شکل گیری هویت در نوجوانی

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از خبرگزاری ایمنا ، نوجوانی دوره ای است که بین کودکی و بزرگسالی قرار دارد،  نوجوان دارای ویژگیهایی است که توجه به او و شیوه‌های برخورد مناسب لازم است،  آگاهی نداشتن اطرافیان و به ویژه والدین و مربیان در نحوه شیوه برخورد با نوجوان می‌تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد.

اریکسون اولین کسی بود که هویت را به عنوان دستاورد مهم شخصیت نوجوانی و گامی مهم به سوی تبدیل شدن به فردی ثمربخش وخشنودت شخیص داد.

 ویژگی های ارتباط سالم با نوجوان

بحران هویت جوانان ریشه در نوجوانی و کودکی آنان دارد، هویت جوانان ابتدا باید درخانواده سپس در اجتماع شکل بگیرد، افراد برای آنکه در دوران نوجوانی هویت مستقلی کسب کنند باید دوران کودکی خوبی را در کنار خانواده پشت سر گذاشته باشند تا ورود به نوجوانی را با آسیب کمتری همراه داشته باشد.

متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی در این زمینه می گوید: زمانی یک نوجوان احساس صلاحیت، عزت، اعتماد و شایستگی خواهد کرد که در کودکی چنین احساسی را از خانواده دریافت کرده باشد، اگر این اتفاق نیفتد، ورود به دوران نوجوانی با آسیب همراه خواهد بود یعنی نوجوان مضطرب است و به خود اعتماد ندارد.

احمد زمانی درباره  ویژگی های ارتباط سالم بیان کرد: ارتباط سالم دارای ویژگی های زیادی است و واقعیت این است که ارتباطی که در آن توهین، تحقیر و استهزا باشد موجب ایجاد احساس بد خواهد شد انتقال پیام  بدون محتوا می شود.

وی توضیح داد: ارتباط سالم ارتباطی است که در آن انگیزه پیام رسانی و شروع ارتباط ها در نظر گرفته شود که اجزای ارتباط است، بنابراین ارتباط سالم ارتباطی است که سخن درست، انتقال درست و استفاده از تکنیک را داشته باشیم.

زمانی در ادامه بحث خاطر نشان کرد: در ارتباط سالم چنانچه بخواهیم کلام درست بگوییم باید به نیاز نوجوان توجه کنیم، همچنین انگیزه ارتباط مهم است، برخی از مواقع انگیزه های ارتباط نادرست بوده، برای تربیت صحیح نوجوان پیدا کردن مسیر درست در اجتماع اهمیت دارد و نوجوان نیازمند اطلاعات است نه سرزنش کردن.

متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی معتقد است دانستن علت ارتباط و رسیدن به نتیجه  فوق العاده مهم است و ساختن اصل انگیزه و چرایی رابطه و گذراندن دوره تحول برای مخاطب  دارای اهمیت است.

آغاز شکلی از خود مداری در دوران نوجوانی

مجتبی ناجی روانشناس و آسیب شناس اجتماعی در مورد ویژگی های نوجوان خود مدار اظهار می کند: در دوران نوجوانی شکلی از خود مداری آغاز می شود و در نوع زندگی بزرگسالی هم بروز می کند،   با توجه به اینکه فکر و نظر نوجوان خود مدار است و خواهان تغییر دنیای پیرامون خودش است، اعتقاد و فکر خود را بسیار صحیح هم می داند.

وی توضیح می دهد: خود مداری مفهومی است که به خود خواهی نزدیک است، اما در واقع این دو مفهوم متفاوتند، فرد خود مدار دنیا و محیط اطراف را فقط از دید خود نگاه می کند و بر این باور است که دیگران هم همان عقاید را دارند، در حقیقت تمایزی بین نظر خود و دیگران قائل نیست.

ناجی تاکید می کند: این ویژگی شخصیتی از ابتدای تولد شکل می گیرد و در پایان هر مقطعی به دلیل کسب تجربه هایی که کودکان انجام می دهند، شدت آن کاهش پیدا کرده و نوع آن تغییر می کند، اما به هر حال این امر تا پایان عمر با افراد وجود دارد.

مجتبی ناجی خودمداری و خودخواهی را دو موضوع متفاوت دانسته و ادامه می دهد:  نکته قابل اهمیت در خصوص خود مداری و خود خواهی این است که خودمداری نا آگاهانه است و خودخواهی با آگاهی است.

نقش والدین در هویت یابی فرزندان

والدین نیز درچگونگی شکل گیری هویت نوجوانان تأثیر زیادی دارند. کودکانی که ازخود درک سالمی دارند، از والدینی برخوردارند که حمایت عاطفی وآزادی کاوش کردن برای آنها تامین می کنند. همین طور، در در ضورتی که خانواده "پایگاه امنی" باشد که نوجوانان بتوانند با اطمینان از این پایگاه به سوی دنیای بزرگتر پیش بروند، رشد هویت تقویت می شود.

 نوجوانانی که احساس می کنند به والدینشان دلبسته هستند، اما در عین حال آزادند تا عقاید خودشان را بیان کنند، هویت کسب کرده ویادر حالت وقفه هویت هستند. نوجوانانی که از هویت تسلیم طلب برخوردارند، معمولاً روابطی صمیمی باوالدین دارند، اما از فرصت جدا شدن سالم بی بهره اند، ونوجوانانی که دچار پراکندگی هویت هستند، از کمترین رابطه صمیمانه وارتباط آزاد درخانواده خبر می دهند.

مدرسه نیز یکی از عوامل موثر برنحوه شکل گیری هویت است. موفقیت تحصیلی درطول سالهای مدرسه وقبول شدن بعدی نوجوانان دردانشگاه، راههای زندگی آینده او راهموارتر می سازد وازنظرهویت حرفه ای نیز اطمینان بیشتری برای او ایجاد می کند. همچنین تحصیلات مدرسه ای ودانشگاه معمولاً اطلاعاتی را در اختیار نوجوانان قرار می دهدکه برای شکل گیری هویت آنان مفیداست، الگو برداری ازسایر دانش آموزان و دانشجویان نیز تااندازه ای در رشد هویت نوجوان موثر است.

علاوه بر مواردبالا عوامل دیگری مانندعوامل شناختی، رفتار خودنوجوان، گفتگو درجریان تعارضات با بزرگسالان، وخیال پردازی نوجوانان نیزدر چگونگی رشد هویت نوجوان تأثیر دارد.

 نحوه برقراری رابطه دوستی والدین با نوجوان

احمد زمانی تصریح می کند: نوجوان هنوز کامل نشده و در سن سختی قرار دارد، نوجوان باید درچند جبهه مبارزه کند،  با تغییرات بدنی که برایش غریب است، با انتظارات والدین که بدن و فیزیک بزرگ شده ولی درعین حال هنوز اطلاعات کامل برای اینکه بتواند خودش را مدیریت کند ندارد و با انتظارات جامعه و توقعاتی که جامعه و گروه همسالان از او دارد،  نکته دیگر شکل روانی هویت است که همه را باید مدیریت کند، درحالی که ابراز و توانایی لازم را ندارد.

متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی درباره نحوه برقراری رابطه دوستی والدین با نوجوان تاکید می کند: بنابراین چنانچه والدین خواهان داشتن  رابطه درستی با نوجوان هستند باید ویژگی های طبیعی و غیر طبیعی سن او را بشناسند.

نوجوان با دستیابی به استقلال اجتماعی خواهان ایستادن، مخالفت کردن و تصمیم گرفتن است، چنانچه والدین این هویت را بشناسند و خواهان ارتباط سالم با نوجوان باشند با شناخت به ویژگی های خلقی و اخلاقی او می توانند درست عمل  کنند.    

احمد زمانی یادآوری می کند: والدین در تربیت فرزندان مسوول اند وباید با او ارتباط سالم برقرار کنند، همدلی با نوجوان از مهارت های فوق العاده کارگشا است، به دلیل آنکه همیشه نمی توان نیازهای نوجوان را  برآورده  و یا رفتارش را تایید کرد، اما می توان با همدلی کردن احساساتش را تایید کرد.

 اهمیت کمک والدین به عملکردهای بهتر نوجوان در برخورد با مسایل

ناجی مشاور و روانشناس درباره اهمیت کمک والدین به عملکردهای بهتر نوجوان اظهار داشت: با توجه به اینکه ریشه خود مداری در دوران رشد به وجود می آید، برای برای بهتر مدیریت کردن این امر باید در دوران کودکی و نوجوانی به این امر توجه اساسی داشت.

این آسیب شناس اجتماعی با تاکید به اینکه نوجوانان به منظور استقلال طلبی رفتارهایی همانند لجبازی، مخالفت ورزی، منفی گرایی و خودمداری را از خودشان نشان می دهند تا والدین خود را آزمایش کنند، عنوان می کند: بنابراین والدین با کفایت باید با شناخت ویژگی های دوران نوجوانی و بلوغ و با مدیریت درست به این امر که نوجوانش نیاز به مشورت دارد آگاهی کامل پیدا کند. هنگامی که با مشورت نکردن، فقط برای نوجوان خود تعیین تکلیف کنیم، ناخودآگاه نوجوان هم واکنش نشان می دهد، از واکنش هایی که بروز می کند خودمداری و خودمحوری است.

این مشاور خانواده در توصیه والدین بیان کرد: توصیه می شود که والدین با شناخت کامل نسبت به نوجوان، خود مداری را در مورد فرزندشان انجام ندهند و با درک ویژگی های خاص این گروه سنی به عملکردهای بهتر نوجوان در برخورد با مسایل کمک کنند. ویژگی این رده سنی خاص را درک کنند و به هرحال برای دستیابی به این نتیجه باید شناخت کاملی به نوجوان ارائه شود.

نوجوانی دوره ای از زندگی حدفاصل میان کودکی و بزرگسالی است، حدود و طول مدت نوجوانی مشخص نیست و در افراد و جوامع گوناگون با هم متفاوت است، شروع دوره نوجوانی را چون با بلوغ جنسی همراه است با قاطعیت بیشتری می توان تعیین کرد، دوره نوجوانی با توجه به تفاوت های فردی و تأثیر عوامل محیطی و فرهنگی از حدود ۱۱ تا ۲۰ سالگی طول می کشد.

بی شک سلامت جسمی، روحی و روانی در این مقاطع زندگی، اساس احساسات زیبا و تجربیات موفق است، نوجوان بلوغ را تجربه می کند و تنها با دانش از وقایع این دوران است که او می تواند به خوبی از تغییرات روحی و جسمی خود استقبال کند و از آن یک فرصت در جهت رشد مهیا کند.