آداب استحمام

از دیدگاه طب سنتی استحمام اصولی دارد كه اگر به‌درستی اجرا نشود می‌تواند سبب بروز بیماری و اگر تدابیر آن با توجه به جثه و مزاج‌های مختلف به‌طور صحیح رعایت شود خاصیت طبی و بهداشتی داشته و برای سلامت مفید است.

با توجه به این‌كه هوای حمام مزاج گرمی دارد و آب حمام سرد و تر است، شرایط استحمام برای مزاج‌های مختلف متفاوت است.
استحمام با آب سرد فقط برای برخی افراد مفید است اما توقف بیشتر از یك ساعت در حمام به هیچ‌كس توصیه نمی‌شود.

توقف زیاد در حمام مضر است؟

استحمام به مدت طولانی یا خوابیدن در آب وان به این دلیل كه به میزان زیادی تحلیل‌برنده قوای بدنی است به‌خصوص برای افرادی كه ضعیف و لاغرند و دستگاه هاضمه خوبی ندارند یا از اختلالات اعصاب و روان رنج می‌برند، مضر است. معیار توقف در حمام برای افراد با مزاج‌ها و جثه‌های مختلف تفاوت‌هایی دارد و افراد با مزاج معتدل نیم‌ساعت و افراد لاغر كمتر از نیم‌ساعت ولی افراد چاق كه قصد لاغرشدن دارند، می‌توانند تا یك‌ ساعت و نه بیشتر - بهتر است با شكم خالی - استحمام كنند. حمام طولانی بر اثر تعریق زیاد تحلیل‌برنده رطوبت و كاهنده حجم بدن است.

پس از استحمام بخوابیم یا نه؟

خواب مختصر بعد از حمام توصیه شده است زیرا باعث كاهش تلاطم ناشی از حمام می‌شود. پس از استحمام حرارت از درون به سطح و پوست بدن منتقل شده و خواب باعث می‌شود تعادل برقرار و این حرارت به درون بدن متمایل شود.

گرم‌مزاجان بهتر است هنگام خروج از حمام پاهای خود را با آب سرد و سردمزاجان با آب گرم شست‌وشو دهند. در تدابیر استحمام به‌طور كلی توصیه شده زدودن موهای زاید و شست‌وشو و نظافت بدن در حالت ایستاده نباشد.

كیسه‌ كشیدن و روغن‌مالی در حمام

استحمام اگر همراه با ماساژ، كیسه ‌كشیدن یا اقدامات دلاكی باشد سبب تسریع و افزایش گردش خون شده و تحلیل‌برنده مواد زاید بدن است.

چنین استحمامی به دفع فضولات كمك می‌كند و با شدت بخشیدن به تعریق، باعث پاكسازی و خروج بخارها و گازهای مضر بدن می‌شود. روغن‌مالی در حمام نیز یكی دیگر از تدابیری است كه لزوما باید در حمام، پس از شست‌وشوی بدن و پیش از خروج از حمام انجام شود. در اثر مجاورت با هوای گرم محیط حمام، منافذ بدن باز است و بهترین و بیشترین بهره را از جذب و اثر بخشی روغن‌مالی دریافت خواهیم كرد.

حمام‌های آب گرم؛ خوب یا بد؟

حمام‌های آب گرم در برخی شهرها و مناطق مختلف كشور وجود دارند و اعتقاد بسیاری از افراد بر این است كه با ورود به این نوع حمام‌ها بیماری یا دردشان بهبود خواهد یافت. اما باید بدانیم حمام‌های سنتی آب گرم اغلب حاوی املاح معدنی متفاوت به‌خصوص گوگرد زیادی هستند كه برخی افراد به آن حساسیت دارند. این نوع حمام‌ها بهبوددهنده بیماری‌ها و دردها نخواهند بود و برای همه افراد مناسب نیست. ممكن است چند روز اول اثرات مفید داشته باشد اما بهبوددهنده نخواهد بود. بهترین حمام از دیدگاه طب سنتی آن است كه نور زیادی داشته و دلباز و سقف آن بلند باشد و به‌خوبی تهویه شود.

كشیدن سنگ پا و لیف 

برخی افراد درخصوص كشیدن سنگ پا ادعاهای مختلف مطرح می‌كنند. اما كدام ادعا را می‌توان باور كرد؟! كشیدن سنگ پا از آداب استحمام است و نوعی ماساژ كف پاست. امروزه در طب مكمل رشته‌ای به نام رفلكسولوژی وجود دارد كه با تحریك و فشار دادن نقاطی از كف پا یا دست، پیام‌هایی به مغز مخابره می‌شود كه باعث تنظیم و تعدیل گوارش، مغز، كبد و فعالیت اعضای درونی بدن می‌شود. سنگ پا كشیدن، سبب تمركز بدن به سمت پا می‌شود و بعضی از سردردها و مشكلات مغز و اعصاب فروكش می‌كند. كشیدن لیف هم نوعی ماساژ محسوب می‌شود. لیف نرم با ماساژ ملایم برای افراد لاغر و لیف خشن با ماساژ قوی برای پوست‌های خشن توصیه می‌شود.

ممنوعیات حمام

طبیبان سنتی می‌گویند بلافاصله پس از حمام و در حین استحمام غذا و آب سرد نخورید. البته نوشیدن آب گرم پس از حمام اشكالی ندارد. همچنین اقدام به مقاربت در این شرایط را نهی كرده‌اند. در حالت گرسنگی زیاد و ناشتا و در شدت غم و شادی و در صورت ابتلا به اسهال یا زمان مصرف مسهل‌ها به حمام نروید. حجامت در حمام غلط است و افراد تب‌دار به‌خصوص در اوایل بیماری حمام نروند.

چه حمامی برای چه مزاجی؟

با توجه به این‌كه آب حمام مزاج سرد و تر دارد، افراد سردمزاج نباید زیاد آب بریزند یا در آب وان توقف طولانی داشته باشند. توصیه می‌شود سردمزاجان در آب وان از افزودنی‌هایی مانند نمك یا دم‌كرده گل بابونه یا نعنا و اكالیپتوس كه مزاج گرم دارند، استفاده كنند. ضمن این‌كه چون هوای حمام مزاج گرم دارد توقف طولانی برای مزاج‌های گرم و تر اذیت‌كننده خواهد بود. بهتر این است كه مزاج هوای حمام را سرد كرده و با استفاده از گل پنیرك، خیار رنده‌شده، كاهو، كدو، گلاب، ختمی یا سركه ماهیت آب را عوض كنند. حمام كوتاه‌مدت و قرار گرفتن در آب گرم وان و هوای مرطوب حمام برای مزاج‌های خشك مفید است. استحمام در خشك‌مزاجان اگر شب‌هنگام باشد خاصیت خواب‌آوری دارد اما اگر این حمام طولانی شود در اثر تعریق زیاد با تحلیل رطوبت و بخارهای بدن سبب خشكی بیشتر می‌شود.

استحمام با آب سرد؛ آری یا خیر؟

دوش آب سرد به‌ویژه در فصول گرم سال با خنك‌ كردن قسمت‌های سطحی بدن می‌تواند سبب شادابی و تقویت قوای جسمی شود. اما فقط تعدادی از افراد می‌توانند از آن سود ببرند. در گرم‌مزاجان بیشترین نفع و برای كودكان و افراد لاغر و سالمند به شرطی كه فقط در میانه روز تابستان دوش آب سرد بگیرند مناسب است. مبتلایان به آبریزش بینی و زكام نباید با آب سرد حمام كنند. همچنین دوش سرد بلافاصله پس از صرف غذا برای افرادی كه دچار اختلالات گوارشی و مشكل در هضم غذا هستند، مضر است.

فاخره بهبهانی - سلامت / روزنامه جام جم