کنترل درد با نسخه گیاهی

با این حال به دلایل مختلفی از جمله عوارض داروهای مسکن، تداخل با سایر داروها و امکان اعتیاد به آنها رغبت افراد به مصرف مسکن‌های گیاهی رو به افزایش است.

برای آشنایی با مسکن‌های گیاهی که بتوانند به تخفیف و کنترل درد کمک کنند با دکتر محمد علی زارعیان، پزشک و متخصص طب سنتی ایران گفت‌وگویی انجام دادیم.

علل بروز درد متفاوت است. از نگاه طب ایرانی برای تسکین درد از سه مسیر می‌توان اقدام کرد. نخست؛ رفع علت درد که با دفع عامل درد صورت می‌گیرد.

مثلا غذایی که باعث درد معده می‌شود را با قی یا عاملی که سبب شکم درد می‌شود را با اسهال دفع می‌کنیم.

دوم؛ کاهش تنش بافت دردناک و کم کردن عوامل زمینه‌ساز درد با استفاده از داروهایی که در طب رایج با عنوان ضدالتهاب می‌شناسند. داروهایی که می‌توان در این دسته نام برد تخم‌کتان، شوید، ناخنک، بابونه، تخم کرفس، روغن بادام تلخ، شلغم و روغن‌هایی که حرارت معتدل دارند و هر دارو با گرمی درجه یک. این داروها اثر گذرا دارند و مدتی بعد از ترک آنها درد به سراغ فرد خواهد آمد مگر این که سبب اصلی درد رفع شده باشد. ساده ترین داروی این دسته آب جوشیده ولرم است که در بسیاری از دردهای گوارشی به صورت خوراکی و حتی موضعی کاربرد دارد. استفاده موضعی از آب گرم نیز برای رفع درد عضلات و مفاصل به منظور افزایش خونرسانی به عضلات درگیر و دچار گرفتگی توصیه می‌شود که در طب رایج نیز کاربرد زیادی دارد.

سوم؛ استفاده از داروهایی است که سبب تخدیر یا بی حس کردن عضو می‌شود. این دسته دارویی با بستن مسیرهای عصبی از انتقال پیام درد به مغز جلوگیری می‌کند. شناخته شده‌ترین داروی این دسته ترکیبات حاصل از گیاه خشخاش است که قوی ترین انواع مسکن هستند و در طب رایج نیز به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرند. مشکل اصلی این داروها علاوه بر اعتیاد، عوارض نامطلوب بر عملکردهای مختلف بدن است. از نگاه طب ایرانی، ساده‌ترین داروی دسته مخدرها یخ و آب سرد است که با سرد کردن عضو مانع انتقال درد در نواحی ضرب دیده و متورم می‌شود که از این روش در طب رایج نیز به کرات و با کمپرس یخ روی نواحی دردناک و ملتهب استفاده می‌شود. به جز مشتقات تریاک گیاهان دیگری مثل تخم کاهو و تاج‌ریزی نیز در این دسته قرار دارند. اگر بخواهیم نمونه‌هایی از گیاهان دارویی مسکن دسته دوم را نام ببریم باید به این موارد اشاره کنیم.

بابونه و شوید

بابونه یک دارو غذاست که خاصیت ضددرد، ضدالتهاب و ضداسپاسم آن به اثبات رسیده است. روغن بابونه یکی از پرکاربردترین داروهای مورد استفاده برای تسکین دردهای نواحی مختلف بدن اعم از سردرد، قاعدگی دردناک و درد‌های لگنی و مفاصل است. دمنوش و جوشانده بابونه نیز از ترکیباتی است که به‌منظور کنترل درد استفاده می‌شود. به‌طور مثال برای بیماران مبتلا به سردرد دمنوشی از بابونه که با شیره انگور یا عسل طعم‌دار شده باشد تا شش بار در روز تجویز می‌شود که می‌تواند درد را به‌خوبی مهار کند. شوید نیز از دیگر گیاهانی است که برای تسکین درد مفاصل مورد استفاده قرار می‌گیرد و آثار ضد درد جوشانده و روغن آن در مطالعات بالینی به اثبات رسیده است.

آویشن و اسطوخدوس

از ادویه‌جات پرکاربرد در پخت و پز و طبابت، آویشن است. این گیاه معطر حاوی ترکیباتی است که باعث تسکین درد می‌شود و به‌صورت خوراکی و موضعی می‌توان از آن استفاده کرد. علاوه بر گیاه میخک، جوشانده آویشن با اندکی سرکه به صورت دهانشویه برای مهار دندان درد توصیه می‌شود. ضمن این‌که رایج‌ترین مسکن گیاهی مورد استفاده در تمام دنیا روغن یا اسانس اسطوخدوس است.

رزماری و زنجبیل

منابع طب ایرانی رزماری را با عنوان اکلیل کوهی می‌شناسند که به دلیل ترکیبات موجود در آن به صورت خوراکی و موضعی خاصیت ضدالتهاب و ضد درد دارد. همچنین زنجبیل از داروهای پرمصرفی است که بیشتر برای تسکین درد مفاصل و قاعدگی‌های دردناک استفاده می‌شود و آثار تسکین دهنده مواد موثره آن به اثبات رسیده و اثر موضعی این دارو بهتر از خوراکی آن گزارش شده است. نکته مهم در استفاده خوراکی از زنجبیل تحریک گلو و حلق با این گیاه است که برای کاهش این عارضه باید از عسل استفاده شود.

زردچوبه و زعفران

پرکاربردترین ادویه برای تسکین درد، زردچوبه است که آن را در ترکیب با روغن زرد (روغن گاو) روی موضع دردناک استعمال می‌کنند. کورکومین یکی از مهم‌ترین اجزای فعال زردچوبه است که آثار ضدالتهابی و تسکین درد آن در چندین مطالعه به اثبات رسیده، همچنین مطالعاتی که در چند دهه اخیر روی زعفران انجام گرفته آثار دارویی فراوانی از این گیاه گرانبها را گزارش کرده است. یکی از ترکیبات زعفران خاصیت ضد درد دارد که مصرف دمنوش آن با خاصیت تسکین درد در بیماران مبتلا به قاعدگی دردناک موثر است. البته دوز مورد استفاده زعفران بسیار اندک و در حد چند گلبرگ است.

سنجد و سیاهدانه

سنجد از میوه‌هایی است که به‌دلیل ترکیباتی که دارد با خواص ضدالتهابی، ضددرد و شل کنندگی عضلات برای پیشگیری و درمان دردهای اسکلتی، مفصلی و عضلانی مناسب است. این میوه علاوه بر تسکین درد برای پیشگیری از پوکی استخوان توصیه می‌شود. نکته مهم در مصرف سنجد خاصیت یبوست‌آور آن است که باید آن را بعد از غذا مصرف کرد. سیاهدانه نیز در گروه دانه‌های گیاهی با خاصیت تسکین‌دهندگی قرار دارد. پونه و نعنا هم برای التیام دردهای ناشی از نفخ و سردی مناسب‌اند. نکته بسیار مهم در استفاده از مسکن‌های گیاهی این است ‌که بیشتر آنها برای افراد باردار منع مصرف دارند و نباید بدون اطلاع و اجازه پزشک مصرف شوند.

فاخره بهبهانی - روزنامه جام جم