قصه پرغصه ثمره عُمر امام

محمدعلی صدری‌نیا، سال گذشته بود که مستندی با نام «قائم‌مقام» ساخت و تلاش کرد تا در آن با ارائه مستندات مختلف و گفت‌وگو با طرف‌های مختلف ماجرای قائم‌مقامی مرحوم منتظری، روایتی بی‌طرفانه از آن مقطع تاریخی ارائه کند. قائم‌مقام، چند ماه پیش از شبکه مستند و در برنامه «به اضافه مستند» روی آنتن رفت اما پخش مجدد آن از شبکه سه با حاشیه‌های مختلفی همراه شد. عده‌ای ضمن تمجید از پخش این مستند خواهان ادامه یافتن چنین روندی در تلویزیون شدند و عده‌ای دیگر، این مستند را یک‌طرفه دانستند و به پخش آن از تلویزیون انتقاد کردند.

ماجرای قائم‌مقام چیست؟

«قائم‌مقام» با محوریت قرار دادن فراز و نشیب‌های زندگی آیت‌ا... منتظری که در دورانی به‌عنوان قائم‌مقام رهبری معرفی شده بود، تلاش دارد تا روایتی صریح و شفاف از این شخصیت جنجالی به‌دست دهد.

در این فیلم، روایتی از مبارزات پیش از انقلاب تا فوت ایشان روایت شده است و برای اولین بار به طور تفصیلی به فراز و فرود وی در نظام سیاسی ایران پرداخته است. دوران قائم مقامی آیت‌ا... منتظری و سال‌های پس از عزل او، از مقاطعی است که به‌دلیل حساسیت‌های سیاسی فراوان کمتر به آن پرداخته شده است. مصاحبه با برخی چهره‌های نزدیک به مرحوم منتظری مانند حجت‌الاسلام احمد منتظری، فرزند وی و عمادالدین باقی که از شاگردان و حامیان جدی او بوده است در کنار مصاحبه با افرادی مانند حجت‌الاسلام ناطق نوری از جمله بخش‌های جالب توجه این مستند است.

چرا پخش شد؟

علی فروغی، مدیر شبکه سه که طی همین چند ماه کوتاه پس از آمدنش، حسابی مورد توجه قرار گرفته در پستی اینستاگرامی ضمن این که خبر داد «قائم‌مقام» از شبکه‌اش پخش خواهد شد، دلایل پخش این مستند را هم ذکر کرد.
او نوشت: «همیشه استدلال‌هایی که برای روایت نکردن موضوعات حساس در رسانه وجود دارد، بیش از مجموعه دلایلی است که می خواهد «روایت کردن» را تئوریزه کند. از «شلوغش نکنیم» که همواره طرفداران پروپاقرص خودش را دارد تا «مسائل تمام شده را دوباره به یاد مردم نیاوریم» و «آرامش مردم را بر هم نزنیم» و قس علی‌هذا. این طرف هم البته استدلال‌هایی وجود دارد. فی المثل این‌که مردم این زمانه رسانه شجاع را دوست دارند. یا این‌که نگفتن ما، دیگر به معنای نگفتن دیگران و نشنیدن مردم نیست.

اما به نظر می رسد رسانه‌ای که در امر «روایتگری» از اتفاقات روز و گذشته، اعتماد به نفس و شجاعت کافی نداشته باشد و محافظه کاری کند، در زمانه رقابت «روایت‌ها» محکوم به شکست است. البته باید شجاعت با عقلانیت و لحاظ اقتضائات و شرایط زمانی و مکانی به‌کارگیری شود، وگرنه بر علیه خود عمل می‌کند. ۵ مرداد سالروز عملیات مرصاد، یکی از همان گلوگاه‌هایی است که این دو دیدگاه معمولا در برابر هم صف آرایی می‌کنند. ماجرای این عملیات و قبل و بعد از آن در کنار ماجرای کمتر گفته شده قائم‌مقام رهبری و برکناری آقای منتظری، از همان قضایایی است که عده‌ای تصور می کردند یک ماجرای کهنه و فراموش شده است. اما اتفاقات همین یکی دو سال اخیر نشان داد که همچنان منافقین داعش صفت را باید در ذهن مردم زنده نگه داریم و البته جریان نفاق را؛ که یکی از مهم ترین جریانات نفاق بعد از انقلاب جریان مهدی هاشمی است که مامن آن بیت مرحوم منتظری بود.

«قائم مقام» تحریف است/ نیست!

احمد منتظری، پسر آیت ا...‌منتظری: کسانی که برای تهیه مستند و گرفتن مصاحبه نزد من آمدند، اظهار داشتند در مورد آیت‌ا... منتظری افراط و تندروی‌های زیادی شده است و ما درصدد تهیه مستند بی‌طرفی هستیم و اینجانب با تصور این‌که این حضرات از تبلیغات سوء این ۲۸سال نتیجه نگرفته‌اند و قصد دارند راه دیگری انتخاب کنند، به آنان اطمینان نمودم و حدود سه ساعت مصاحبه انجام شد؛ ولی آنان کاملا یک‌سویه عمل کردند و حتی در مواردی مثل ارسال نامه اعدام‌های تابستان ۶۷ به بی.‌بی.‌سی بحث و گفت‌وگوی مفصلی انجام شد که مصاحبه‌کنندگان قانع شدند که این نامه محرمانه در آن زمان خاص توسط مخالفین آیت‌ا... منتظری که درصدد حذف ایشان از نظام بودند در اختیار بی‌بی‌سی قرار گرفته است، ولی با این حال در این مجموعه القای شبهه کردند و در راستای هدف خاص خود این کار ناشایست را به بیت و علاقه‌مندان آیت‌ا... منتظری نسبت می‌دهند.

علی صدری‌نیا، کارگردان مستند: متاسفانه فرزند آیت‌ا... منتظری در نامه خود از «تحریف» فراتر رفته و در ادعایی «کذب» می‌نویسد «در مواردی مثل ارسال نامه اعدام های تابستان 67 به بی‌بی‌سی بحث وگفت‌وگوی مفصلی انجام شد که مصاحبه‌کنندگان قانع شدند که این نامه محرمانه در آن زمان توسط مخالفین آیت‌ا... منتظری که درصدد حذف ایشان از نظام بودند در اختیار بی‌بی‌سی قرار گرفته است، ولی با این حال در این مجموعه القاء شبهه کردند و در راستای هدف خاص خود این کار ناشایست را به بیت و علاقه‌مندان آیت‌ا... منتظری نسبت می‌دهند.»

این سخنان آقای احمد منتظری در حالی است که ایشان در پاسخ به سوالات درباره ارسال نامه مذکور به بی‌بی‌سی در سال 68 چیزی اضافه بر آنچه در کتاب «واقعیت‌ها و قضاوتها» در دهه 70 مطرح شد نگفتند و این روایت تاریخی ایشان هم مثل سایر روایت های تاریخی جریان آیت‌ا... منتظری شنیده و ضبط شد. بنابراین ادعای «قانع شدن مصاحبه‌کنندگان» از اساس نادرست است.

مایه تاسف است که از ابتدای اکران مستند «قائم‌مقام» فرزند آیت‌ا... منتظری به جای اتخاذ مواضع متین و منطقی در مواجهه با این اثر تاریخی، درجاده بی‌صداقتی و تخریب گام برداشته‌اند.

مریم درستی - جام جم