مشکلات خطرآفرین در بافت فرسوده بیداد می‌کند

با این حال وجود ساختمان‌های قدیمی و مخروبه، در کنار معابر کم‌عرض و قطعات کوچک و در عین حال نبود مکان‌هایی که در زمان بحران برای پناهگیری مورد استفاده قرار می‌گیرند از معضلاتی است که ساکنان بافت‌های فرسوده را تهدید می‌کند. به اینها اگر قرارگیری عناصر بافتی‌ که هیچ سنخیتی با هم دیگر ندارد اضافه کنیم، می‌بینیم مشکلات موجود در منطقه تا چه حد می‌تواند خطرآفرین باشد. همان طور که می‌دانیم سال‌هاست بسیاری از این خانه‌های قدیمی به صورت مخفیانه به انبارهای مواد شیمیایی و... تبدیل شده‌اند. همچنین نوع مصالحی که این خانه‌ها با آنها ساخته شده، حتی تحمل زلزله‌هایی با قدرت پایین را هم ندارد.

اگر به اینها فعالیت اقتصادی گسترده‌ای که در منطقه انجام می‌شود یعنی بازار تهران به عنوان قلب تپنده اقتصادی پایتخت را هم اضافه کنید، حتما به این نتیجه می‌رسید که رسیدگی به معضل بافت فرسوده در این منطقه نیازمند توجه بیشتری است. توجهی که با وجود بسته‌های تشویقی و... در بحث نوسازی قرار بوده نتیجه بخش باشد، اما متاسفانه نتوانسته به هدف‌های در نظر گرفته شده نزدیک شود.

دلیلش هم این است که بیشتر خانه‌های فرسوده این منطقه ریزدانه هستند و برای نوسازی باید تجمیع شوند، یعنی اگر می‌خواهند وام بگیرند، اگر می‌خواهند از برخی مالیات‌ها معاف شوند، از برخی امکانات بهره مند شوند و... باید بین پلاک آنها و همسایگانشان تجمیع انجام شود، اما این تجمیع کمتر اتفاق افتاده است. چراکه مردم ما دیدگاه مثبتی نسبت به فعالیت‌های مشارکتی مالی ندارند. از طرف دیگر مالکان این خانه‌ها عموما اقشار پایین دست جامعه هستند که حتی با وجود وام‌های تشویقی هم توان ساخت دوباره خانه‌هایشان را ندارند. درنتیجه پای دلال‌ها به بحث نوسازی باز می‌شود. اینجاست که دلال‌ها خانه‌ها را می‌خرند، تجمیع می‌کنند و سود می‌برند. مردم منطقه هم که سال‌ها با مشکلات فرسودگی بافت منطقه‌شان ساخته‌اند، کم‌کم از بافت منطقه حذف می‌شوند. درحالی که طبق اصول برنامه‌ریزی شهری، با از بین رفتن ساکنان بومی یک منطقه، هویت آن منطقه هم از بین می‌رود و این موضوعی است که در بحث نوسازی باید به آن توجه کنیم.

مهشید منزوی

دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر حوزه شهری