از نزاع جزیره‌ای عربستان با مصر تا ترسیم آینده خاورمیانه

محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد و وزیر دفاع عربستان گفت: جزایر تیران و صنافیر عربستانی هستند و مراکز بین‌المللی نیز آنها را به عنوان جزایر عربستان ثبت کرده‌اند و ریاض هیچ مشکلی با مصر در این باره ندارد.

نگاهی به اسناد تاریخی

مطابق اسناد تاریخی مصر و دولت عثمانی در سال 1906 مرزهای دریایی خود را ترسیم کردند که به موجب آن دو جزیره تیران و صنافیر به مصر اعطا شد. در فوریه 1949 هم در توافق «رودس» میان مصر و رژیم صهیونیستی حاکمیت مصر بر صنافیر و تیران مطابق مرزهای 1906 به رسمیت شناخته شد، اما در جنگ 1949 این دو جزیره را تسخیر کرد.

در مارس سال 1957 اسرائیل با مشروط کردن حضور نیروهای بین المللی در صنافیر و تیران از این دو جزیره خارج شد و سازمان ملل نیز به مصری بودن آن اعتراف کرد.

10 سال بعد، پس از خروج نیروهای بین المللی از منطقه (در سال 1967) مصر تنگه تیران را روی کشتی های اسرائیلی مسدود کرد. اما اسرائیل در همین سال و در چارچوب جنگ شش روزه این دو جزیره را اشغال کرد.

22 سال بعد و در پی امضای توافقنامه صلح مصر و اسرائیل جامعه جهانی بار دیگر مالکیت مصر بر جزایر تیران و صنافیر را تایید کرد.

اما دولت آل سعود که به شکل کنونی در سال 1932 تاسیس شد، برای نخستین بار در سال 1950 ادعای مالکیت بر این جزایر را مطرح کرد، که درپی مخالفت مصر و به دلیل نداشتن نیروی دریایی عملا تسلط بر این دو جزیره را رها کرد. در سال 1989 هم عربستان سندی درباره مالکیت بر این جزایر منتشر کرد، اما هرگز جدی گرفته نشد.

سرانجام در فروردین سال 95 بود که دولت عبدالفتاح السیسی به ناگاه از امضای رسمی مرز جدید آبی میان مصر و عربستان خبر داد، و اعلام کرد که جزایر تیران و صنافیر به موجب قرار داد جدید به عربستان سعودی (بازگردانده!) خواهند شد. دولت مصر در ادامه تصریح کرد، این توافق پس از 11 دور مذاکره بین کمیته‌های تعیین مرزهای بین دو کشور طی 6 سال گفتگو حاصل شد.

حال سئوال اینجاست که دولت السیسی با چه هدف از مالکیت بر این جزایر مهم در خلیج عدن دست کشیده است؟

برخی معتقدند که قاهره، این دو جزیره را در ازای کمک های چند میلیارد دلاری عربستان به ریاض فروخته است.

اما خبرهایی که از روابط پنهان مقامات سعودی با رژیم صهیونیستی و تلاش برای عادی سازی روابط دو کشور مطرح شد نشان داد که سعودی ها اهداف بزرگتری را در این ماجرا دنبال می کنند. چنانکه مجتهد، شاهزاده افشاگر عربستانی واگذاری دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان را مقدمه‌ای برای اعلان رابطه بین ریاض و تل آویو دانست.

و سرانجام ورود سازمان سیای آمریکا در بهمن ماه گذشته به ماجرا و انتشار سندی از مالکیت عربستان بر جزایر صنافیر و تیران سیاسی بودن ماجرا را بیش از پیش آشکار کرد.

حال این سئوال مطرح است که واگذاری جزایر صنافیر و تیران به عربستان چه تغییری در ژئوپلتیک خلیج عدن و حوزه پیرامونی ایجاد می کند؟ در این باره توجه به نکاتی چند ضروری است:

1- جزایر تیران و صنافیر با اشراف بر مسیر دریایی خلیج عدن، گلوگاه ارتباط دریایی فلسطین اشغالی و صحرای سینا به شمار می آیند.

2- تسلط عربستان بر این دو جزیره می تواند مسیر انتقال نفت عربستان از سرزمین های اشغالی به اروپا را برقرار و ریاض و تلاویو را از منافع آن منتفع کند.

3- رایزنی های پنهانی برای همکاری اقتصادی، نظامی و و امنیتی میان عربستان و اسرائیل در جزایر صنافیر و تیران آغاز شده است که بناست روند راهبردی کردن مناسبات دو طرف را تسریع نماید.

4- از نظر سران سعودی در شرایط کنونی گره زدن منافع راهبردی عربستان با اسرائیل، مصر و ترکیه برای مدیریت بحران های منطقه ای ( در عراق، سوریه و یمن) ضروری است.

5- شاید تلاش برای تحقق ایده دو کشور مستقل در فلسطین و تغییر ماهیت جهادی حماس بخش دیگری از این طراحی راهبردی باشد.

در نهایت به نظر می رسد، جبهه ضد مقاومت می کوشد خاورمیانه جدید را بر اساس الگوی آمریکایی – صهیونیستی تثبیت کند و پازل های مختلف آن را کنار هم بچیند. اما واقعیت میدانی، اراده ملت ها و نقش جریان مقاومت، متغیرهای تاثیرگذاری است که جبهه غربی – عربی از آن غفلت کرده، و نتیجه این غفلت را در روند واقعی آینده خاورمیانه خواهد دید.

یوسف اسماعیلی- خبرنگار جام جم آنلاین