جایزه‌ای که در خدمت فرهنگ نیست

همین موضوع، باعث شده ما در این سال‏ها به کسانی جایزه بدهیم که حرفه اصلی‏شان نویسندگی نبوده، اما مرتبط با کتاب، کاری کرده‏اند؛ مانند مهندس یا متخصص یکی از علوم تجربی که کتابی را از زبان بیگانه ترجمه کرده است.

از این روست که این جایزه، اغلب در خدمت حوزه‏ های خدماتی ، فنی و علوم محض بوده است. بنابراین جایزه کتاب سال، هر چند در رونق‏ بخشیدن به علوم مختلف موثر است، اما یک اتفاق خالص فرهنگی محسوب نمی ‏شود.

برای رفع این خلأ و توجه به حوزه‏ های مغفول‏ مانده در جایزه کتاب سال مانند تاریخ‏نگاری و رمان، جایزه جلال آل‌احمد را برگزار کردیم که البته جایگاهش در سال‏های اخیر با بی‏ توجهی و غفلت، دچار تنزل شده است.

از سوی دیگر باید بپذیریم وقتی جایزه کتاب سال را لزوما نه به نویسندگان حرف ه‏ای بلکه به کسانی اعطا می‏ کنیم که شغلشان نویسندگی نیست، نباید تاثیرگذاری از این جایزه را در حوزه‏ های مرتبط با فرهنگ انتظار داشته باشیم.

بدیهی است این جایزه بیشترین تاثیرش را بر حوزه ‏های مختلف علم دارد؛ وقتی به کتاب ترجمه‏ای از علم دندانپزشکی جایزه اهدا می‏ کنیم، در واقع به جامعه دندانپزشکی انگیزه می‏دهیم که دیگران هم تازه ‏های این علم را ترجمه کنند، نه این‏که بر روند تولید آثار حوزه‏های اندیشه، فرهنگ و هنر مکتوب اثر گذاشته ‏باشیم. از سوی دیگر تجربه نشان داده، حجم آثار برگزیده در حوزه‏ های تصحیح و ترجمه جایزه کتاب سال، بسیار بیشتر از تالیفات فرهنگی، هنری و اندیشه بوده است؛ اگر قصدمان تاثیرگذاری جایزه کتاب سال بر حوزه‏ های مختلف فرهنگ است، باید داوری ‏ها را به هم نزدیک و سختگیری‏ ها را به همه بخش‏ها تسری دهیم. گام بعدی این است که تالیف را بیش از ترجمه جدی بگیریم؛ به هر حال ترجمه مثل مونتاژ محصول خارجی است، در حالی‌که تالیف را از اساس می ‏توانیم تولیدی ملی در نظر آوریم.

محسن پرویز - معاون فرهنگی سابق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی