علل و علائم بی‌انگیزگی تحصیلی

خصوصا خانواده‌ها مایلند نوجوان آنها انگیزه و هدف داشته باشد و بیشترین جملاتی که به نوجوان می‌گویند تا او را برای انگیزه تحصیلی و موفقیت تشویق کنند این است: «درس بخوان تا بزرگ بشوی و در آینده برای خودت کاره‌ای بشوی»، «تنها وظیفه تو، درس خواندن است»، «اول درست را بخوان بعد هر کاری خواستی انجام بده» و... اما در عین حال با همه این فشار و جملات بازهم ممکن است نوجوان دچار بی‌انگیزگی تحصیلی شود. نداشتن انگیزه اغلب از دوره راهنمایی شروع می‌شود و در دوره دبیرستان به اوج می‌رسد. هر چه مقطع تحصیلی بالا می‌رود تأثیر انگیزه‌ها هم پیچیده‌تر می‌شود و در پسران آشفتگی بیشتر گزارش شده است.

افسردگی، اضطراب، استرس مداوم، فشار بیش از حد مدرسه یا والدین و ناتوانی‌های یادگیری از عوامل اصلی در ایجاد بی‌انگیزگی دانش‌آموزان است.

چنانچه انتظار والدین یا اولیای مدرسه از دانش‌آموز متناسب با ظرفیت هوشی او نباشد ممکن است فشار بیش از حد به او وارد کنند که نهایتا دانش‌آموز را دچار سرخوردگی تحصیلی می‌کند و شکست‌های مداوم باعث می‌شود احساس بدی در او ایجاد شود و علاوه بر این که اعتماد به نفس او پایین می‌آید، علائم افسردگی نیز پس از مدتی در دانش‌آموز بروز خواهد کرد.

دانش‌آموزانی که دچار بی‌انگیزگی می‌شوند بیشتر در معرض سرزنش والدین قرار می‌گیرند و چنانچه دچار بدخوابی، تغییر در اشتها، خلق پایین، احساس خستگی و درماندگی مداوم و خلق نامتناوب شده باشند احتمالا دچار افسردگی نیز می‌شوند.

برخی علائم بی انگیزه بودن عبارتند از:

ناتمام ماندن تکالیف خودداری از انجام تکالیف

بی‌توجهی و بی‌دقتی کاهش تمرکز

اجتناب از مطالعه

داشتن بهانه‏ های مختلف برای انجام ندادن کارها

مسئولیت‌پذیر نبودن تنبلی و بی‌انرژی بودن مداوم

ابراز خستگی مداوم خیالپردازی بیش از حد

انتظار کمک از دیگران برای تکالیف داوطلب نبودن برای انجام کارها

تمایل مداوم به استراحت

توان تصمیم‌گیری پایین

برای درمان لازم است ابتدا عوامل ایجادکننده بی‌انگیزگی مورد بررسی قرار گیرد.

عوامل مختلفی مانند ضعف در پایه تحصیلی، الگوهای دانش‌آموز، تفاوت‌های فردی، نوع نگرش، تجربه منحصربه‌فرد، نگرش نسبت به تحصیل، نوع برداشت‌شان از جایگاهی که فرد در خانواده دارد، مشکلات درون خانواده مانند اختلافات و بد رفتاری‌های والدین، هوش، نوع شخصیت، وابسته بودن به والدین، تشویق نشدن برای انجام تکالیف منظم، عدم کنترل والدین نسبت به وضعیت تحصیلی فرزندانشان، در معرض تنبیه و سرزنش مداوم بودن.

پس از مشخص شدن عامل یا عوامل ایجادکننده، مداخلات درمانی صورت می‌گیرد و شناخت درمانی و درمان‌های انگیزشی و تقویت رفتاری در نوجوان توصیه می‌شود.

همچنین در صورت لزوم از جلسات خانواده درمانی و درمان‌های والدین نیز برای کاهش عوامل تنشزای محیطی استفاده خواهد شد.

دکتر مهرنوش دارینی - روان‌شناس و مشاور