبلغ و تاریخ ممکن است طبق آن‌چه از قبل تعیین شده است، نوشته نشود؛ اما به‌جز آن، همین مورد که هرکسی می‌تواند با در دست داشتن چک آن را پرکند خطرناک است.

شما وقتی خودتان مبلغ و تاریخ را ننوشته باشید اما امضایتان پای برگه چک باشد دیگر فرقی نمی‌کند آن مبلغ با چه دست‌خطی پر شود، ممکن است من به‌عنوان دارنده چک آن را پر کنم یا این چک به هر دلیلی به دست کس دیگری بیفتد و مبلغ را کامل کند. اگر فردی ادعا کند که چکی را امضا کرده اما آن را به کسی نداده است باید اعلام مفقودی کند. برای این کار باید به دادسرا مراجعه و پس از 6 ماه به دادگاه‌ها برود و دادخواست ابطال چک بدهد.

امانت‌گذاری چک سفید امضا

مورد دیگری که گاهی پیش می‌آید این است که فرد چک سفید امضایی را به کسی امانت می‌دهد، به عبارتی چک را امضا می‌کند، اما بین خودشان توافق شده است که این چک نقد یا خرج نشود. در این میان طرفی که چک را امانت می‌گیرد سرقول و قرار خود نمی‌ماند و آن را خرج می‌کند یا آن را به اجرا می‌گذارد. قانون راهکار بروز این مشکل را نیز پیش‌بینی کرده است.

به این ترتیب که در صورت بروز چنین مشکلی «فرد باید در دادگاه‌های حقوقی دادخواست استرداد چک را مطرح کند.» در این دادخواست وی باید اعلام کند که اساسا بدهکار نبوده ‌است و برای اثبات این گفته باید مدرکی را نیز ارائه کند.

یکی از مشکلات همین است، فرد برای اثبات این ادعا نیاز به ادله محکم اثبات دارد اما با توجه به این‌که چک یک سند تجاری است در صورتی که رسیدی نداشته باشند که نشان دهد این چک برای تضمین انجام کار یا به عنوان امانت داده شده، نمی‌توان این ادعا را ثابت کرد.

ضمن این‌که اگر در برگه‌ای نوشته شود چک سفید امضا به عنوان امانت بین طرفین رد و بدل شده است در صورت بروز مشکل می‌توان شکایت خیانت در امانت را مطرح کرد. همان یک برگه ساده که روی آن نوشته شود «این برگ به عنوان امانت بین طرفین رد و بدل شده است» کافی است.

دریافت خسارت با چک سفید امضا

مورد دیگر درباره چک سفید امضا به زمانی باز می‌گردد که قراردادی بین دو طرف امضا می‌شود و به موجب آن قرارداد یکی از طرفین قبول می‌کند کاری را در موعد مقرر انجام دهد، همان‌جا دوطرف توافق می‌کنند که اگر کار در موعد مقرر انجام نگرفت، طرف مقابل می‌تواند ادعای جبران خسارت کند. به این ترتیب چک سفید امضایی بین‌شان رد و بدل می‌شود و با هم قرار می‌گذارند که اگر فرد به قول‌ خود عمل نکرد مبلغ خسارت روی چک، درج و دریافت شود البته حتی می‌توان این مورد را روی خود چک سفید قید کرد با این مضمون که «اگر طرفین به تعهدات خود عمل نکنند این مبلغ به عنوان خسارت دریافت می‌شود» همچنین می‌توانند بعد از قید این مورد روی چک، تاریخ آن را هم بنویسند.

مهم‌ترین چیزی که در رد و بدل کردن چک سفیدامضا باید مورد توجه قرار داد، دریافت رسید است؛ آن هم رسیدی که در آن قید شود این چک به چه دلیل ارائه شده است، به عبارتی معلوم شود که برای تضمین کار مشخص یا برای امانت گرفتن یا به هردلیل دیگری است، این موارد باید همان ابتدا در رسید نوشته شود و طرفین همه چیز را مشخص کنند در نتیجه از خطرات و سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌شود، چون چک سفیدامضا این اختیار را به طرف مقابل می‌دهد که هر مبلغ یا تاریخی را در آن درج کنند.

یکی از مواردی که افراد به واسطه آن به مراجع قضایی و دادگاه‌ها مراجعه می‌کنند این است که چک سفید امضا را به کسی داده‌اند و طرف مقابل آن را به نام خودش زده و استفاده کرده است، در این شرایط برای اثبات سفید امضا بودن چک بیشتر سراغ خط‌شناسی می‌روند و این کارشناس خط است که تشخیص می‌دهد امضا و مبالغ در یک زمان نوشته نشده است. به این ترتیب و با اثبات این مورد فرد به جرم خیانت در امانت مجازات می‌شود جای نگرانی نخواهد بود.

همه تبعات یک امضای پردردسر

اصطلاح «چک سفید» فارغ از این‌که مورد استفاده افراد باشد یا خیر رعب و واهمه خاصی را در اذهان عمومی ایجاد می‌کند که به‌واسطه تبعات احتمالی آن است البته این ترس بیشتر متوجه چک‌های سفید‌امضایی است که مبلغ ندارند، زیرا این چک‌ها را از یک میلیون تومان گرفته تا 100 میلیارد تومان می‌توان نوشت و آن را به اجرا گذاشت، در نتیجه صادرکننده چک نمی‌داند دارنده با در دست داشتن آن، چقدر بدهکارش کرده است، این ترس کاملا طبیعی است، بنابراین افراد سعی می‌کنند چنین چک‌هایی را به کسی ندهند مگر این‌که به طرف مقابل اعتماد یا برای بستن قرارداد به چنین ضمانی نیاز داشته باشند.

البته این نکته را به‌خاطر داشته باشید که داشتن چنین چکی به شرط آن که تاریخ نداشته باشد خیلی نگران کننده نیست به خصوص اگر فرد تاریخ چک را بسیار قبل بنویسد به این ترتیب چک از اعتبار ساقط می‌شود.

لاله عرب‌زاده - کارشناس حقوقی مرکز آموزش قوه قضاییه

ضمیمه تپش