نیما برای ایجاد تجدد ادبی تنها بود

محمد محمودآبادی شاعر و کارشناس زبان و ادبیات فارسی با اشاره به سالروز تولد نیما یوشیج و شرایط و اوضاع ادبی ایران پیش از ظهور شعر نیمایی گفت: از سال 1300 به بعد با تغییرات اوضاع سیاسی ایران، شعر از صراحت دوران مشروطه در حال دور شدن بود و تلاش شاعران این بود که شعر آن‌ها پوشیده‌تر، کنایی‌تر و ادیبانه‌تر باشد.

وی در ادامه افزود: صراحت شعر مشروطه قرار بود به شعر کنایه تبدیل شود، شاعران ناچار بودند در آن دوره زبان و فرم و خیال توجه کنند، و نتیجه و برآیند توجه به فرم تلاش‌هایی است که می‌توان از آن‌ها به‌عنوان آغاز تجدد نام برد که از پیشگامان آن می‌توان به بهار، ایرج میرزا، فرخی یزدی، پروین اعتصامی و ... اشاره کرد.

این کارشناس زبان و ادبیات فارسی با تأکید بر اینکه از مهم‌ترین انگیزه‌های نیما یوشیج برای ظهور شعر نیمایی، تک‌بعدی بودن تجدد ادبی است اظهار کرد: اینکه فقط یک بعد از شعر قوی باشد و سایر ابعاد در نقطه ضعیف‌تر قرار داشته باشند، برای نیما یک انگیزه بود تا سبکی جدید را وارد دنیای شعر و شاعری کند، او متوجه شد قالب‌های سنتی شعر فارسی گنجایش کافی برای بیان مقصود او را ندارد و نمی‌تواند در آن قالب‌ها حرف بزند و این مهم‌ترین دلیل ظهور شعر نیما است.

محمودآبادی بابیان اینکه برخی به‌ اشتباه تصور می‌کنند، نخستین شعر چاپ شده در قالب نیمایی در ادب فارسی، شعر ققنوس است، گفت: اولین شعر نیمایی چاپ‌شده در ایران شعر «غراب» نیما است که در سال 1317 سروده‌ شده و در سال 1318 به چاپ می‌رسد.

وی افزود: شعر ققنوس در سال 1316 سروده شد، اما در سال 1319 چاپ می‌شود و اولین مجموعه شعر نیمایی توسط منوچهر شیبانی در سال 1324 به چاپ می‌رسد که البته حضور نیما یوشیج در جای‌جای این کتاب، ملموس است.

این کارشناس ادب فارسی در خصوص تلاش‌های نیما در راستای تجدد ادبی ایران تصریح کرد: پیش‌زمینه تلاش نیما، خود نیما یوشیج است، او در سال 1300 افسانه را منتشر می‌کند که اگرچه سبک آن نیمایی نیست اما بسیار با اشعار کلاسیک ازنظر محتوا متفاوت است. نکته اینجاست که بعد از نیما،‌ خیلی از شاعران هم برای تجدد ادبی تلاش‌هایی را داشتند و به همه‌گیر شدن سبک نیمایی کمک شایانی کردند.

وی با اشاره به اینکه انگیزه و هدف نیما یوشیج بیان کردن حرف‌ها در قالبی جدید و فارغ از قالب‌های سنتی است، خاطرنشان کرد: او تلاش کرد محدودیت‌ها را بردارد و کوشش کرد که موسیقی جدید در شعر و غربت و تنهایی انسان معاصر، ثبت عواطف انسانی، و رسیدن به یک دید تازه را به نمایش بگذارد و به ادبیات تزریق شد.

محمودآبادی تأکید کرد: در شعر قبل از اسلام التزام هجایی داشتیم، شعر بعد از رودکی دارای التزام عروضی است، نیما التزام عروضی را دست‌وپا گیر می‌دانستند و برای رهایی آن دست به تجدد ادبی زد که شد التزام طبیعی که شامل تمام اصول و قواعد شعر نیمایی است مانند کوتاه و بلند شدن و اختیاری بودن قافیه.

این شاعر معاصر با ایجاد هر تجدد در شعر را نیازمند تلاش و سختی فراوان دانست و اظهار کرد: نیما برای ایجاد تجدد تنها بود،‌ درست است تلاش‌هایی قبلاً شده بود اما هیچ‌گاه به نتیجه نرسیده بود، و مسلماً مخالفانی هم داشت، برخی مخالفان اساتیدی بودند که ادبیات را دانشگاهی دنبال می‌کردند، نیما همه مخالفت‌ها را به جان خرید و در این عرصه قدم گذاشت چون تفکر رهایی شاعر از قیدوبند را داشت.

محمودآبادی با اشاره به سختی‌های حضور نیما و به ظهور رساندن سبک نیما گفت: مخالفان حضور نیما را برنمی‌تابیدند چراکه حضور نیما به‌مثابه قبول سبک نیما بود،‌ سبک‌های سنتی ایران یک دل‌بستگی برای خیلی از اهل شعر و شاعری به وجود آورده بود و قبول سبک و سیاق جدید برای خیلی از آن‌ها غیرقابل‌قبول بود.

وی ادامه داد: اگر امروز اسم نیما زنده است به دلیل ادامه دادن راه و سبک نیما توسط برخی شاعران مانند مشیری، و سهراب سپهری و احمد شاملو است، هرچند هنوز هم‌پتانسیل ادامه‌دارتر شدن سبک نیمایی در جامعه وجود دارد.

محمودآبادی در پایان با تأکید بر اینکه وجه تمایز شعر نیمایی عاطفی بودن شعر نیما دانست و تصریح کرد: نیما در شعرهایش،‌ منِ شاعری را از منِ شخصی ارتقا داد و به آن جنبه اجتماعی بخشید،‌ یعنی دایره مخاطبان خودش را بسیار گسترده‌تر کرد، فضایی که نیما از ظلمت و تاریکی از آن حرف می‌زد فقط مختص به دوره خودش نیست و به همه دوره‌ها تعمیم داد.

وی همچنین گفت: دنیای تخیل و تصویر در شعر و سبک نیمایی عینی و ملموس است که نتیجه و برآیند آن به صدق عاطفی شعر نیما می‌رسد، که منجر به باز کردن جا برای شعر نیمایی در دنیای شعر و شاعری شد.