رویای جذب دانشجوی خارجی

بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه نیز دانشگاه‌های کشور با اخذ مجوز می‌توانستند نسبت به تاسیس شعب در شهر محل استقرار خود یا دیگر شهرها و مناطق آزاد داخل کشور و نیز در خارج کشور به صورت خودگردان و با دریافت شهریه از داوطلبان اقدام کنند.

قرار بود این پردیس‌های بین‌المللی که بعدها به پردیس‌خودگران تغییر نام داد، محلی جذاب برای جذب دانشجویان خارجی شود؛ اما در مقام عمل، این هدف هرگز محقق نشد؛ طوری که حالا اغلب دانشجویان این پردیس‌ها، ایرانی‌هایی هستند که دستشان به دهانشان می‌رسد و می‌توانند از پس شهریه‌های سنگین آن بربیایند.

اگرچه مجتبی شریعتی‌نیاسر، معاون آموزشی وزیر علوم هم توضیح داده که هم‌اکنون 5/0 ‌درصد دانشجویان دانشگاه‌های ایران خارجی هستند و برنامه‌ریزی شده تعداد آنها به هشت برابر برسد، اما محقق نشدن اهداف برنامه پنجم توسعه در حوزه آموزش عالی موجب شده به افزایش هشت برابری دانشجویان خارجی در برنامه ششم توسعه هم چندان خوشبین نباشیم.

ظرفیت داریم، قوی عمل نمی‌کنیم

بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی صمد حاج‌جباری، مدیرکل دانشجویان غیرایرانی سازمان امور دانشجویان، هم‌اکنون حدود 23 هزار دانشجوی غیرایرانی از حدود 90 کشور شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های ایران هستند.

بر اساس آمار وزارت علوم، سال گذشته نیز 2600 دانشجوی خارجی جذب شد که 1100 نفر آنها بورسیه و 1500 نفر آزاد بودند. مجتبی صدیقی، رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم تاکید کرده که برای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه، باید 75 هزار دانشجوی خارجی جذب شود.

اگرچه به نظر می‌رسد برای تحقق کامل اهداف برنامه ششم توسعه باید خیلی بیشتر از 75 هزار دانشجوی خارجی جذب شود، اما جذب همین 75 هزار دانشجوی خارجی هم چندان با برنامه‌های جاری در نظام آموزش عالی ما تطابق ندارد.

جواد ساداتی‌نژاد، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است که با توجه به صندلی‌های خالی در دانشگاه‌ها، توان علمی استادان و توانمندی مراکز آموزش عالی، اتفاقا این ظرفیت را داریم که به جذب هشت برابری دانشجویان خارجی نایل شویم؛ ولی مساله این است که ما در مرحله اجرا، چندان موفق عمل نمی‌کنیم.

به گفته این نماینده مجلس، ما در حوزه اطلاع‌رسانی، نحوه جذب، ارائه تسهیلات، بازاریابی، شناسایی نیاز دانشجویان خارجی و هدف‌گذاری برای جذب دانشجویان کشورهای همسایه، درست عمل نمی‌کنیم و به همین علت هم نمی‌توانیم این ظرفیت بالقوه را عملیاتی کنیم.

مهدی ناظمی‌اردکانی، دبیر شورای مدیریت کلان دستگاه‌های فرهنگی وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی هم در گفت‌وگو با جام‌جم یادآوری می‌کند: اگر می‌خواهیم در جذب دانشجوی خارجی، موفق عمل کنیم و به اهداف برنامه ششم توسعه برسیم، نیاز است که حتما در فضای آموزشی، برنامه‌ریزی درسی و امکانات آموزشی بازنگری جدی داشته باشیم تا فضای دانشگاه‌های ما برای جذب دانشجوی خارجی جذاب باشد؛ حتی می‌توان در این زمینه، معاونتی ویژه در وزارت علوم برای جذب دانشجویان خارجی وجود داشته باشد.

این مقام مسئول بر این نظر است که ساختار کلی دانشگاه‌های ما، جهانی نبوده و بیشتر برای جذب دانشجویان بومی طراحی شده است. به همین دلیل اگر می‌خواهیم در حوزه جذب دانشجوی خارجی به موفقیتی برسیم، باید تلاش کنیم مراکز آموزش عالی ما به استانداردهای جهانی نزدیک شود.

باید کیفیت آموزش دگرگون شود

در چند دهه اخیر، رشد کمی نظام آموزش عالی با رشد کیفی آن متناسب نبوده است. نشانه‌های همین نبود تناسب را می‌توان در کاربردی نبودن دروس دانشگاهی و مهارتی نبودن بسیاری از دانشجویان فارغ‌التحصیل شده مشاهده کرد.

حال در این بین، سوال اینجاست که با وجود کیفیت فعلی نظام آموزش عالی، چرا باید دانشجوی خارجی شیفته نظام آموزش عالی ما شود و حاضر باشد برای درس خواندن در ایران، پول پرداخت کند.

محمدمهدی قمصری، معاون سابق آموزشی دانشگاه تهران هم در گفت‌وگو با جام‌جم به شکل دیگری به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی دانشجوی خارجی به ایران می‌آید و حاضر می‌شود برای درس خواندن در ایران هزینه کند، این دانشجو صرفا برای مدرک گرفتن به کشور ما نمی‌آید، بلکه می‌خواهد علاوه بر دریافت مدرکی معتبر از یک دانشگاه معتبر، مهارت لازم برای ورود به بازار کار را هم پیدا کند.

رئیس موسسه تحقیقاتی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران ادامه می‌دهد: به همین دلیل هم تا وقتی کیفیت آموزش عالی در کشور ما ارتقا پیدا نکند، نمی‌توانیم به جذب گسترده دانشجویان خارجی امیدوار باشیم.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه تهران، گاهی ما دانشجوی خارجی را به پردیس‌های خارج از پردیس مرکزی دانشگاه می‌فرستیم که امکانات و کیفیت آموزشی‌اش، پایین‌تر از پردیس مرکزی است؛ در حالی که مطمئن باشید دانشجوی خارجی پس از مدتی این موضوع را می‌فهمد. به همین دلیل هم ما باید در وهله اول دانشجوی خارجی را برای انتخاب هر دانشگاه مطرحی در ایران آزاد بگذاریم و اتفاقا برای جذب دانشجو در همین دانشگاه‌های مطرح، بازاریابی کنیم، نه این که دانشجو را به پردیس‌های کم کیفیتی بفرستیم که دافعه دارد. نکته دیگری که قمصری روی آن تاکید دارد، تامین هزینه‌های پژوهشی دانشجویان خارجی بورس شده است، طوری که عمده بار هزینه این پژوهش‌ها به دانشگاه‌های داخلی تحمیل نشود.

نباید از خاطر برد که افزایش جذب دانشجوی خارجی، علاوه بر این که می‌تواند منابع مالی چشمگیری را به نظام آموزش عالی ما تزریق کند، قادر خواهد بود سفیران فرهنگی آموزش دیده‌ای را هم به دیگر کشورها صادر کند و تعامل مراکز دانشگاهی ما با محافل علمی جهان را نیز توسعه بخشد؛ اهداف شیرینی که جز با همت ملی و اصلاح زیرساخت‌های نظام آموزش عالی، میسر نخواهد شد.

امین جلالوند - جامعه