تردید در مفید بودن ارگانیک‌ها

صفت ارگانیک به دسته‌ای از محصولات کشاورزی اطلاق می‌شود که در تولید آن از هیچ نوع ماده شیمیایی (مانند سموم آفت‌کش و حشره‌کش یا کودهای شیمیایی) استفاده نشده باشد. با این که شاید این محصولات جذاب‌تر جلوه کند، اما روند کلی گرایش به این دسته از محصولات می‌تواند مشکلاتی را نیز برای ما به همراه داشته باشد.

محصولات ارگانیک واقعا سالم‌ترند؟

شاید فکر کنیم محصولات ارگانیک از نظر محتوای تغذیه‌ای غنی‌تر از محصولات غیرارگانیک هستند و به همین دلیل سودمندی بیشتری برای بدن ما به همراه دارند. اما پژوهش‌های متعدد نشانگر آن است که این باور از اساس نادرست است. مطالعات صورت گرفته گویای آن است که محصولات ارگانیک از نظر میزان مواد مغذی موجود در واحد وزن، تفاوت چندانی با انواع غیرارگانیک ندارند.

با این که در تولید انواع محصولات کشاورزی و باغی غیرارگانیک از سموم مختلف استفاده می‌شود، اما مطالعه در این خصوص نیز نشان داده این میزان کمتر از آستانه خطرناک برای سلامت است و در نتیجه با مصرف آنها، خطر خاصی متوجه سلامت ما نخواهد بود.

دوستدار یا بلای جان طبیعت؟

یکی از اصلی‌ترین مواردی که در خصوص محصولات ارگانیک مطرح می‌شود به اثرات آن بر محیط‌زیست ارتباط دارد. به طور کلی کشاورزی دومین عامل تولید گازهای گلخانه‌ای در جهان به شمار می‌رود که در فاصله‌ای اندک پس از تولید حرارت و برق قرار دارد. تردیدی نیست که با روی آوردن به انرژی خورشیدی تا حد زیادی می‌توان جلوی تولید چنین گازهایی را در نیروگاه‌های برق گرفت. با این وجود کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای به هیچ وجه کار ساده‌ای نیست.

شاید اگر بخواهیم با ذهنیت حفاظت از محیط‌زیست به فروشگاهی برای خرید میوه و سبزی برویم، ترجیح دهیم به جای خرید محصولاتی که از فواصل دور به شهر ما آمده‌اند، محصولاتی را که در همان نزدیکی‌ها تولید شده‌اند، را بخریم. هر چه باشد جابه‌جایی محصولات کشاورزی نیازمند مصرف فراوان سوخت است که همین موجب آسیب به محیط‌زیست می‌شود. اما واقعیت شاید به گونه‌ای دیگر باشد. در بسیاری از مناطق دنیا، برای پرورش انواع محصولات کشاورزی و باغی از گلخانه استفاده می‌شود. گلخانه‌ها به خاطر مصرف بالای انرژی، از عوامل ایجاد گازهای گلخانه‌ای هستند و به همین دلیل شاید انتخاب محصول محلی، همیشه گزینه بهتری نباشد.

همچنین بسیاری از کشورها (بویژه کشورهای در حال توسعه) برای گسترش کشت ارگانیک به نابودی جنگل‌های بارانی و تبدیل کاربری آن به کشاورزی روی آورده‌اند. دلیل اصلی این کار، پایین بودن میزان محصول برداشت شده از مزارع ارگانیک و لزوم استفاده از زمین بیشتر برای این کار است. بی‌تردید گسترش روند استفاده از محصولات ارگانیک در نهایت به افزایش جنگل زدایی و از میان رفتن منابع ارزشمند موجود در آنها می‌انجامد.

نیاز به برچسبی متفاوت

هدف بسیاری از افراد از خرید محصولات ارگانیک، کمک به حفاظت هر چه بیشتر محیط‌زیست و کاهش ردپای کربنی یا همان نقش هر انسان در ایجاد گازهای گلخانه‌ای است. با این وجود برچسب ارگانیک موجود روی محصولات مختلف صرفا نشانگر استفاده نکردن از مواد شیمیایی در تولید آن است و به هیچ وجه نمی‌تواند گویای میزان اثرات ناشی از پرورش آن بر محیط‌زیست باشد. به همین دلیل، برخی کارشناسان توصیه کرده‌اند شاید بهتر باشد به فکر برچسبی جایگزین برای محصولات مختلف خوراکی باشیم. برای نمونه شاید برچسب اثرات اقلیمی بتواند با نشان دادن میزان گازهای گلخانه‌ای تولید شده در فرآیند پرورش محصول، به طرز روشن‌تری گویای اثرات آن بر تغییرات اقلیمی در زمین باشد. در این میان، شاید در نهایت به این نتیجه برسیم که مصرف محصولات تراریخته (دستکاری شده ژنتیک) به مراتب بیشتر به حفظ محیط‌زیست و سلامت ما کمک کند.

مسیری طولانی

طراحی سازوکاری برای محاسبه میزان اثرگذاری فرآیند پرورش یک محصول بر محیط‌زیست و نقش آن در تولید گازهای گلخانه‌ای به‌هیچ‌وجه کار ساده‌ای نیست. از آنجا که فرآیند تولید یک محصول کشاورزی یا باغی دربردارنده مراحل زیادی است که از کاشت تا انتقال به فروشگاه را دربر می‌گیرد، مسیر پیش رو برای این ارزیابی به هیچ وجه هموار نیست. گفتنی است تاکنون چند پروژه با این هدف انجام شده که همه با شکست روبه‌رو شده‌اند. برای نمونه یکی از شرکت‌های معروف تولید و عرضه مواد خوراکی در سال 1386/ 2007، طرحی با عنوان برچسب کربنی برای آگاه بخشی به مشتریان خود در مورد میزان گازهای گلخانه‌ای تولید شده در فرآیند تولید هر یک از محصولات آغاز کرد. با این وجود، ارزیابی دقیق این میزان به قدری دشوار و پیچیده بود که در نهایت این شرکت را به رها کردن این طرح سوق داد.

با این حال، وجود عزمی جهانی برای طراحی چنین سازوکاری و تعیین استانداردهایی مشخص برای برچسب‌های تعیین کننده میزان اثرگذاری یک محصول بر محیط‌زیست می‌تواند امید برای رواج این رویه در همه مناطق دنیا را تقویت کند.

منبع: New Scientist

مترجم: صالح سپهری‌فر