راوی بلندقامت هنر

سینماگران از سینایی می‌گویند:

هنرمند کامل

سیروس الوند، کارگردان مطرح و نام آشنای سینمای ایران با اشاره به شخصیت برجسته سینایی به جام‌جم گفت: خسرو سینایی، از چهره‌های فرهیخته و دانای سینمای ماست که در عرصه سینمای حرفه‌ای کم کار کرده‌اند و شاید بسیاری از قابلیت‌های ایشان برای تماشاگر سینمای حرفه‌ای پوشیده مانده باشد، اما آنهایی که سینمای فرهنگی- هنری ایران را از سال‌های دور دنبال می‌کنند، آقای سینایی را در عرصه سینمای مستند و کوتاه بخوبی می‌شناسند.

کارگردان فیلم‌هایی مانند دست‌های آلوده و مزاحم ادامه داد: سینایی از جمله سینماگران جامع الاطرافی است که در ادبیات، تئاتر و موسیقی هم تبحر بالایی دارد و در فیلم‌هایش بدرستی این وجوه هنری را نمایان می‌سازد. خود من همیشه ناراحت هستم از این‌که ایشان خیلی کم در سینمای داستانی فعالیت دارند.

نمی‌دانم، شاید به روحیاتش برمی‌گردد چون این نوع سینما به سلیقه‌اش نزدیک نیست و برای کار در سینمای داستانی باید مسائل مالی و سرمایه‌ای را در نظر گرفت که ایشان آدم این‌گونه مماشات و حرف‌ها نبوده و نیست. طبیعی است جوان‌ها باید وارد این عرصه شوند، اما نگرانی من این است که از چهره‌های ارزشمند گذشته بدرستی مراقبت نکنیم. وقتی چنین چهره‌هایی مثل زنده‌یاد کیارستمی و علی حاتمی از میان ما می‌روند، براحتی جایشان پر نمی‌شود و فقدانشان بشدت آزاردهنده است.

سینماگر مستقل و خلاق

احمد طالبی‌نژاد، منتقد پیشکسوت سینمای ایران درباره خسرو سینایی به جام‌جم گفت: اگر بتوانیم برای فرهیختگی در هنر ایران و بویژه سینما چند مصداق بیاوریم، یکی از آن مصادیق خسرو سینایی است. به این دلیل که یک هنرمند به تمام معناست. سینایی به اکثر هنرها تسلط کامل دارد و شخصیت کامل و منحصربه‌فردی دارد. او یک انسان به تمام معناست که وارد هیچ بازی‌ای نمی‌شود و تظاهر به چیزی که نیست، نمی‌کند. شخصیت سینایی را با کمتر کسی می‌توان مقایسه کرد. او انسانی است مستقل که سعی کرده، حتی در کارهای سفارشی اش خلاقیت به خرج دهد. شاید کمتر کسی بداند، سینایی علاوه بر فیلم‌های سینمایی، تعدادی مستند به سفارش سازمان‌های مختلف ساخته که به تعبیر امروزی‌ها می‌گویند مستند‌های صنعتی. او در این آثار هم خلاقیت‌های خودش را بروز داده و مهر و امضایش پای آنهاست.

طالبی‌نژاد افزود: در میان آثار ایشان، فیلم زنده باد را خیلی دوست دارم و البته یار در خانه که راجع به مقوله مهاجرت است. البته نمی‌توان از عروس آتش هم گذشت که از اولین تلاش‌هاست راجع به گفت‌وگوی تمدن‌ها و این‌که برای رسیدن به گفت‌وگوی تمدن‌ها باید از گفت‌وگوی داخلی و خرده فرهنگ‌های خودمان شروع کنیم.

وی تصریح کرد: سینایی فیلم مستندی به نام دستگاه دارد که کمتر کسی آن را دیده است. این فیلم راجع به دستگاهی است که با آن بیماری کچلی را درمان می‌کردند. پدر آقای سینایی که پزشک بودند، این دستگاه را در سال‌های دور وارد ایران کردند. در این فیلم ما با خاندان محترم ایشان هم آشنا می‌شویم و طبعا پرورش یافتن در چنین خانواده‌ای، نتیجه اش فرزندی می‌شود که امروز بعد از سال‌ها که از دوستی ام با ایشان می‌گذرد، به خودم می‌بالم.

این منتقد در پایان تصریح کرد: سینایی چند سالی است، دست به عصا راه می‌رود. البته نه به‌دلیل احتیاط بلکه به دلیل کمردرد. امیدوارم همیشه سالم و موفق باشند.

عاشقانه، زندگی‌ات را ادامه بده !‌

مهرداد اسکویی، مستندساز نیز با بیان رابطه دوستی که با خسرو سینایی دارد، به جام‌جم گفت: قبلا آقای سینایی کتاب‌های شعری منتشر کرده بودند و اکنون مشغول ضبط این شعر‌ها روی CD با صدای خودم و ایشان هستیم.

کارگردان فیلم مستند رویاهای دم صبح تصریح کرد: سال‌هاست سینایی و خانواده‌شان را می‌شناسم و شاگردی ایشان برای من بسیار ارزشمند است.

وقتی با این کارگردان صحبت می‌کنم به قدری یاد می‌گیرم که فکر می‌کنم تاریخ و فرهنگ، زبانی پیدا کرده و بی واسطه با من صحبت می‌کند. سینایی بیشتر از این‌که یک فیلمساز یا یک شاعر یا یک نوازنده آکاردئون یا یک نقاش باشد، یک چهره فرهنگی ـ هنری است و چهره فرهنگی با غلیان‌های مختلف درونش نسبت به پدیده‌های پیرامونش نگران است و این نگرانی‌ها را گاهی به‌صورت فیلم، شعر، موسیقی و مستند بروز می‌دهد. این کلیت هنرمندی ایشان برای من خیلی الگوشونده و تاثیرگذار است. حتی زنده‌یاد کیارستمی، هنرمندی بود که به مسائل مختلف ورود می‌کرد و زیستی هنرمندانه داشت. این زیست هنرمندانه و فرهنگی روی من خیلی تاثیرگذار است که چطور هنرمندی معنای خودش را برای زیستن در جهان می‌سازد، چون معنا به دست آوردنی نیست و ساختنی است و سینایی و کیارستمی و... معنا می‌سازند.

وی در ادامه گفت: به نظرم سینایی از زندگی راضی است. با وجود این‌که می‌گوید مدت‌ها ایران نبودم و آنجا یک غریبه بودم و حالا در کشور خودم هم یک غریبه هستم، اما راضی است. حتی اگر ایده ها، طرح‌ها و داستان‌ها یی که دارد به ثمر ننشیند. او زندگی مفیدی داشته و بر سینما، ادبیات و موسیقی تاثیر بسزایی گذاشته. امیدوارم سالیان سال همه ما زیر سایه اش باشیم.

اسکویی خطاب به سینایی گفت: عاشقانه زندگی کردی مرد، عاشقانه زندگی‌ات را ادامه بده.

هیولای درون فیلمی برای سینمای نوین

در سال‌های اولیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، موضوعاتی به سینمای ایران تزریق شد تا بتواند سینما را روی پایش نگه دارد و نگذارد این هنر متوقف شود؛ ‌هنری که قرار بود چهره‌ای جدید داشته باشد و صد در صد با سینمای قبل از انقلاب تفاوت داشته باشد.یکی از راه‌هایی که می‌توانست این هدف را عملی کند، جذب کارگردانان متفاوتی بود که فاصله خود با سینمای قبل از انقلاب را حفظ کرده و با تولید فیلم‌هایی فاخر و متفاوت نشان داده‌ بودند، به فیلمفارسی و جریان آن علاقه‌مند نیستند. یکی از این کارگردانان خسرو سینایی بود. او سال 62 فیلم هیولای درون را کارگردانی کرد و نقش اول آن را به زنده‌یاد داوود رشیدی داد؛ ‌بازیگری توانا که به تنهایی توانست بار فیلم را به دوش بکشد و داستان مردی را روایت کند که در خلوت خود با رجوع به گذشته، از کارهایی که مرتکب شده پشیمان شده و عذاب وجدانی سخت، او را به مرحله جنون و دیوانگی می‌کشاند.

هیولای درون که بارها از تلویزیون هم به نمایش درآمد در نیمه اول دهه 60 توانست به اثری پربیننده و مورد اعتنا تبدیل شود.

یار در خانه؛‌ تصویر آوارگان لهستانی

خسرو سینایی، فیلم سینمایی یار در خانه را سال 66 در بندرانزلی جلوی دوربین برد. او البته در این فیلم، علاوه بر کارگردانی، نویسندگی، آهنگسازی و تدوین را هم برعهده داشت. یار در خانه درباره جوانی است که فکر می‌کند پدر و مادری لهستانی دارد. داستان فیلم درباره پسری به نام سهراب است.

او پس از نمایش فیلمی در تلویزیون که براساس سرنوشت آوارگان لهستانی است که زمان جنگ جهانی دوم به ایران آورده شدند، گمان می‌کند بستگانش از آوارگان لهستانی هستند. بنابراین با سازندگان فیلم تماس می‌گیرد و با وساطت فیلمساز از پیرزنی لهستانی به نام آنا کمک می‌گیرد. آنا می‌گوید که سهراب از مادری ایرانی زاده شده که هم‌اکنون در خانه سالمندان زندگی می‌کند و سهراب را در طفولیت به زنی لهستانی سپرده بوده است. رضا صابری، احمد فخر و آنا بورکوفسکا از بازیگران این فیلم هستند.

البته سینایی در سال 62 هم فیلم مرثیه گمشده را در باره مهاجرت لهستانی‌ها به ایران ساخته و برای آن از رئیس‌جمهور لهستان، نشان شوالیه (نشان ویژه لهستان) گرفته است.

عروس آتش؛ قانون عشیره

سال 78، هجدهمین جشنواره فیلم فجر پدیده‌ای را به نمایش گذاشت که برای همیشه در تاریخ سینمای ایران خواهد ماند؛ فیلم عروس آتش به کارگردانی خسرو سینایی؛ فیلمسازی که هنرمندی تمام عیار و آثار مستند او بی‌بدیل است. عروس آتش اما فیلمی داستانی بود که داستان و ساختاری متفاوت داشت.

سینایی در این فیلم به سنتی پرداخت که از قدیم‌‌الایام در جنوب کشور باب است و مردم این منطقه بخصوص جوانان را با چالش‌ زیادی روبه‌رو کرده است. در برخی شهرهای جنوبی، عقد دختر عمو و پسر عمو به اصطلاح در آسمان‌ بسته شده و آنها در هر شرایطی باید با یکدیگر ازدواج کنند.

عروس آتش، داستان احلام (غزل صارمی) است که دانشجوی سال آخر پزشکی است و تصمیم دارد با استادش، دکتر پرویز (مهدی احمدی) ازدواج کند. پدر احلام سال‌هاست فوت کرده و او با مادرش در اهواز زندگی می‌کند، اما طبق قانون عشیره باید با پسرعمویش فرحان (حمید فرخ‌نژاد) ازدواج کند. احلام که علاقه‌ای به فرحان ندارد و سبک زندگی‌اش کاملا با سبک زندگی عشیره‌ای تفاوت دارد، تصمیم می‌گیرد به زادگاهش برود و با فرحان صحبت و او را متقاعد کند که از این ازدواج چشمپوشی کند اما سرنوشت برای احلام و فرحان به ‌گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد.

درخشش فیلم عروس آتش بیشتر به دلیل بازی خوب و بی‌نظیر حمید فرخ‌نژاد بود که برای اولین بار در یک فیلم سینمایی مقابل دوربین رفته بود. او برای بازی در عروس آتش، سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را از آن خود کرد. فرخ‌نژاد که اصالتا جنوبی است، توانست با نوع بازی و لهجه‌ای که به بهترین شکل ادا شد، بیننده را مجذوب قصه عروس آتش کند.

فیلم‌شناسی

جزیره رنگین (۱۳۹۳)

کویر خون (۱۳۸۵)

مثل یک قصه (۱۳۸۵)

گفت‌وگو با سایه (۱۳۸۴)

فرش، اسب، ترکمن (۱۳۸۴)

عروس آتش (۱۳۷۸)

کوچه پاییز (۱۳۷۶)

در کوچه‌های عشق (۱۳۶۹)

یار در خانه (۱۳۶۶)

مرثیه گمشده (۱۳۶۲)

هیولای درون (۱۳۶۲)

زنده باد ... (۱۳۵۸)

تهران امروز (۱۳۵۶)

ساناز قنبری