عروسی پیر شالیار آیینی ماندگار برای اورامانات

مراسم پیر شالیار در روستای اورامان‌تخت «هورامان» کردستان هر سال دو بار در نیمه بهار و نیمه زمستان برگزار شده و عروسی «پیر شالیار» در سه روز جشن گرفته می‌شود.

مقبره پیر شالیار در انتهای جاده آسفالته روستای اورامان قرار دارد. این مراسم آیینی جالب شامل ذبح دام قربانی، دف‌زنی، نوعی رقص، خوردن آش و شب‌نشینی و خواندن شعر و دعا و اذکار مختلف است.

در افسانه‌ها و اساطیر کهن مردم منطقه اورامانات پیری اسطوره‌ای به نام پیر شالیار هست که می‌گویند صاحب کرامات بوده است.

از جمله این کرامات افسانه‌ای، ماجرای شفا یافتن شاه‌ بهارخاتون، دختر شاه‌ بخاراست که پیر شالیار به لطف خدا و کرامات خاصی که از جانب خدا به او عطا شده است، او را شفا می‌دهد.

نقل است که شاه بهارخاتون، کر و لال بوده و تمام طبیبان از مداوای او عاجز می‌مانند تا این‌که آوازه پیر شالیار اورامی به بخارا می‌رسد. پادشاه بخارا هم شرط کرده است هر کسی دخترش را شفا دهد او را به عقد وی درمی‌آورد.

اینجاست که عموی پادشاه با عده‌ای از اطرافیان به سمت اورامان به راه می‌افتند تا دختر را نزد پیر شالیار ببرند. وقتی نزدیک روستای اورامان تخت می‌رسند، گوش‌های دختر به یکباره شنوا می‌شود و وقتی هم به نزدیکی‌های خانه پیر شالیار می‌رسند، صدای نعره دیوی توجه آنها را جلب می‌کند و دیو از تنوره‌ای که هم اکنون اهالی به آن تنوره دیوها می‌گویند و نزدیک خانه پیر شالیار است، بر زمین می‌افتد و کشته می‌شود.

در این زمان زبان شاه بهارخاتون هم باز می‌شود و شروع به صحبت کردن می‌کند. سرانجام نیز پادشاه دخترش را به عقد پیرشالیار در می‌آورد و مردم جشن عروسی بزرگی برای پیرشالیار و بهارخاتون برپا می‌کنند که مراسمی که امروز برگزار می‌شود، سالگرد همان روز زیبا و آیینی است.

دف زدن و ذکر کردن

دف زدن و ذکر دراویش در این آیین مذهبی، سنتی به مدت سه روز به طول می‌انجامد. از همان صبح روز اول دامدارانی که دام‌های خود را برای قربانی در این مراسم نذر کرده‌اند، آنها را جلوی خانه پیرشالیار می‌آورند تا به دست متولیان مراسم ذبح شوند. پس از ذبح قسمتی از گوشت‌ها را به عنوان تبرک بین مردم پخش می‌کنند و بعضی از آن را هم برای غذای مراسم به داخل خانه پیر انتقال می‌دهند.

نوجوانان و جوانان و پیران دست در دست هم زنجیره‌ای بزرگ تشکیل می‌دهند و با تسلسل جسم و درون، اتحاد و همبستگی خود را به نمایش می‌گذارند. در حین این رقص شادی (که به نوعی رقص عرفانی هم هست) عده‌ای دف می‌نوازند و عده‌ای قصیده‌هایی در مدح پیامبر(ص) و اهل بیت می‌خوانند و گروه بزرگ رقص هم لفظ جلاله‌الله را زمزمه می‌کنند.

غذای مراسم، آش جو یا «هولوشینه تشی» همان غذایی است که نقل است 950 سال پیش در مراسم پیر شالیار پخت شده است.

در روز آخر مراسم نیز بر خلاف دو روز سپری شده که تا عصر مراسم برپاست، مردم تا شب به رقص و سماع عرفانی می‌پردازند و ساعاتی از شب را نیز در خانه پیرشالیار می‌گذرانند که به این شب، شب نشست «شه وونیشتی» گفته می‌شود. در این شب سخنرانان به سخنرانی درمورد پیر شالیار و بحث‌های مذهبی و عرفانی می‌پردازند. بعد از آن سرودی یا قصیده‌ای خوانده می‌شود و پایان جلسه با دعا ختم می‌شود .

آیین زیبای پیر شالیار در طول هزاران سال با شور و شوق خاصی برگزار و حضور مردمان مناطق کردنشین و توریست‌های خارجی رنگ و بوی خاصی به این آیین داده است.

بهرام غلامی

جام‌جم کردستان