چهل‌شمع در چهل‌منبر

زنان خانه‌دار لاهیجانی در خانه‌ها نشسته و سخت مشغولند؛ آنها باید سفارش‌ها را برای عزاداران اباعبدا... (ع) آماده کنند. هم شوق خدمت به خاندان داغدیده اهل‌بیت (ع) دارند و هم دست و دلشان به کار نمی‌رود؛ اشک از گوشه چشمانشان سرازیر می‌شود و سفارشات چهل منبر را آماده می‌کنند. سفارش‌دهنده، کاسبان قدیمی شهر هستند، کاسبانی که هر سال عزاداران حسینی به آنها مراجعه می‌کنند و خواهان تهیه وسایل چهل منبر هستند.

این حرفه سنتی زنان لاهیجان است که باید طبق سنن گذشته رشته‌های پنبه‌ای را به موم آغشته کنند و بعد هر 40 رشته را در یک بسته قرار دهند. دستان زنان فقط به موم و رشته‌های پنبه‌ای مشغول نیست، آنها باید 40عدد خرما بشمارند و در کیسه مجزا از شمع‌ها قرار دهند.

زنان بعد از آماده کردن شمع و خرما، آن را به دست کاسبان محل می‌سپارند تا مردم شهر آیین چهل منبر را بجا بیاورند. کاسبان بدقت شمع‌ها و خرماها را می‌چینند و به زائرانی که می‌خواهند در مراسم چهل منبر شرکت کنند، می‌فروشند. شهر شور و حال معنوی گرفته و عطر عشق در آسمان آن پیچیده. سرخی خورشید در بافت قدیمی شهر فضای عجیبی ایجاد کرده؛ زیبا و در عین حال غریب. حال و هوایی که این روزها در لاهیجان برقرار است، متفاوت با دیگر شهرهای ایران است و این جا آیین عزاداری را به شکل دیگری بجا می‌آورند، آیینی که رنگ آن سرخ است و نامش چهل منبر است، آیینی که به احتمال زیاد مردم شهرهای دیگر با آن آشنایی ندارند و شاید برایشان غریب باشد، اما برای مردم این شهر آشنایی دیرینه است و علقه خاصی به آن دارند.

برکت برنج در آیین چهل منبر

مراسم چهل منبر بعد از اقامه اذان مغرب در کوچه‌های قدیمی و پیچ در پیچ شهر با حضور مردان و زنان که اغلب آنها جوانان هستند و از قبل وسایل برگزاری مراسم را تهیه کرده‌اند، آغاز می‌شود. مردم گروه‌ گروه به سمت بافت قدیمی شهر، مسجد اکبریه، مسجد یمنی، مسجد چهار پادشاه و محله شهید کریمی در حرکت هستند و هر چه به بافت قدیمی نزدیک‌تر می‌شوند، گویی حال و هوای دل مردم هم عرفانی‌تر می‌شود و هم روشن‌تر.

مردم از کوچه‌های باریک و مارپیچ قدیمی و خانه‌های خشتی و گلین سرخ رنگ با سرپوش سفال عبور می‌کنند و به در خانه‌هایی می‌رسند که جلوی آنها میزی با روکش پارچه‌ای علم شده و و روی آن مجمری از آتش و دو ظرف خالی و یک ظرف برنج خام قرار دارد. البته خانه‌هایی میزبان هستند که طی سال‌های گذشته مراسم روضه را برپا کرده‌اند و از عاشقان سینه‌چاک امام حسین(ع) هستند.

مردم با گفتن نذرشان در دل و ذکر صلوات، یک رشته شمع را در سینی آتش انداخته و بعد یک عدد خرما داخل یکی از ظرف‌ها می‌اندازند و در عوض چند دانه برنج بر می‌دارند و داخل کیسه همراهشان می‌ریزند. عزاداران حسینی همین طور باید کوچه‌های تاریک روشن و تو‌در‌تو را پشت سر بگذارند. البته در میانه راه برخی از خانه‌های میزبان نذری‌هایی آماده می‌کنند که از نذری‌های رایج می‌توان به آب نخود، شله‌زرد و آش شله‌قلمکار اشاره کرد. در واقع صاحبان خانه‌ها، از عزاداران حسینی این طور میزبانی می‌کنند تا آنها بتوانند تا 40خانه بروند و آیین سنتی چهل منبر را بجا بیاورند. عزاداران تا افروختن چهلمین شمع در چهلمین منبر، کارشان را ادامه می‌دهند و در پایان راهی خانه‌هایشان می‌شوند و برنج‌های جمع ‌شده را در کیسه‌های برنج خانه می‌ریزند تا خیر و برکت و فراوانی، برایشان فراهم شود و تا سال آینده این برکت همراهشان باشد و تنور خانه‌هایشان گرم.

اینجا خشت‌ها هم عزادارند

مردم علاوه‌بر بجا آوردن این آیین، لای خشت‌های قدیمی کوچه پس‌کوچه‌ها شمع‌هایی را روشن می‌کنند و زیر لب زمزمه می‌کنند. این شمع‌ها روایتگر دل سوخته آنهاست و هر اشکی از شمعی سرازیر می‌شود در دلش رازی است که صاحب راز با امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در میان گذاشته است.

مردم لاهیجان و دیگر کسانی که از شهرهای اطراف در آیین چهل منبر شرکت می‌کنند، وقتی حاجتشان را از اباعبدا... (ع) می‌گیرند و گره مشکلاتشان به یاری امام حسین (ع) باز می‌شود، نذر می‌کنند و سال آینده هم در این مراسم حضور دارند. این مراسم در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است و عزاداران حسینی می‌توانند هر سال و در شب تاسوعا به این شهر کوهپایه‌ای مراجعه کنند و این آیین را بجا بیاورند.