نکات مهم برای انتخاب اسم فرزند

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از تبیان ، برای تبلیغات و برندسازی یک محصول به یکی از اولین گزینه هایی که فکر می‌کنند نام آن محصول است. یعنی اسمی که می‌خواهند روی محصول بگذارند قرار است در مخاطب چه احساسی را ایجاد کند؟ اسمی که هم طنین زیبایی داشته باشد و هم گویای چگونگی آن محصول باشد.

اما در نامگذاری انسان ها هم این ماجرا جریان دارد. پدر و مادر قبل از تولد فرزندشان به آن فکر می‌کنند که چه اسمی را انتخاب کنیم تا پسر یا دخترمان در جامعه باشخصیت و جذاب جلوه کند. برای همین برخی از آنها می‌گویند برویم سراغ اسم‌های باکلاس! شاید از آن اسم‌هایی که دیگران برای پیدا کردن معنی‌شان باید در لغت‌نامه یا اینترنت جست‌وجو کنند. یا آن‌که دیگران پس از شنیدن نام کودک، از پدر و مادر بچه عذرخواهی کنند و بپرسند: ببخشید متوجه نشدم میشه دوباره بگید؟

برای نام‌گذاری باید ببینیم این نام قرار است با کودک و آینده او چه کند؟ آیا قرار است صرفا اسمی برای او باشد تا دیگران به آن بشناسندش و بس! و یا کارکرد دیگری هم در زندگی او خواهد داشت؟ آن‌چه که مسلّم است این است که هر اسمی بر یک معنایی دلالت دارد. از اسامی افراد در تاریخ گرفته تا اشیاء و کرات و هر آن‌چه که معنایی داشته باشد. مثلا وقتی اسم دختری را آهو می‌گذارند دلالت بر معصومیتی دارد که ما قبلا از چشمان آهو برداشت کرده ایم. یا زمانی که نام یوسف را بر پسری قرار می‌دهند ذهن ما به سمت شخصیتی می‌رود که هم دارای قدرت بوده و هم زیبایی او زبانزد عام بوده است. علاوه بر آن ممکن است جنبه معنوی و پیامبر بودن صاحب آن اسم را نیز در نظر بگیرند.

اما سوال این جاست که آیا کسی حاضر می‌شود اسم کودک خود را فرعون که نماد ظلم بوده بگذارد؟ یا پدر و مادری که اسم پروانه را با آن شاعرانگی‌اش بر دخترشان می‌گذارند آیا حاضرند از اسم دیگری مانند سنجاقک و زنبود هم استفاده کنند و یا آن را توهین به خود و فرزندشان تلقی می‌کنند؟

یک خلاصه گیری تا به این جا:

پس اسم معنا دارد و هرچقدر معنای آن متعالی‌تر باشد شانیت آن اسم و در نهایت شان صاحب آن اسم بالاتر خواهد رفت.

چه اسمی بگذاریم؟

برای نامگذاری به اولین نکته ای که باید توجه کنیم دلالت آن اسم است. یعنی ما را به یاد چه چیز یا چه کسی می‌اندازد؟ آیا می‌خواهیم به شاعرانگی در اسم یک گل و یا یک فصل بسنده کنیم یا قصد داریم اسم کسی را بر فرزندمان بگذاریم که نماد یک فرهنگ و سبک زندگی ایده‌آل باشد؟

آیا مدنظرمان آن است که اسم مورد انتخابمان طنین گویش لاتینی داشته باشد یا در حال و هوای ایران باستان به سر می‌بریم؟

حال این سوال مطرح می‌شود که چه نامی بگذاریم تا خاک وجودی فرزندمان را از جهات اخلاقی و انسانی حاصل‌خیز کند؟ دقیقا همان چیزی که خیلی از پدر و مادر ها تا آخر عمرشان نگران آن هستند.

رابطه نامگذاری و فرهنگ

از آن‌جا که نامگذاری یک بحث فرهنگی است پس انتخاب اسم با توجه به فرهنگ خانوادگی و جامعه صورت خواهد گرفت. با این اوصاف شاید از خود بپرسیم در فرهنگ ایرانی_اسلامی خودمان بهتر است به سراغ کدام اسم‌ها برویم؟

آرش، محمد، سعید یا حسین؟ فاطمه، سما، مهدیه یا ماندانا؟ کار اصلی این‌جا شروع می‌شود.

ما از اسم چه می‌خواهیم؟ قصد داریم اسم فرزندمان رایحه چه خصوصیات اخلاقی را با خود داشته باشد؟ برای این مسئله ابتدا باید به سراغ نماد‌ها برویم. یعنی ببینیم مثلا نماد لطافت چیست؟ نماد زیبایی چه‌طور؟ نماد معصومیت یا نماد موفقیت چه چیزهایی هستند؟ لطافت را با شبنم و باران، زیبایی را با پروانه، معصومیت را با غزال و موفقیت را با فیروز پیدا می‌کنیم. اما آیا راهی هست تا به سراغ اسامی برویم که مجمع چند صفت و نماد باشند؟ پاسخ آری است.

به همین جهت عده ای به سراغ اسامی افرادی در تاریخ می‌روند که نه یک صفت بلکه تعدادی صفات در آن‌ها بروز داشته. شاید کسی به سراغ اسم پادشاه عادلی برود. دیگری ممکن است برای دخترش به سراغ اسم مریم برود که نام زنی مقدس در تاریخ بوده و هرکس به دنبال صفات نیکو در گذشتگان می‌گردد تا به نامی مناسب برسد. اما در جامعه ایران به دلیل آن‌که مذهب بخش وسیعی از فرهنگ را شامل می‌شود، لاجرم اسامی زیادی به نام شخصیت های مذهبی نامگذاری میشوند. پدر و مادر هایی شخصیت های مذهبی اسلام و تشیع را همان مجمع صفات نیک یافته و آن ها را انتخاب می‌کنند. این اسامی حول محور نام‌های چهارده شخصیت اصلی اعتقادات شیعه در چرخش است.

یک اشکال بر نام‌های مذهبی و عربی!

اما اشکالی که عده ای به این نوع نامگذاری وارد می‌کنند آن است که انتخاب اسم عربی برای ما که ایرانی هستیم شاید کار درستی نباشد پس به سراغ اسم‌های ایرانی برویم. اما پاسخی که دسته اول به این اشکال می‌دهند این است که اسامی مذهبی زمانی بیگانه و نامانوس هستند که در فرهنگ جامعه آن پدر و مادر جایی نداشته باشند. این مانند آن است که شخصی یهودی نام فرزندش را عیسی بگذارد! یا یک ایرانی نام مهاتما که اسمی هندی بوده را بر روی فرزندش بگذارد! اما از آن جایی که فرهنگ ایرانی-اسلامی یک فرهنگ یکپارچه بوده، در نتیجه اسامی مذهبی فارغ از خطه و سرزمین آن در این فرهنگ برای خود موقعیتی رسمی دارند.

اما چه می‌شود که در جامعه ایران و جوامع اسلامی و شیعی گرایش تا به این اندازه به اسامی چهارده معصوم در اسلام زیاد شده است؟ شیعیان بر اساس اعتقادات خود، چهارده معصوم را دارای صفات والای انسانی می‌دانند. صفاتی اعم از حسن خلق، مهربانی، صبر، بزرگواری و به طور کلی هرآن‌چه که معدل انسانیت را بالا می‌برد. به علاوه این اسامی را دارای وجه معنوی دانسته که وجود آن را در خانه و هم برای صاحب آن نام باعث برکت و خیر قلمداد می‌کنند.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: در زمین خانه ای نیست که در آن اسم محمد باشد مگر آن‌که خانه هرروز پاکیزه می‌شود. (الکافی جلد 6 صفحه 39)

اما آیا اسم بر خود شخص هم دارای تاثیرات مستقلی است؟

جابر از یاران امام محمد باقر (ع) چنین می‌گوید: امام باقر (ع) از کودکی پرسید نام تو چیست؟ جواب داد: محمد. فرمود: کنیه تو چیست؟ پاسخ داد ابوعلی. حضرت فرمود: خود را در حصار محکمی از شیطان قرار دادی. شیطان وقتی صدا زدن به محمد یا علی را می‌شنود همانند سُرب آب می‌شود. (وسائل الشیعه جلد 15 صفحه 126)

اما عده زیادی از کسانی که نام فرزندان خود را به نام‌های معصومین (ع) نامگذاری می‌کنند صرفا به جهت علاقه قلبی و محبتی است که نسبت به امامان شیعه دارند.

شخصی از امام صادق (ع) پرسید: ما فرزندانمان را به نام شما و پدرانتان نامگذاری می‌کنیم، آیا از این کار سودی می‌بریم؟ حضرت در پاسخ فرمودند: به خدا قسم بله و مگر دین به غیر از حب است؟ (بحارالانوار جلد 27 صفحه 95)

اما این به معنی آن نیست که اسامی خوب را منحصر در چهارده معصوم ببینیم و بس، بلکه شخصیت های دیگری نیز در تاریخ بوده اند که از انسان های الگو و دارای خصوصیات والای اخلاقی بوده اند. مریم (س) مادر حضرت عیسی (ع) که جزء زنان برتر در جهان است. یا اسمی مانند مهدیه که ابتدای امر نام شخصیتی مذهبی نبوده اما تداعی‌گر نام امام آخر شیعیان است. و یا اسامی دیگری مانند زینب و نرگس که علاوه بر نام‌هایی چون زهرا و فاطمه همه در خاندان عصمت دین اسلام وجود داشته اند.

شهید مرتضی مطهری (ره) درباره نامگذاری می‌گوید: شعارهای دین را زنده نگه دارید، یکی از شعارهای دین اسم‌هاست. همین خود یک امر به معروف و نهی از منکر است که شما به دیگری بگویید اسم فرزندانتان را اسم‌های اسلامی بگذارید. مبارزه کنید با اسم‌های غیر اسلامی. (امر به معروف و نهی از منکر در نهضت حسینی صفحه 64)

در آخر باید ببینیم نامی که برای کودکمان انتخاب می‌کنیم آیا قدرت بازدارندگی از برخی ارتکابات را در ناخودآگاه او حتی به قدر کم دارد یا خیر؟ یادمان باشد این نام هویتی است که تا لحظه مرگ با فرزندمان باقی خواهد ماند.