فضاپیماهایی که کار تدارکات می‌کنند

دومین فضاپیما هم ناو تدارکاتی تیانژوی ـ 1، متعلق به چین بود. این فضاپیما جمعه 31 شهریور از ایستگاه فضایی تیانگونگ ـ 2 چین جدا شد، اما تیانژو برای خلاف دراگون قرار نبود فرود ایمنی را در زمین تجربه کند. بلکه به صورت هدایت‌شده وارد جو زمین و نابود شد. این فضاپیمای 10 متری در فروردین امسال با پرتابگر لانگ‌مارچ ـ 7 چین به فضا پرتاب شد و محموله‌های موردنیاز فضانوردان این کشور را برای اقامت 30 روزه آنها در ایستگاه فضایی تیانگونگ ـ 2 با خود به فضا برد.

پرتاب فضاپیماهای تدارکاتی در چهار دهه گذشته، نقش مهمی در افزایش مدت اقامت‌ فضانوردان در فضا بازی کرده‌اند، زیرا فضاپیماهای سرنشین‌دار در هر پرواز قادرند مقدار کمی آب، غذا و تجهیزات موردنیاز فضانوردان را به فضا حمل کنند. از این رو لازم است در مدت اقامت فضانوردان در فضا، مواد غذایی، هوا و تجهیزات موردنیاز آنها با فضاپیماهای باری مخصوصی به دست آنها برسد.

از فضاپیماهای تدارکاتی برای نخستین‌بار در ایستگاه فضایی سالیوت ـ 6، متعلق به شوروی سابق استفاده شد. پس از پرتاب این ایستگاه در سال 1356، مهندسان روسی با اعمال تغییراتی در فضاپیمای سرنشین‌دار سایوز، نمونه‌ای از آن را با عنوان فضاپیمای تدارکاتی پروگرس به این ایستگاه ارسال کردند. این نمونه به علت آن‌که فضانوردی با خود حمل نمی‌کرد، می‌توانست تا 5/2 تن محموله را به فضا ببرد. این در حالی است که فضانوردان به کمک فضاپیمای سایوز حداکثر قادرند 100 کیلوگرم بار به فضا ببرند.

روس‌ها از این تجربه بعدها در ایستگاه‌های فضایی سالیوت ـ 7 و میر هم استفاده کردند. فضانوردان روس به کمک همین فضاپیمای تدارکاتی و خدمات پشتیبانی آنها توانستند،‌ اقامت طولانی‌مدتی را در ایستگاه فضایی میر داشته باشند،‌ به ‌طوری‌که در یکی از این اقامت‌ها، والری پولیاکف توانست 437 روز به صورت بی‌وقفه در فضا زندگی کند و رکورددار اقامت در فضا شود.

از سال 1379 و با آغاز فعالیت ایستگاه فضایی بین‌المللی در فضا، از فضاپیماهای پروگرس برای پشتیبانی خدمه این ایستگاه استفاده شد. پس از مدتی سایر کشورهای شریک در ایستگاه فضایی بین‌المللی نیز برای خدمات‌رسانی به فضانوردان خود به سمت طراحی و ساخت فضاپیماهای تدارکاتی اختصاصی خود روی آوردند. سازمان فضایی اروپا فضاپیمای ATV را ساخت. ژاپنی‌ها فضاپیمای HTV را ساختند و آمریکا هم به کمک شرکت‌های خصوصی اسپیس‌ایکس و اوربیتال‌ساینس به ترتیب فضاپیماهای دراگون و سیگنوس را ساخت و به فضا پرتاب کرد.

تمام این فضاپیماها بجز دراگون، پس از جداشدن از ایستگاه فضایی بین‌المللی به‌صورت هدایت‌شده وارد جو زمین می‌شوند و از بین می‌روند. دراگون به علت آن ‌که به سپرهای حرارتی و سامانه فرود مجهز است، قادر است به صورت ایمن به زمین برگردد.

فضانوردان در زمان اتصال فضاپیماهای تدارکاتی به ایستگاه فضایی بین‌المللی از آنها به عنوان زباله‌دان ایستگاه استفاده می‌کنند و مواد غیرضروری و زائد خود را در آنها قرار می‌دهند تا هنگام بازگشت به جو زمین، همراه فضاپیما از بین بروند.

محمدرضا رضایی