دیباچه کمرنگ ایران در کتاب فرانکفورت

نمایشگاه فرانکفورت و یا حتی نمونه مشابهش در مسکو، فرصت مناسبی برای عرض‌اندام نویسندگان و ناشران ایرانی است، میدانی که اگر کمی مدیریت شود و برای آن برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری، می‌تواند آن‌چنان‌که درخور شایستگی چندین قرن شاعر و نویسنده پروری ایران است حضورداشته باشیم.
متأسفانه در سال‌های گذشته شاهد بودیم ایران برای حضور در نمایشگاه بزرگ کتاب آلمان، تنها در حوزه کودک توانست تا حدودی خودی نشان دهد، هرچند تعدادی قرارداد حق نشر و زیرمجموعه آن‌هم بسته شد، اما آیا این تعداد قرارداد برای صنعت نشر ما کافی است؟
اگر پای صحبت ناشران و کتاب‌بازها بنشینم که برای حضور سالی یک‌بار در نمایشگاه آلمان برنامه‌ریزی می‌کنند، تقریباً همگی از نبود بودجه کافی و حمایت‌های مالی مناسب از سوی ارشاد گلایه دارند.
خیلی‌هایشان ناراحت‌اند که هزینه‌های رفت‌وآمد را خودشان تقبل می‌کنند و ارشاد فقط هزینه حضور کتاب را پرداخت می‌کند، آن‌هم فقط بلیت رفت. اگر ناشر بخواهد کتاب‌هایش را بازگرداند یا باید هزینه‌های هنگفتی را متقبل شود و یا ناچار است تمام کتب را به موسسه‌ای در آلمان هبه کند.
اما آنچه مسلم است نیاز یک برنامه‌ریزی درست و دقیق برای استفاده بهتر و کافی‌تر از چنین فضاهایی است که می‌تواند به بهتر شناسانده شدن ایران و فرهنگش کمک کند.
وجود نشست‌های مختلف کشورها در این نمایشگاه خود فرصتی است تا ناشران و نویسندگان، با همکاران خارجی خود باب آشنایی را باز کنند و هم برای کتاب‌های خود بازاریابی کنند.
لزوم انتشار کتاب در خارج از مرزهای ایران، یکی از فاکتورهای مهم دنیای کتاب است که بر آن تأکید فراوانی شده است، از نویسندگان و شاعران و محققان عرصه کتاب گرفته تا متولیان فرهنگ و ادب و حتی رهبر معظم انقلاب که همیشه یک پای ثابت برای هر چه بیشتر معرفی کردن ادبیات غنی ایران هستند.
کتاب دنیای کودکان مهم است، مهم‌تر از آن چیزی که هرکسی فکرش را بکند، به‌نوعی می‌توان گفت ادبیات کودکان، زمینه‌ساز رشد و تعالی آن‌هاست که می‌توانند هرکدامشان یک چهره باشند برای عرصه ادب و هنر.
اما نکته اینجاست که به‌جز ادبیات حوزه کودک و نوجوان، برای سایر عرصه ها مانند حوزه‌های علمی و فرهنگی و حتی دفاع مقدس هم‌فکری و هزینه شود و برای معرفی و ترجمه این آثار در خارج از ایران قدم‌های مؤثری برداشته شود.
اتفاقی که بارها مقام معظم رهبری بر آن تأکید فراوان داشته‌اند حتی توصیه کرده‌اند کتب و ادبیات دفاع مقدس ترجمه و به سایر کشورهای غربی صادر شود.
تجربه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، نشان داده است ناشران، میدانی پیدا می‌کنند برای فروش کتاب. متأسفانه گاهی این تصور همراه ناشران به آلمان و روسیه هم‌سفر می‌کند، اما آنچه میان نمایشگاه کتاب تهران با نمایشگاه کتاب فرانکفورت و مسکو فرق دارد، نبود فضای خرید و فروش است.
فراهم کردن پنل های بحث و گفتگو با ناشران و نویسندگان و حتی طالبان ادبیات شرق به‌خصوص ایران، می‌تواند در عرضه بیشتر کتاب‌های ایران در نمایشگاه‌های مختلف کتاب به‌خصوص نمایشگاه فرانکفورت مؤثر باشد.
راه‌های دیگری هم برای توسعه اقتصاد نشر و کتاب در این نمایشگاه‌ها عرضه می‌شود، ناشران دورهم جمع می‌شوند، چانه‌زنی می‌کنند تا برای کتاب‌های در دست انتشارشان مشتری جمع کنند، جلساتی که برای ما هم می‌تواند سودآور باشد و از آن‌ها قراردادهای فی ما بینی برای گرفتن حق انتشار در داخل ایران و یا حتی فروش برای ترجمه به زبان‌های مختلف ایجاد شود.
تا به امروز آنچه از ایران و فرهنگ ایران که به دنیای غرب صادرشده است، شاهنامه بوده است و کتاب‌های شعر و غزلیات معروف ایران، و تاریخ 2500 ساله، اما متأسفانه برای صادرات فرهنگ ایران در عصر حاضر و هم 40 سالی که جمهوری اسلامی به پیروزی رسیده است و حتی ادبیات دفاع مقدس کم‌کار بوده‌ایم و به‌ناحق این دوره را مغفول گذاشته‌ایم.
ادبیاتی که هرچند روایتگر 8 سال است، اما به چند برابر آن هشت سال محتوا دارد و جا برای عرض‌اندام کردن که اگر سرمایه‌گذاری درست برای ترجمه آن‌ها انجام شود، شاید ایران و دوران دفاع هشت‌ساله‌اش را بیشتر از روایات دنیای هنر هفتم بشناسند.
نمایشگاه کتاب فرانکفورت و یا حتی نمایشگاه کتاب مسکو، فرصت خوبی برای حضور در مجامع بین‌المللی است تا کتاب ایرانی را به جهان معرفی کند و محیط‌هایی هستند که توان ایجاد روزنه امید برای برون‌رفت از مشکلات نشر و جهانی‌شدن را دارند.
آن‌طور که برخی کارشناسان حوزه کتاب میگویند: هزینه‌هایی که برای نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌شود زودبازده نیست و باید برای آن کاری کرد و با برنامه به تداوم آن اندیشید.
آن‌ها همچنین معتقدند، لازمه پیوستن به نشر بین‌الملل حضور در نمایشگاه‌هایی مانند فرانکفورت است، حتی اگر در این مسیر دولت از ناشران حمایتی نکنند.
رعایت مواردی ازاین‌دست چه‌بسا بتواند برای سودآوری و ایجاد چرخه اقتصادی در عرصه کتاب، به اوضاع اقتصادی ما کمک کند.
مواردی که اگرچه به کمی تحول و تنوع در عرصه نوشتن و موضوع و سوژه نیاز دارد، کمی هم همت می‌خواهد از سوی کسانی که دستی در آتش دارند و نشسته‌اند تا اوضاع کتاب و کتاب‌خوانی را متحول کنند.